Anonim şirketlerin kuruluş işlemleri Türk Ticaret Kanunu madde 329 ve devamında düzenlenmiştir. Buna göre anonim şirketlerin temel kuruluş işlemleri herhangi bir izne tabi değildir. Bununla birlikte bazı faaliyet alanlarındaki anonim şirketlerin kuruluşu Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabi kılınmışsa da bu durum genel kuralın istisnası niteliğindedir. Ayrıca temel olarak anonim şirketlerin kurulması için kurucuların irade beyanı yeterli olup şirketin ticaret siciline tescili şirketin tüzel kişilinin kazanılması için öngörülmüş bir şarttır.
Yazı İçeriği
1. Anonim Şirket Nedir?
2. Anonim Şirketin Kuruluş Aşamaları Nelerdir?
2.1. Şirket Esas Sözleşmesinin Hazırlanması
2.2. Pay Bedellerinin Ödenmesi
2.3. Faaliyet Alanına Göre Bakanlık İzninin Alınması
2.4. Anonim Şirketin Tescil ve İlanı
3. Anonim Şirkette Kurucular
4. Anonim Şirkette Kuruluş Giderleri
2021 yılında Türkiye’de kurulan şirketlerin %13,7’si anonim şirket olup şirketin kuruluş usulleri kanunda özel olarak düzenlenmiştir. Genel olarak ticaret şirketlerin kuruluş işlemleri birbiri ile benzerlik gösterse de anonim şirketlerin niteliği gereği bir kısım özel şart öngörülmüştür.
1. Anonim Şirket Nedir?
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. Anonim şirket bir ticaret şirketi olup bu başlık altıda da sermaye şirketleri sınıflandırmasında yer almaktadır. Bu temel ayrım şirket ortaklarının sorumluluğunun sınırı ile ilgilidir. Türk Ticaret Kanunu gereği anonim şirket ortakları, şirket borçlarından sınırlı olarak sorumludur.
2. Anonim Şirketin Kuruluş Aşamaları Nelerdir?
Mevzuata göre anonim şirket; kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi, şartsız taahhüt ettikleri, imzalarının noterce onaylandığı esas sözleşmede, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur.
Buna göre bir anonim şirketin kurulması için öncelikle şirket esas sözleşmesinin mevzuata uygun olarak hazırlanması ve imzalarının noterce onaylandığı kurucular tarafından imzalanması gerekmektedir. Devamında pay bedellerinin belirtilen şartlarda ödenmesi ve izne tabi faaliyet alanına giren şirketler bakımından bakanlık izinin alınması şarttır. Anonim şirketin kurulması bakımından kurucuların irade beyanı yeterli olup tüm bu aşamaların tamamlanması sonrası ise şirket ticaret siciline tescil ve ilan olunmakla tüzel kişilik kazanacaktır.
2.1. Şirket Esas Sözleşmesinin Hazırlanması
Anonim şirket esas sözleşmesi, yazılı olarak yapılan ve tüm kurucuların imzalarının noterce onaylanmasının şart olduğu şirketin kuruluş sözleşmesidir.
Esas sözleşmede; şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer, şirketin işletme konusu, şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları, pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları, belirli paylara tanınan imtiyazlar; devir sınırlamaları, kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler, yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar, genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları; oy hakları, şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre, şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı, pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları, şirketin hesap dönemi, yönetim kurulu üyeleri gibi konular zorunlu olarak yer almalıdır.
Anonim şirket esas sözleşmesinde emredici hukuk kurallarına aykırılık oluşturmamak şartıyla ihtiyari hükümler de eklenilebilir. Konuya ilişkin detaylı bilgi almak için, “Anonim Şirket Esas Sözleşmesi” ve “Anonim Şirketlerde Esas Sözleşme Değişikliği” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.
2.2. Pay Bedellerinin Ödenmesi
Mevzuata göre anonim şirketlerde başlangıç sermayesi en az 50.000,00 TL olabilmektedir. Anonim şirketin kurulabilmesi için kanun pay bedellerinin tamamının ödenmesini şart koşmamıştır. Türk Ticaret Kanunu’na göre nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az yüzde yirmi beşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmi dört ay içinde ödenmelidir. Bununla birlikte payların çıkarma primlerinin tamamının tescilden önce ödenmesi gerekmektedir.
2.3. Faaliyet Alanına Göre Bakanlık İzninin Alınması
Kural olarak anonim şirketlerin kuruluşu herhangi bir izne tabi kılınmamıştır. Bununla birlikte Türk Ticaret Kanunu madde 333’e göre Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yayımlanan tebliğde belirlenen faaliyet alanlarına giren şirketler Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulacaktır.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından 15/10/2012 tarihinde yayımlanan Anonim ve Limited Şirketlerin Sermayelerini Yeni Asgari Tutarlara Yükseltmelerine ve Kuruluşu ve Esas Sözleşme Değişikliği İzne Tabi Anonim Şirketlerin Belirlenmese İlişkin Tebliğ uyarınca; bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketleri, varlık yönetim şirketleri, sigorta şirketleri, anonim şirket şeklinde kurulan holdingler, döviz büfesi işleten şirketler, umumi mağazacılıkla uğraşan şirketler, tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketleri, ürün ihtisas borsası şirketleri, bağımsız denetim şirketleri, gözetim şirketleri, teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketleri, Sermaye Piyasası Kanununa tabi şirketlerin kurulabilmesi Gümrük ve Ticaret Bakanlığının iznine tabi kılınmıştır.
2.4. Anonim Şirketin Tescil ve İlanı
Anonim şirketlerin kurulabilmesi için temel olarak ticaret siciline tescil ve ilan şartı bulunmamaktadır. Gerçekten de kanuna göre anonim şirketin kuruluşu irade beyanına bağlanmıştır. Bununla birlikte anonim şirketin tüzel kişilik kazanarak ticari faaliyette bulunabilmesi için tescil ve ilan işlemlerinin tamamlanması zorunludur.
Düzenlemeye göre şirket esas sözleşmesinin imzalanmasından ve onaya tabi şirketler bakımından bakanlık onayının alınmasından itibaren otuz gün içinde şirket esas sözleşmesinin tamamı, şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunmalıdır. Şirket ancak ticaret siciline tescil edildiğinde tüzel kişilik kanacak ve ticari faaliyetlerde bulunabilecektir.
3. Anonim Şirkette Kurucular
Pay taahhüt edip esas sözleşmeyi imzalayan gerçek ve tüzel kişiler anonim şirket kurucu olarak nitelendirilmektedir. Bu düzenlemede açıkça belirtildiği üzere kurucular gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir. Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir en az bir kurucunun varlığı şarttır. Kurucular için şirketi kurdukları sırada harcadıkları emeğe karşılık olarak kuruculara, para ve bedelsiz pay senedi vermek gibi şirket sermayesinin azalması sonucunu doğurabilecek bir menfaat tanınamaz.
4. Anonim Şirkette Kuruluş Giderleri
Anonim şirketin kuruluşu sırasında bir kısım harç ve masraf yapılabilmektedir. Sözgelimi esas sözleşmenin hazırlanması, kurucu imzalarının noterde onaylanması, tescil ve ilan işlemlerinin gerçekleşmesi için masraf yapılması gerekmektedir.
Anonim şirketin bu kuruluş giderleri kurucular tarafından karşılanmakta olup şirketi kurdukları sırada harcadıkları emeğe karşılık olarak kuruculara, para ve bedelsiz pay senedi vermek gibi şirket sermayesinin azalması sonucunu doğurabilecek bir menfaat tanınamaz. Ancak, dağıtılabilir kârdan yedek akçe ile pay sahipleri için yüzde beş kâr payı ayrıldıktan sonra kalanın en çok onda biri intifa senetleri bağlamında kuruculara ödenir.
