Doping Tanımı
Doping, Dünya Anti-Doping Yasası’nın (2.1. maddesi kapsamında bir veya daha fazla ihlalin varlığı durumudur. Yasanın 2. maddesinin oluşma sebebi, hangi hallerin anti-doping kurallarının ihlali olarak kabul edileceğini ortaya koymaktır. Bahse konu maddeye göre bir atletin vermiş bulunduğu örnek içerisinde yasaklı bir maddeye, bu maddenin metabolit veya kalıntılarına rastlanması durumu anti-doping yasasının ihlali olarak kabul edilmektedir. Doping olarak kabul edilen maddelerin bir atlet tarafından kullanılmış olduğunun ispatının ise, Anti-Doping Kurumlarınca (Anti-Doping Organizations) yapılması gerekmektedir.
Hangi maddelerin söz konusu yasayı ihlal eder nitelikte oldukları, “Yasaklı Maddeler Listesi” (Prohibited List) adı verilen bir liste kapsamında belirlenmiş bulunmaktadır.
Yasaklı Maddeler Listesi (The Prohibited List)
WADA (World Anti-Doping Agency/ Dünya Dopingle Mücadele Ajansı), gereken sıklıkta ve en az yılda bir kez olmak üzere uluslararası bir standart konumunda olan Yasaklı Maddeler Listesi’ni yayınlamaktadır. Listenin her yıllık versiyonu, WADA’ nın tüm taraflarına, akredite ve onaylanmış laboratuvarlara ve hükümetlere dağıtılmakta; dolayısıyla anti-doping kuralları sürekli güncel tutulan bu listedeki maddeleri kapsar şekilde genişlemekte ve değişmektedir.
Buna karşılık, tedavi amaçlı kullanım istisnası içeren ürünler de olabilir. TAKİ için önceden onay alınması durumunda, sporcular da tedavi amaçlı ürünleri kullanabilmektedir. Ancak elbette ki bunun için gerekli yasal başvuruların yapılması gerekecektir.
Doping Kullanımı Halinde Yargılama
‘’Anti-doping kurallarını ihlal’’ iddiası isnat edilen herkesin adil, tarafsız ve bağımsız bir mahkeme heyeti huzurunda ve makul süre içerisinde dinlenilme hakkı bulunmaktadır. Yapılacak duruşma sonrasında verilecek gerekçeli karar; süreçte görev almış bulunan anti-doping kurumu tarafından yargılanmış bulunan atlete ve diğer anti-doping kurumlarına, kararı temyiz haklarının bulunduğunu bildirir bir biçimde tebliğ edilir. Bunun yanında, uluslararası veya milli düzeydeki atletler hakkındaki doping iddiaları; bahse konu atletin, CAS (Court of Arbitration for Sport/ Spor Tahkim Mahkemesi) nezdinde temyiz hakkı bulunan ulusal anti-doping kurumlarının ve WADA’ nın talebiyle yerel mahkemede yargılama yapılmaksızın doğrudan CAS’ ta incelenebilir.
Yaptırımlar
Dünya Anti-Doping Yasası’nın 9. maddesi uyarınca, bireysel sporlar yönünden; bir kural ihlalinin saptanması;
- Atletin müsabakalardan otomatik olarak diskalifiye edilmesine,
- Madalyalar, ödüller ve puanlar dâhil olmak üzere elde etmiş bulunduğu tüm sonuçların yitirilmesine yol açmaktadır.
- Ayrıca ifade etmek gerekir ki, uygulanmakta olan yaptırımlar yalnızca yukarıda belirtilmiş olanla kalmayıp; bazı hallerde sporcu hakkında birtakım hak mahrumiyeti süreleri öngörülmüş bulunmaktadır. Bu hükümlerden, konumuzla doğrudan alakalı olan, “Yasak Madde veya Metotları Kullanma, Kullanmaya Teşebbüs Etme yahut Bulundurma” başlığı kapsamındaki 10.2.1. maddeye göre “belirlenmiş maddeleri” kullanan, kullanmaya teşebbüs eden veya bulunduran atlet; söz konusu durumun kasten yahut ihmal ile gerçekleştiği anti-doping kurumunca ispatlanabildiği takdirde 4 yıllık bir hak mahrumiyeti cezası ile karşı karşıya kalmaktadır. Aynı kapsamda, bu tanım haricinde kalan haller içinse 2 yıllık bir hak mahrumiyeti süresi öngörülmüş bulunmaktadır.
- Tüm bunlara ek olarak, ölçülülük prensibine uymak şartı ile birtakım finansal yaptırımların uygulanabilmesi hakkı; tüm hak mahrumiyeti cezalarının önceden verilmiş olması koşuluyla anti-doping kurumlarına tanınmış bulunmaktadır.
Temyiz Süreci
Dünya Anti-Doping Yasası’na uygun olarak verilmiş bulunan kararlar, aksi yine yasa ve uluslararası standartlarda belirtilmediği sürece, yasanın 13.2 ile 13.4 arasındaki hükümleri gereğince temyiz edilebilmektedir. Burada temyiz mercii, yukarıda da belirtilmiş olduğu üzere CAS’ tır.
CAS, temyiz incelemesini gerçekleştirirken; yalnız ilk derece mahkemesinin huzurunda bulunan bilgi ve belgelerle bağlı olmayıp, olayı bütünüyle inceleme ve araştırma yetkisini haiz bulunmaktadır.
Temyiz sürecine ilişkin olmak üzere ifade edilmesi gereken bir başka önemli husus ise; WADA tarafından yapılmış bulunan başvurularda iç hukuk yollarının tüketilmiş olması şartının aranmayacağıdır. Buradan hareketle, WADA’ nın, yapacağı bir başvuruyla yerel anti-doping kurumunun vereceği kararı dikkate almaksızın uyuşmazlığı CAS’ a taşımasının önü açılmıştır.
Aslı Çakır Alptekin Örneği
Milli atletimiz Aslı Çakır Alptekin’in cezaya çarptırılması da, yukarıda belirtilmiş bulunan kural ve süreçler dahilinde gerçekleşmiş; 2013 yılının mart ayında IAAF (Uluslararası Atletizm Federasyonu), 2012 Londra Olimpiyatları’nda kadınlar 1500 metre yarışında altın madalyaya ulaşan milli atletimizin biyolojik pasaport verilerinin sapmalar gösterdiğini TAF’ a (Türkiye Atletizm Federasyonu) bildirerek yaptırım uygulanması talebinde bulunmuştur. Takip eden aralık ayında internet sitesi aracılığıyla Alptekin’in böyle bir ihlalde bulunmadığına karar verildiğini açıklayan TAF, böylelikle ceza verilmesine yer olmadığına da karar verildiğini bildirmiştir.
Bu karara karşılık, geçtiğimiz yılın şubat ayında IAAF tarafından CAS nezdinde başvuru yapılmış; CAS, 2004 yılından sonra ikinci kez doping cezasıyla karşı karşıya kalan Aslı Çakır Alptekin’i 8 yıl hak mahrumiyeti cezasına çarptırmıştır.
Açıkça görülebildiği gibi, verilen kararda yukarıda belirtilen mekanizmalar işletilmiş, Türkiye’de verilmiş bulunan karar IAAF tarafından CAS nezdinde temyiz olunmuş ve yine yukarıda açıklanmış olan hak mahrumiyeti cezası, Alptekin’in ikinci kez doping yapmış olduğundan bahisle, arttırılarak verilmiştir.
Kaynakça
1.World Anti-Doping Code 2015
https://wada-main-prod.s3.amazonaws.com/resources/files/wada-2015-world-anti-doping-code.pdf
2.Habertürk Gazetesi
http://www.haberturk.com/spor/diger/haber/1116977-asli-cakir-alptekine-8-yil-men-cezasi
