Anlaşmalı Boşanma Davası
Hukukumuzda evlilik birliğinin korunması amaç edinilmiş olup, tarafların boşanmalarına karar verilmesi sıkı koşullara ve birtakım olguların varlığına bağlanmıştır. İçinde bulunduğumuz zaman itibariyle gerek ekonomik koşullarda meydana gelen devinimin özel hayata olan etkisinin artması, gerekse de bir takım sosyal ve kişisel nedenlerle eşlerin evlilik birliğinin devamında bir yarar görmemeleri ve boşanma kararı almaları oldukça yaygın bir durum haline gelmiştir. Boşanma sürecinin eşler bakımından sancılı bir dönem olması ise kişileri maddi ve manevi olarak yıpratmakta; yaşanan çekişmeler kişiler arasındaki huzur ortamının mahvına neden olmaktadır.
Hukukumuzda; eşlerin içinde bulundukları evlilik birliğinin devamında yarar görmemeleri halinde çeşitli sebeplere dayalı olarak evlilik birliğini sona erdirmeleri yani boşanmaları mümkün olup; bu hususlar ilgili yasalarımızda çeşitli başlıklar altında ele alınmıştır. Zira TMK ilgili hükmünde “Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir.” denmek suretiyle işbu husus açıkça hükme bağlanmıştır.
Yasa gereği tarafların belirli noktalarda mutabakata varmaları halinde boşanma sürecinin daha sancısız ve çabuk bir şekilde sonuçlandırılmasını sağlayan “Anlaşmalı Boşanma” seçeneğinin uygulanması mümkün olup, aşağıda yer alan koşulların mevcut olması halinde hâkim TMK m 166/3’ e göre boşanmaya karar verebilmektedir:
- Evlilik En Az Bir Yıl Sürmüş Olmalıdır.
İlgili yasa hükümleri gereğince, tarafların anlaşmalı boşanma hükümlerinden yararlanabilmeleri için belirli koşulları sağlamış olmaları gerekmektedir. İlk koşul ise tarafların en az bir yıldır evli olmaları hususudur. Zira yasa ile bir takım kamusal ve sosyal yararlar göz önüne alınarak bir yıldan kısa evlilikler için anlaşmalı boşanmaya ilişkin süreç işler kılınmamıştır.
- Eşlerin Birlikte Mahkemeye Başvurmaları Veya Bir Eşin Diğer Eşin Boşanma Davasını Kabul Etmiş Olması Gerekmektedir.
Eşler boşanma iradelerini mahkemeye birlikte açıklayarak evlilik birliğinin sona erdirilmesi talebinde bulunabilmektedirler. Uygulamada en yaygın şekilde kullanılan yönteme, eşlerden birinin mahkemeye başvurarak boşanma talebinde bulunması ve diğer eşin de bu davayı kabul etmesidir. İşbu durumlardan herhangi birinin mevcut olması halinde anlaşmalı boşanma hükümlerinin işlerlik kazanması söz konusu olabilecektir.
- Tarafların Boşanma Talepleri Hür İradeye Ve Kanaate Dayanmalıdır.
İşbu Hususa İlişkin Olarak Da Hâkimin Tarafları Dinleyerek Söz Konusu Boşanmaya Dair İradelerin Serbestçe Açıklandığına Kanaat Getirmesi Gerekmektedir.
Taraflarca açıklanmış boşanma iradesinin hiçbir baskı ve şiddet altında kalmaksızın, tarafların hür iradesinin ürünü olması gerekmekte olup; hâkim tarafları dinleyerek söz konusu boşanmaya dair iradeleri inceleyecek ve bu iradelerin serbest bir kanaate dayanıp dayanmadığını tespit edecektir. Tarafların söz konusu davada vekille temsil edilmeleri söz konusu olsa dahi, tarafların boşanma iradelerini, ayrıca mahkeme huzurunda da bizzat ifade etmeleri gerekmektedir. Hâkimin bu kanaate ulaşması halinde, anlaşmalı boşanmaya ilişkin diğer şartların mevcudiyeti dahilinde boşanmaya karar verebilecektir.
- Taraflarca Boşanmanın Mali Sonuçları Ve Evlilik Birliği İçinde Doğan Çocukların Durumlarına İlişkin Olarak Bir Düzenleme/Protokol Hazırlanmalıdır.
İlgili yasa hükmü gereğince anlaşmalı boşanmaya dair varlığı zorunlu bir diğer şart da, tarafların yasa hükmünde belirtilmiş hususlara ilişkin olarak mutabakata varmaları ve hâkim tarafından bu mutabakatın uygun bulunmasıdır.
Anlaşmalı olarak boşanma iradesini açıklayan eşlerin; evliliğe ilişkin mali konuları ve şayet evlilik birliği içerisinde çocuk doğmuşsa bu çocukların maddi ve manevi durumlarına yönelik hususları içeren bir düzenleme yapmaları gerekmektedir. Kural olarak bu düzenlemeye ilişkin herhangi bir şekil şartı öngörülmemiş olmasına rağmen, uygulamaya baktığımızda, artık bu konuların “protokol” adı altında yazılı anlaşmalara dökülmesi suretiyle düzenlendiği görülmektedir. Kaldı ki mahkemeler tarafından yürütülen prosedürler de söz konusu düzenlemelerin yazılı olarak gerçekleştirilmesini öngörmektedir.
Taraflarca hazırlanacak olan protokol; mali konuları ve çocukların durumunu yasanın amacına ve ruhuna uygun olarak ele almış olmalıdır. Zira her ne kadar anlaşmalı boşanma hükümlerinin uygulanması söz konusu olsa da, hâkim sahip olduğu takdir yetkisi nezdinde tarafların anlaşmalı olarak boşanmaları için gerekli ve yeterli şartların mevcut olmadığına kanaat getirebilmektedir. Bu nedenlerle, yapılacak olan düzenlemenin içerik ve mahiyet itibariyle yasanın gerektirdiği şekil ve hassasiyetle oluşturulması gerekmektedir.
Yasa gereğince hâkimin işbu protokol üzerinde birtakım değişiklikler yapması mümkündür. Uygulamadan örnek vermek gerekir ise; çocukların velayetinin bir tarafa bırakıldığı hallerde diğer tarafın çocukla olan münasebeti sahip olduğu önem ve çocuğun üstün menfaati nedeni ile çok hassas bir şekilde değerlendirilmekte, bu konuda mahkeme tarafından belirlenen esaslara ilişkin olarak düzenleme yapılabilmektedir.
Tüm diğer şartların mevcudiyetinin yanında, taraflarca hazırlanmış protokolün hâkim tarafından uygun bulunması durumunda ya da hâkimin gerekli gördüğü hususlarda değişiklik yapmasının, taraflarca kabul edilmesi halinde, hâkim tarafların boşanmalarına karar vermektedir.
Anlaşmalı Boşanma Protokolü ve Niteliği “Boşanma Sözleşmesi”
