Başka Devletin Vatandaşlığına Geçerek Türk Vatandaşlığından Çıkma

Vatandaşlık hakkı, bireyin doğduğu andan itibaren sahip olduğu, hiçbir surette dokunulamaz ve vazgeçilmez bir haktır. Bireyi topluma ve vatandaşlık bağı ile bağlı olduğu devlete karşı koruyan bu hak, T.C. Anayasası’nda da tanınarak koruma altına alınmıştır. Anayasamızın 66. maddesinin 3. fıkrası kanunun belirttiği şartlar ile kazanılan vatandaşlık hakkının yine ancak kanunda belirtilen koşullar altında kaybedilebileceği düzenlenmiştir. Buna göre, başka bir devletin vatandaşlığının gönüllü olarak kazanılması suretiyle Türk vatandaşlığından çıkma hali de, vatandaşlığın yetkili makam kararı ile kaybedilebileceği hukuki yollardan biridir. Yürürlükte olan 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu gerekçesinde, Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesine atıf yapılmak suretiyle, belirtilen sözleşmeyle bağlı olunduğu ortaya konmuştur. Bu bağlamda, Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi’nin 4. maddesinde;

“Hiç kimse keyfi olarak vatandaşlığından mahrum edilemez.” denilerek, kişinin vatandaşlığı kaybetmesi hallerinin keyfilikten uzak olması gerektiği belirtilmiştir. Aynı sözleşmenin 7. maddesinde ise vatandaşlığın kaybı için haklı olabilecek sebepler sayılarak “başka bir vatandaşlığın gönüllü olarak kazanılması” vatandaşlığın kaybı sebeplerinden biri olarak düzenlenmiştir.

Yazı İçeriği
1. Vatandaşlıktan Çıkmanın Şartları Nelerdir? 
2. Türk Vatandaşlığından Çıkma Belgeleri Nelerdir?
3. Vatandaşlıktan Çıkma İzin Belgesinin Geçerlilik Süresi Nedir? 
4. Türk Vatandaşlığından Çıkmanın Geçerliliği ve Sonuçları Nelerdir?
5. Vatandaşlıktan Çıkan Kişinin Eşinin ve Çocuklarının Akıbeti Nedir?
6. Sonuç

1. Türk Vatandaşlığından Çıkmanın Şartları

Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 25. maddesinde Türk vatandaşlığından çıkmanın şartları düzenlenmiş olup aşağıda belirteceğimiz şartları sağlayan kişilere Bakanlıkça çıkma izni veya çıkma belgesi verilebilir. Türk vatandaşlığından çıkmanın şartları şunlardır:

• Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak.
• Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunmak.
• Herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamak.
• Hakkında herhangi bir mali ve cezai tahdit bulunmamak.

Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen kişinin belirtilen bütün bu şartları birlikte taşıması gerekir. Vatandaşlık hakkı vazgeçilemez temel hak ve özgürlüklerden olduğundan, Türk vatandaşlığından çıkmak isteyen kişi, öncelikle yabancı bir devletin vatandaşlığını kazanmalı veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler olmalıdır.

2.  Türk Vatandaşlığından Çıkma Belgeleri

Başka bir devletin vatandaşlığını kazanarak Türk vatandaşlığından çıkmak isteyenlere verilecek belgeler, kişilerin durumuna göre farklılık gösterecek şekilde Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 26. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddede iki farklı belge tanımlanmıştır. Bunlar:

Türk Vatandaşlığından Çıkma İzin Belgesi 
Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmak üzere Türk vatandaşlığından çıkmak için izin isteyenlerden talepleri uygun görülenlere Bakanlıkça verilen belgedir. Geçerlilik süresi, karar tarihinden itibaren 2 yıldır. Bu süre içinde ikametin bulunduğu valiliğe veya yurt dışındaysa dış temsilciliklere, başka bir devlet vatandaşlığının kazanıldığını gösteren bilgi ve belgeler verilmelidir. Aksi takdirde, Türk vatandaşlığından çıkma izin belgesi geçersiz hale gelir.

Türk Vatandaşlığından Çıkma Belgesi 
Türk vatandaşlığından çıkma izni sonucunda veya önceden yabancı bir devlet vatandaşlığını kazandığını belgeleyenlere ise “Türk vatandaşlığından çıkma belgesi” verilir. Zira, yukarıda bahsedildiği üzere kişinin vatandaşlıktan çıkabilmesi için başka bir devletin vatandaşlığını iktisap etmiş olması veya iktisap edeceğini kesin bir şekilde ortaya koyması gerekmektedir. 
Özetle; çıkma talebinde bulunan kişiye ilk durumda çıkma belgesi verilecek olup, akabindeki 2 yıl içinde vatandaşlıktan çıkma koşullarının sağlandığının ispatlanması halindeyse çıkma izin belgesi verilir.

3. Vatandaşlıktan Çıkma İzin Belgesinin Geçerlilik Süresi

Vatandaşlıktan çıkma izin belgesinin ne kadar süre geçerli olacağı Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 46. maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu hükme göre;

“(1) Türk vatandaşlığından çıkma izin ve çıkma belgesi, karar tarihinden itibaren iki yıl geçerlidir.
(2) Çeşitli nedenlerle karar tarihinden itibaren iki yıl içerisinde ilgiliye teslim edilemeyen çıkma izin ve çıkma belgeleri, kararın ve belgelerin iptal edilmesi için müracaat makamınca Bakanlığa iade edilir.
(3) Türk vatandaşlığından çıkmasına izin verilen kişinin Kanunda aranan şartlardan birini kaybettiğinin müracaat makamlarınca tespiti halinde, çıkma izin ve çıkma belgeleri teslim edilmez. Kişi hakkında alınan kararın ve belgelerin iptal edilmesi için Bakanlığa iade edilir.”

Dolayısıyla mezkur hüküm gereğince, süresi içinde yabancı devlet vatandaşlığının kazanılamaması durumunda çıkma izin belgesi geçersiz hale gelir.

4.  Türk Vatandaşlığından Çıkmanın Geçerliliği ve Sonuçları

Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 27. maddesi uyarınca; gerekli koşulları sağlayarak Türk vatandaşlığından çıkma isteyen kişiye, imzası karşılığında Türk vatandaşlığından çıkma belgesi verilir. Bu belgenin teslimi ile beraber, kişi, Türk vatandaşlığını kaybeder, nüfus aile kütüklerindeki kayıtları kapatılır ve bu kayıp tarihinden itibaren yabancı muamelesine tabi tutulur. 
Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni alarak vatandaşlığını kaybeden kişiler ve 3. dereceye kadar altsoyları, bazı istisnalar dışında Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanmayı sürdürürler. Bahse konu istisnaların başında, seçme ve seçilme hakkını artık kullanamayacak olmaları gelir. Keza, bu kişileri askerlik vazifesini ifa hak ve/veya yükümlülükleri ortadan kalktığı gibi, kadrolu şekilde asli ve sürekli kamu hizmeti görevlerinde de bulunamazlar. Ancak işçi, geçici veya sözleşmeli personel gibi statülerde kamu kurum ve kuruluşlarında çalışmaları mümkündür. Muafen araç veya ev eşyası ithal etme hakları da söz konusu olmayacaktır. Bu hakların kullanılabilmesi için çıkma izni alarak Türk vatandaşlığından ayrılan kişilere verilebilen ve “Mavi Kart Uygulaması” başlıklı yazımızda detayları anlatılan belgenin ibrazı gerekir. 

5. Türk Vatandaşlığından Çıkan Kişinin Eşinin ve Çocuklarının Durumu

Türk vatandaşlığından çıkan kişi evli ise eşinin ve varsa çocuklarının vatandaşlık durumlarının ne olacağı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 27. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre: 

“Eşlerden birinin çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmesi, diğer eşin vatandaşlığına tesir etmeyecektir. Bununla birlikte Türk vatandaşlığını kaybeden kişi ana ya da baba ise; vatandaşlıktan çıkan ebeveynin talebinin bulunması ve diğer ebeveynin de muvafakat etmesi halinde çocukları da kendileri ile birlikte Türk vatandaşlığını kaybederler. Diğer eşin muvafakat vermemesi halinde ortak çocukların vatandaşlık durumları hakim kararına göre belirlenir. Şayet vatandaşlığın kaybı, çocukları vatansız kılacak ise belirtilen hususlar uygulanmayacak ve çocukların Türk vatandaşlığından çıkmasına izin verilmeyecektir.” 

Özetle, kişinin evli olması halinde vatandaşlıktan çıkması eşine ve çocuklarına etki etmeyecektir. Ancak kişinin talebi ve diğer ebeveynin muvafakati halinde, çocuklar vatansız kalmayacaklar ise onlar için de çıkma izni verilebilecektir.

6. Sonuç

Vatandaşlıktan çıkma, vatandaşlığın yetkili makam kararı ile kaybının bir yolu olup kişinin belirtilen şartları sağlamış olması mutlak bir vatandaşlıktan çıkma hakkı sağlamamaktadır. Zira yukarıda belirtildiği üzere belirtilen şartları taşıyan kişi çıkma izni için ilgili kuruma başvuru yapar ve Bakanlığın izin vermesi halinde Türk vatandaşlığından çıkabilir. Bakanlık izin vermek zorunda olmamakla birlikte idare olarak tesis ettiği idari işlemde keyfilikten uzak davranmak zorundadır. Dolayısıyla, hukuka aykırı bir durum olmaması halinde başvuran kişiye vatandaşlıktan çıkma izni verilebilecektir. İdarenin aksi uygulamalarına ilişkin olaraksa, vatandaşlıktan çıkma başvurusu reddedilen kişiler, “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” yazımızda bahsi geçtiği şekilde idareye karşı iptal davası açabilirler.  
Son olarak, doğumlu Türk vatandaşı olduğu halde yazımızda anlatıldığı üzere gerekli koşulları sağlayarak Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin sonradan tekrar Türk vatandaşlığına geçmeleri mümkündür. Konuya ilişkin detaylı incelememize “Mavi Kartlıların Yeniden Türk Vatandaşlığına Geçmesi” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.