Dini Nikahın Hukuktaki Yeri

DİNİ NİKAH (DİNİ TÖREN) NEDİR?
Toplum nezdinde imam nikahı olarak da bilinen dini nikah; eş adayları ve 2 erkek veya 1 erkek 2 kadın şahit ile birlikte din adamı huzurunda gerçekleştirilen dini ritüeldir. Halk arasında yaygın bir uygulama olması nedeni ile bu durum kendisine evlilikle ilgili düzenlemelerin yer aldığı Türk Medeni Kanunu’nda, dini tören başlığı altında yer bulmuştur.

TÜRK MEDENİ KANUNU’NDAKİ DÜZENLEMELER DOĞRULTUSUNDA DİNİ NİKAHIN YERİ
Dini nikah veya imam nikahı olarak bilinen dini tören Türk Medeni Kanunu’nun 143. maddesinde Aile Cüzdanı ve Dini Tören başlığı altında düzenlenmiştir. Öncelikle belirtmek gerekir ki dini tören, Türk Medeni Kanunu’nda evlenmenin gerçekleşebilmesi için zorunlu olan unsurlardan biri olarak düzenlenmemiştir. 

Türk Medeni Kanunu madde 143/3;
“Evlenmenin geçerli olması dinî törenin yapılmasına bağlı değildir.”
diyerek, dini tören yapılmasının isteğe bağlı bir durum olduğunu ve evliliğin geçerliliği üzerinde herhangi bir etkisi bulunmadığını açıkça düzenlemiştir. Evlenmenin geçerli olması dini törenin yapılmasına bağlı olmadığına göre Türk Hukuku’nda dini nikah veya imam nikahı olarak bilinen dini törenin yerini anlayabilmek için evliliğin geçerli olması için yapılması gereken ve halk arasında resmi nikah olarak bilinen evlenme törenini incelememiz gerekmektedir.

RESMİ NİKAH (EVLENME TÖRENİ)
Resmi nikah olarak bilinen evlenme töreni, kanunda öngörülen bir takım şekil şartlarına uyularak gerçekleştirilen ve akabinde evliliğin ispatına yarayacak belgenin(aile cüzdanı) düzenlendiği törendir. Evlenme töreninin nerede, kimler huzurunda ve ne şekilde yapılacağı Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir. 

Türk Medeni Kanunu madde 141,
“Evlenme töreni, evlendirme dairesinde evlendirme memurunun ve ayırt etme gücüne sahip ergin iki tanığın önünde açık olarak yapılır. Ancak, tören evleneceklerin istemi üzerine evlendirme memurunun uygun bulacağı diğer yerlerde de yapılabilir.”
Diyerek, evlenme töreninin evlendirme dairesinde ve ayırt etme gücüne sahip iki ergin tanığın önünde açık şekilde yapılacağını düzenlemiştir. 

Türk Medeni Kanunu’nun 142. maddesinde,
“Evlendirme memuru, evleneceklerden her birine birbiriyle evlenmek isteyip istemediklerini sorar. Evlenme, tarafların olumlu sözlü cevaplarını verdikleri anda oluşur. Memur, evlenmenin tarafların karşılıklı rızası ile kanuna uygun olarak yapılmış olduğunu açıklar.”
Denilerek, evlendirme töreninin ne şekilde gerçekleşeceğini düzenlemiştir. Evlenme töreni ile ilgili Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş olan bu hususlar evlenme töreninin (resmi nikah) geçerli olabilmesi için uyulması gereken şekil şartlarıdır. Kanunda gösterilen şartların sağlanarak gerçekleştirilen evlenme töreninin akabinde evlendirme memuru tarafından eşlere, evliliğin gerçekleştiğini gösteren ve ispatlayan aile cüzdanı verilir. 

Türk Medeni Kanunu madde 143/2,
“Evlenme töreni biter bitmez evlendirme memuru eşlere bir aile cüzdanı verir.”
Diyerek, evlenme töreni gerçekleşir gerçekleşmez evliliğin gerçekleştiğini gösteren aile cüzdanının evlendirme memuru tarafından eşlere verileceği düzenlenmiştir.

DİNİ NİKAH (DİNİ TÖREN) NE ZAMAN GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR?
Dini tören ile evlenmek toplum nezdinde çok yaygın bir durum olduğundan dolayı kanun koyucu tarafından konu ile ilgili yasal düzenlemeler yapılarak evlilik durumlarının kayıt ve kontrol altında tutulması amaçlanmıştır. Zira dini tören ile gerçekleştirilen evliliklerin hiçbir delili ve bağlayıcılığı yok iken evlenme töreni (resmi nikah) ile gerçekleştirilen evliliklerde kayıt ve ispat araçları mevcuttur. Kanun koyucu kayıt dışılığın önüne geçerek evliliğin eşlere sağladığı hakların korunabilmesi için ve yüklediği yükümlülüklerin yerine getirilmesinin sağlanabilmesi için dini tören düzenlenmesini bir şarta bağlamıştır. 

Türk Medeni Kanunu madde 143/2,
“Aile cüzdanı gösterilmeden evlenmenin dinî töreni yapılamaz.”
Diyerek, dini törenin (dini nikah) yapılabilmesini evlenme töreninin (resmi nikah) gerçekleştirilmesi üzerine verilen aile cüzdanının ibraz edilmesi şartına bağlamıştır. Kanun koyucu bu düzenleme ile birlikte hem toplumun inanç ve yaşayışına saygı göstererek dini tören yapılmasını yasal zemine oturtmuş hem de evliliklerin kayıt dışı kalmasını önleyecek şekilde evlenme törenini (resmi nikah) zorunlu kılarak eşlerden biri veya her ikisinin sahip oldukları hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesinin denetlenebilmesini sağlamıştır.

EVLENME TÖRENİ (RESMİ NİKAH) GERÇEKLEŞTİRİLMEKSİZİN DİNİ TÖREN (DİNİ NİKAH) YAPILMASININ SONUÇLARI
Evlenme töreninin gerçekleştirilmesi, törenin taraflarının “eş” statüsünü kazanmaları için kanuni olarak öngörülmüş bir şarttır. Evlenme töreni gerçekleştirilmeksizin yalnızca dini tören yapılarak evlenilmesi durumunda taraflar kanunen tanınan “eş” statüsünü kazanamayacaklardır.
Eş statüsünün kazanılamamasının sonucu olarak taraflar; kanunen eşlere tanınmış olan haklardan yararlanamayacaklardır. Eş statüsünün taraflara tanımış olduğu haklardan yararlanamamanın yanında, bu statünün taraflara yüklemiş olduğu yükümlülüklerin yerine getirilmesi de evlenme töreni gerçekleştirilmeksizin yalnızca dini tören gerçekleştiren taraflarca yargı makamları yahut başka bir makam önünde talep edilemeyecektir.

Bkz. İmam Nikahlı Eşin Tazminat Hakkı