Aile konutu kavramı 2002 yılında 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle hayatımıza girmiş olup, net bir tanımı kanunumuzda yapılmamıştır. Eşlerin ve ailenin bir arada yaşadığı, yaşamsal faaliyetlerini devam ettirdiği taşınmaz olarak tanımlanabilir.
Aile konutu tektir ve yayla, tarla gibi taşınmazlar aile konutu olamayacaktır. Bir taşınmazın aile konutu olması, onu diğer taşınmazlardan hukuki açıdan ayırır. Aile konutu olarak tapuya şerh edilmiş bir taşınmaz üzerinde, eşler birlikte söz sahibi olurlar. Bu şerhin verilebilmesi için eşler TMK anlamında evli olmalıdır. Yani birlikte yaşama ve imam nikahı bu şerh için yeterli olmayacaktır. Aile konutu başlıklı TMK 194. Maddede aile konutunun eşlere sağladığı haklar belirtilmiştir. Şöyle ki:
“II. Aile konutu
Madde 194– Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz.
Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir. Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir. (1)
Konut eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.”
Görüldüğü gibi aile konutu eğer kiralanmış bir taşınmaz ise kira sözleşmesinin feshi için her iki eşin rızası gerekmektedir.
Günlük hayatta sıkça rastlanıldığı üzere, ayrılma kararı sonrası evi terk eden eş, evi terk etmesi sonrasında, diğer eşe zarar vermek amacıyla kira sözleşmesini tek taraflı fesih etmek suretiyle, ayrılmak üzere olduğu eşine mağduriyet yaşatmak isteyebilmektedir. Bu durum özellikle, kadın ve müşterek çocuklar açısından ciddi mağduriyetlere yol açmakta idi. Kanun Koyucu tarafından yapılan bu düzenleme ile yaşanan bu tarz mağduriyetlerin önüne geçilmek istenmiştir.
Yine tapuda malik olan eş, aile konutu üzerinde diğer eşin rızasını almadıkça, tasarruf işlemlerinde bulunamayacaktır. Yani tapuda malik olarak gözükmeyen eşin rızası olmadan, aile konutu satılamayacak, kiraya verilemeyecek ve üzerindeki haklar sınırlandırılamayacaktır. Kanun koyucu aile kavramına ne kadar önem verdiğini göstermiş ve mülkiyet hakkını dahi sınırlayıcı bir düzenleme yapmıştır. Ancak bu noktada özellikle belirtmek gerekir ki, haklı bir sebebe rağmen rıza göstermeyen eş olduğu takdirde, bu izin hâkimden alınabilecektir.
Taşınmaz üzerindeki bu haklardan yararlanmak için, tapuda aile konutu şerhi olması gereklidir. Aksi takdirde, ilgili konut satıldığında alıcı iyiniyetli ise yani o konutun aile konutu olduğunu bilmeyen ve bilebilecek durumda da olmayan bir kişi ise satış geçerli olacaktır.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?
Bu şerhi tapuya işletmek isteyen eş, konutun aile konutu olduğuna dair muhtardan alacağı bir belge ve evlilik cüzdanı ile ilgili tapu müdürlüğüne başvuru yapmalıdır.
Aile konutuna dair korumalar evlilik süresince devam edecektir ve bu süre içerisinde koruma, mal rejimi seçiminden de etkilenmeyecektir. Aile konutuna ilişkin koruma; evliliğin bitimiyle yani boşanma, ölüm, evliliğin iptali gibi sebepler sonucunda sona erecektir. Boşanma halinde bu hakkın yerini aralarında sözleşme yoksa yasal mal rejimi alacaktır. Yine boşanma halinde aile konutu eğer kiralık bir taşınmazsa, hâkim tarafların sosyoekonomik durumlarına göre hangi eşin aile konutunda oturmaya devam edeceğine karar verecektir. Ölüm halinde ise sağ kalan eşin hakları miras ve katılma alacağıdır. Sağ kalan eş miras payı ve katılma alacağı yeterli ise bu haklara mahsuben aile konutunu üzerinde kendisine mülkiyet hakkı tanınmasını talep edebilecektir. Yine sağ kalan eş alacaklarına mahsuben oturma ve intifa hakkı taleplerinde de bulunabilir.
Selam aleykum.ben 52 yaşında bir bayanım.eşimle ikinci evliligimiz.evleneli.12.sene oldu.çocugum yok.eşimin ilk evliliginden bir oglu var.eşimin.4 katlı bir binası var.eşimin ölüm halinde. oglu beni şimdiki evimizde oturmama izin vermez.ben şimdiki oturdugumuz evimizde kalabilmem icin ne yapmam lazım.eşim bende 11 yaş büyük.eşimin mirasınadan banada hak olurmu.beni dışarı atabilirmi.oglu ve gelini.şimdiden teşekkürler
Eşinizin vefatıyla birlikte, sağ kalan eş sıfatıyla yasal mirasçı sıfatını kazanırsınız. Eşinizin mirasının ¼ oranında siz, kalan 3/4 oranında oğlu yasal mirasçı olacaktır. Evin alınma zamanına dair net bir bilgi verilmediğinden, ikili bir ayrıma gitmeyi uygun görüyoruz:
• Şayet, söz konusu taşınmazın edinilme zamanı itibariyle taşınmaz üzerinde katılma alacağı, değer artış payı alacağı, denkleştirme alacağınızın gündeme gelebilmesi halinde, mal rejiminden kaynaklı paylaşıma konu mallar arasında, eşinizle birlikte yaşadığınız konut da olacağından, sağ kalan eş olarak, bu ev üzerinde, miras ve paylaşmadan doğan hakkınıza mahsup edilmek ve yetmezse bir bedel eklenmek suretiyle mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilirsiniz. Ancak haklı sebepler mevcutsa, sizin veya eşinizin oğlunun istemi üzerine, mülkiyet yerine intifa veya oturma hakkı tanınmasına da karar verilebilecektir.
(Mal Rejimi Hükmünden Kaynaklı, Konutun Özgülenmesi Talebi- Medeni Kanun madde 255)
• Ancak şayet bu ev, birtakım sebeplerle paylaşıma konu bir ev değilse, örneğin, eşinize ait bir kişisel mal ise veya eşinizle aranızda mal ayrılığı rejimi var ise, bu taşınmaz ancak miras payınız için anlam ifade edecek, katılma alacağı talebiniz olamayacaktır. Ancak kanun, bu halde de sağ kalan eşi koruyan düzenleme getirmiştir. Buna göre, eşinizin ölümü hâlinde de bu ev, tereke malları arasında ‘’eşinizle birlikte yaşadığınız konut’’ olarak var olacaktır. Sağ kalan eş olarak, bu kez miras hakkınıza mahsuben, bu ev üzerinde kendinize mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilirsiniz. Ancak; haklı sebepler mevcutsa, sizin talebiniz veya eşinizin diğer yasal mirasçılarından birinin istemi üzerine, mülkiyet yerine intifa veya oturma hakkı tanınmasına da karar verilebilecektir.
(Miras Hukuku Hükmünden Kaynaklı, Konutun Özgülenmesi Talebi- Medeni Kanun madde 652)
İhtimalli değerlendirmemize istinaden, durumunuza uyan hakkınızı, Aile Konutunun Özgülenmesi Davası açarak kullanabilirsiniz.
Özellikle belirtmek isteriz ki, soru ve yorumlarınıza vermiş olduğumuz cevaplar, kişisel hukuki yorum ve bilgilendirme niteliğinde olup, hak kaybına uğramamanız açısından, detaylı bilgi için avukat bir meslektaşımıza müracaat etmenizi tavsiye ederiz.
Merhabalar aile konut şerhi konulduğunda neden diğer eşe Bilgi veriliyor ve bu Bilgi mektup mu yoksa tebliğ olarakmı bilgilendiriliyor? Cevap yazarsanız çok mutlu olurum
Aile konutu şerhi, Tapu kütüğünün ‘’Şerhler’’ sütununa kaydedilir. Bu şerh, malik eşin bilgisi dışında yapılan bir işlem olduğundan ve malik eşin tasarruf yetkisini etkileyeceğinden, Medeni Kanun’un ‘’ Tapu memuru, ilgililerin bilgisi dışında yaptığı işlemleri onlara tebliğ etmekle yükümlüdür.’’ hükmü gereği, Tapu Sicil Müdürlüğü tarafından diğer eşe bildirilecektir. Bu işleme karşı da malik eşin itiraz hakkı mevcuttur. Konutun aile konutu olup olmadığı hakkında bir uyuşmazlık yaşanırsa, bu şerhin verilmesi, hakimden talep edilebilecektir.
Dolayısıyla, aile konutu şerhi, malik eşin tasarruf hakkını kısıtlayacağından ve bu şerhe karşı malik eşin itiraz hakkını korumak ve gözetmek için, bu şerh, Tapu Sicil Müdürlüğü tarafından malik eşe bildirilmelidir. Bu bilgi, malik eşe tebligat yapılarak verilir.
Özellikle belirtmek isteriz ki, soru ve yorumlarınıza vermiş olduğumuz cevaplar, kişisel hukuki yorum ve bilgilendirme niteliğinde olup, hak kaybına uğramamanız açısından, detaylı bilgi için avukat bir meslektaşımıza müracaat etmenizi tavsiye ederiz.