İnternet Yayın İçeriklerine Erişimin Engellenmesi ve Kaldırılması

İnternet ve sosyal medya kullanımının yaygınlaşmasıyla beraber, bu mecralar üzerinden hakaret, tehdit, cinsel taciz gibi suç teşkil eden eylemlerin işlenme oranı maalesef ki artmaktadır. Bu neviden paylaşımlar yüzünden pek çok kişi mağdur edilerek, kişilik hakları zedelenmekte veya özel hayatlarının gizliliği ihlal edilmektedir. Neyse ki, mevzuattaki ilgili düzenlemeler uyarınca, suç teşkil eden veya bir başkasının mağduriyetine yol açan bu tarz internet yayınlarına erişimin engellenmesi yahut içeriğin kaldırılması mümkündür. Keza, kamu yararı gerekçesiyle de, ilgili içeriğin kaldırılması ve erişimin engellenmesi kararı alınabilir. Kural olarak internet üzerindeki bir içeriğin kaldırılması veya erişimin engellenmesi talebi, Sulh Ceza Hâkimliğine yöneltilmelidir. Fakat bazı hallerde, doğrudan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna erişim engellenmesi talebiyle başvuru yapılabilir. Her halükarda, internet paylaşımı nedeniyle mağdur olan kimse; içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı veya erişim sağlayıcısını uyarılmasını sağlayarak yayının kaldırılmasını talep edebilir.

Yazı İçeriği
1. Kavramlar
2. Erişimin Engellenmesi ve İçeriğin Yayından Kaldırılmasının Şartları
3. İnternette Yapılan Yayınlar Aracılığıyla Suç İşlenmesi
4. Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller
5. Kişilik Haklarının İhlal Edilmesi
6. Özel Hayatın Gizliliğinin İhlal Edilmesi

Mevzuatımızda düzenlenen bazı hallerde, internet sitesine erişim engellenmesi ve içeriğin kaldırılması kararı ilgili merciiler tarafından alınabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, kural olarak, erişim engelinin, bir şekilde kişilerin mağdur olmasına neden olan veya kamu yararına aykırı paylaşım ile sınırlı olacağıdır. Yani bir paylaşım nedeniyle söz gelimi bir kimsenin özel hayatının gizliliği ihlal ediliyorsa, öncelikle o paylaşımın kaldırılması veya paylaşıma erişimin engellenmesi kararı verilebilir.  Zira, spesifik olarak uygunsuz paylaşımın kaldırılması mümkünken, tüm siteye erişimin engellenmesi, başkaca hak ihlallerine neden olacaktır. Fakat kısmi erişim engeli yahut içerik kaldırılması mevzuatımızda öngörülen sonucun oluşması için yeterli olmayacaksa tüm siteye erişim engellenebilir.

1. Kavramlar

Konunun daha iyi anlaşılabilmesi adına, öncelikle, günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız bazı kavramlara ilişkin mevzuatta yer verilen tanımlamalara göz atmak yerinde olacaktır.

İçerik Sağlayıcı: İnternet sitesi üzerinde, bilgi, veri yahut daha genel tabiriyle içerik üreten gerçek veya tüzel kişidir. Örneğin, YouTube üzerinde yayın yapan kimse (YouTuber), gazetede köşe yazısı yazan kimse, ekşi sözlük de entry giren üye, Instagram üzerinden paylaşım yapan influencer, içerik sağlayıcısıdır.

Yer sağlayıcı: İçeriklerin ve hizmetlerin bulunduğu sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişidir.  Yer sağlayıcı, içerik sağlayıcılarının, içerik sunması için imkân tanımaktadır.  Örneğin, forum siteleri, video siteleri ve web siteleri birer yer sağlayıcıdır. BTK’nın web sitesinde Ticari Amaçlı Hizmet Verenler Yer Sağlayıcı Listesi ve Kendi Bünyesinde Hizmet Verenler Yer Sağlayıcı Listesi bulunmaktadır.

Erişim sağlayıcı: Erişim sağlayıcı, web sitesinin internet ortamına erişimini sağlayan gerçek veya tüzel kişidir. Bu nedenle esasında erişim sağlayıcı,  yer sağlayıcı ile aynı firmadır. BTK web sitesi içerisinde yer alan Site Bilgelerini Sorgulama Sayfasında, sitenin yer ve erişim sağlayıcıları ve diğer bilgileri yer almaktadır.

2. Erişimin Engellenmesi ve İçeriğin Yayından Kaldırılmasının Şartları

İnternet üzerinden yapılan bazı yayınlar, bir suçun işlenmesine, kişilik haklarının ihlal edilmesine yahut özel hayatın gizliliğinin ihlaline neden olabilir. Bu gibi durumlar için mevzuatımızda, yapılan yayın nedeniyle mağdur olan kimseye, internet sitesine erişimin engellenmesi ve içeriğin kaldırılmasını talep etme imkânı tanınmıştır. Hatta kamuyu ilgilendiren bazı hallerde içerik kaldırılması veya erişimin engellenmesi kararları re’sen alınabilmektedir. Mevzuatımız uyarınca aşağıdaki hallerde internet sitesine erişim engellenebilecek ve/veya ilgili içerik yayından kaldırılabilecektir:

• İnternette yapılan yayınlar aracılığıyla suç işlenmesi,
• Kamu yararının bulunması,
• Kişilik haklarının ihlal edilmesi,
• Özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesi.

3. İnternette Yapılan Yayınlar Aracılığıyla Suç İşlenmesi

İnternette yapılan yayınlar aracılığıyla aşağıdaki katalog suçlardan biri veya birkaçının işlendiğine dair “yeterli suç şüphesinin” oluşması halinde içeriğin kaldırılması veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir.

• İntihara Yönlendirme (TCK m. 84)
• Çocukların cinsel istismarı (TCK m. 103/1)
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (TCK m. 190)
• Sağlık için tehlikeli madde temini (TCK m. 194)
• Müstehcenlik (TCK m. 226)
• Fuhuş (TCK m. 227)
• Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (TCK m. 228)
• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda Yer Alan Suçlar
• 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Yer Alan Suçlar

Yukarıda sayılan suçlar kapsamındaki bir içeriğin kaldırılması veya erişimin engellenmesi kararlarını verme yetkisi soruşturma evresinde Sulh Ceza Hâkimliğinde, kovuşturma evresindeyse mahkeme üzerindedir. Soruşturma evresinde, Cumhuriyet Savcısı tarafından gecikmesinde sakınca bulunduğu düşünülürse sonradan hakim tarafından onaylanmak üzere, bu karar verilebilecektir. Hâkimlikçe, mahkemece yahut Cumhuriyet Savcısınca verilen bu karar, gereği derhal yahut en geç dört saat içinde yerine getirilmek üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na bildirilir.

Koruma tedbiri olarak verilen içeriğin kaldırılması ve erişimin engellenmesi kararlarını yerine getirilmeyen içerik, yer veya erişim sağlayıcıları hakkında cezai yaptırımlar uygulanabilir.

4. Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller

Gecikmesinden sakınca bulunan hal olarak değerlendirilen aşağıdaki durumlarda, derhal veya en geç dört saat içinde yerine getirilmek üzere, içeriğin kaldırılması ve/veya erişimin engellenmesine karar verilebilir.

• Yaşam Hakkı
• Kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması
• Milli güvenlik ve kamu düzenin korunması
• Suç işlenmesinin önlenmesi
• Genel sağlığın korunması

Ayrıca, gecikmesinde sakınca bulunan bazı hallerde, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından doğrudan erişimin engellenmesi ve içeriğin kaldırılması kararı alınabilir. Bu haller;

• Cumhurbaşkanlığı veya milli güvenlik ve kamu düzenin korunması,
• Suç işlenmesinin önlenmesi,
• Genel sağlığın korunmasıdır.

Yukarıdaki sebeplerin varlığı halinde, ilgili bakanlıkların talebi ile BTK Başkanına karar alabilme yetkisi tanınmıştır. BTK Başkanı tarafından verilen bu karar, gecikmeksizin erişim sağlayıcılarıyla ilgili içerik ve yer sağlayıcılarına bildirilir. Diğer taraftan, bu kararın da yirmi dört saat içinde Sulh Ceza Hâkiminin onayına sunulması şarttır. Yapacağı inceleme üzerine hâkime, kararını açıklamak üzere kırk sekiz saatlik süre öngörülmüştür. Bu süre sonunda, hakim tarafından onaylanmayan karar kendiliğinden kalkar.

Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde verilen erişimin engellenmesi ve içeriğin kaldırılması kararlarını yerine getirmeyen içerik, yer veya erişim sağlayıcıları bakımından idari para cezası uygulanır.

Yukarıda sayılan hallerde, içerik oluşturan ve yayan kimseler aleyhinde, Başkan’ın suç duyurusunda bulunması mümkündür. Suç duyurusu, bir dilekçe ile veya savcılıkta kayda geçirilmek üzere Cumhuriyet Başsavcılığına yapılmalıdır.

5. Kişilik Haklarının İhlal Edilmesi

Kişinin internet üzerinde yapılan yayınlar nedeniyle kişilik hakları ihlal edilebilir. Bu durumda mağdur olan kişiye karşı bir suç işlenmiş olması şart değildir. Söz gelimi, internet ortamında hakaret edilmemiş olsa da kişinin itibarını zedeleyebilecek çeşitli sözlerin sarf edilmesi, kişilik haklarının ihlaline neden olabilir.

Bu yolla zarara uğrayan kimse;

• İçerik veya yer sağlayıcısını uyararak içeriğin yayından kaldırılmasını talep edebilir. İçerik ve yer sağlayıcısı, içeriğin kaldırılması talebine yirmi dört saat içerisinde cevap vermelidir.
• Bir diğer seçenek ise; doğrudan Sulh Ceza hâkimliğine başvurularak erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin kaldırılmasının talep edilmesidir.

Hâkim, başvuru üzerine bir karar verecektir. Burada önemle vurgulanmalıdır ki, kişilik haklarının ihlal edilmesi nedeniyle hâkim; kural olarak kişilik hakkının ihlaline sebep olacak kısımla sınırlı olmak üzere erişimin engellenmesine karar verecektir. Zorunluluk arz etmedikçe, internet sitesinin tamamına erişim engellenmeyecektir. Ancak, belirli bir bölümle sınırlı olarak erişimin engellenmesi halinde kişilik haklarına olan ihlal durdurulamayacaksa internet sitesinin tamamına erişim engellenebilir. Hâkim burada gerekçe belirtmek mecburiyetindedir.

Kişilik haklarının ihlali nedeniyle hâkim tarafından verilen erişim engeli yahut içeriğin kaldırılması kararları, Erişim Sağlayıcıları Birliğine gönderilir. Birlik tarafından karar, ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcılarına iletilir. İletilen bu kararın gereği derhal, en geç dört saat içinde yerine getirilir. Sulh Ceza Hâkimi kararını yerine getirmeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcıları hakkında adli para cezasına hükmedilebilecektir.

6. Özel Hayatın Gizliliğinin İhlal Edilmesi

İnternet yapılan yayınlar yüzünden özel hayatının gizliliği ihlal edilen kişi, ilgili içeriğe erişimin engellenmesi talebiyle; doğrudan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna başvurabilir. Bu talebin BTK tarafından işleme konulması için, içeriğinde muhakkak aşağıdaki unsurlar yer almalıdır.

• Hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL).
• Yapılan yayında hangi durumların hakkı ihlal ettiğine ilişkin açıklama.
• Kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgiler.

BTK Başkanı, talebe binaen gerekli önlemlerin alınması için, Erişim Sağlayıcıları Birliğine bildirimde bulunabilir.

Özel hayatının gizliliğini ihlal ettiği gerekçesiyle, internet yayınına erişimin engellenmesine için BTK’ya başvuran kimse, talebi takiben yirmi dört saat içinde Sulh Ceza Hâkiminin kararına sunmalıdır. Hâkim, özel hayatın gizliliğinin ihlal edilip edilmediği konusunda kırk sekiz saat içerisinde karar verir. Bu karar doğrudan BTK’ya gönderilir.

Özel hayatın gizliliğinin ihlaline bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, sonradan Sulh Ceza Hakiminin onayına sunulmak üzere erişim, BTK Başkanın emriyle ve BTK tarafından engellenebilir.

Her halükarda, aleyhinde erişimin engellenmesi kararı verilen paylaşımın ilgilisi, kararın kaldırılması talebiyle, tebliğ aldığı tarihten itibaren 7 gün içinde itiraz edebilir. İtiraz için yetkili merci, erişimin kaldırılması kararını veren Sulh Ceza Hakimliğini numara olarak takip eden Sulh Ceza Hakimliğidir.

Konuyla ilgili detaylı bilgi almak için Özel Hayatın Gizliliğini İhlal başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.