Eş Durumu Nedeniyle Tayin

Devlet memurlarının kimi zaman kendi istekleri ile kimi zaman ise zorunlu olarak farklı bir şehre tayinlerinin çıkması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Her ikisi de devlet memuru olan çiftler bakımından ise, eşlerden birinin farklı şehre tayininin çıkması halinde gündeme gelen en önemli konu, eş durumu nedeniyle tayin meselesidir. 

Çoğu memur bakımından önem arz eden eş durumu nedeniyle tayin konusunu bu yazımızda, temel hatları ile ele alacağız.

1-EŞ DURUMU NEDENİYLE TAYİN MÜESSESİNİN DÜZENLEMESİNİN SEBEBİ

Anayasa’nın 41.maddesi;

“Aile, Türk toplumunun temelidir… Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması… için gerekli tedbirleri alır.”

şeklinde olup ailenin korunması hakkı, Anayasal bir haktır ve devlet, aileyi korumakla yükümlüdür. 

Görüldüğü üzere; Türk toplumunun temeli olarak nitelendirilen ailenin korunması, devletin bir yükümlülüğü şeklinde düzenlenmiştir ve eş durumu nedeniyle tayin müessesi de aile birliğini korumak amacıyla düzenlenmiştir.

2-EŞ DURUMU NEDENİYLE TAYİN USULÜ VE ŞARTLARI

Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesinin 2. fıkrasına göre;

“yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere yapılır”

Görüldüğü üzere eşlerden biri farklı şehre atandığında; diğer eşin, eş durumu nedeniyle tayinini talep etmesi mümkündür. 

Eş durumu nedeniyle tayin talebinin kabul edilebilmesi için yukarıda yer verdiğimiz maddeye göre gerekli şartlar şunlardır:

• Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılan bir atama olması, 
• Kurumlar arasında gerekli koordinasyonun sağlanması, 
• Memur olan diğer eşin de isteğinin bulunması, 
• Atanacak eş memurun da Kanunun 74 ve 76. maddelerindeki esaslara göre atanması.

!! Önemle belirtmek isteriz ki, bu saydığımız şartlara ilaveten, atanmaya tabi tutulan memurun atandığı yerde, eşin atanacağı teşkilatta eş için uygun bir görevin bulunması gerekir. Dolayısıyla atanmaya tabi tutulan memurun atandığı yerde, eş için uygun bir görev yeri bulunmakta ise, eş durumu nedeniyle tayin talebinin kabul edilmesi gerekmektedir.

Bazı durumlarda; eşlerden hangisinin bulunduğu görev yerine eş durumu nedeniyle atama işleminin yapılacağı noktasında duraksama yaşanmaktadır.

Böyle durumlarda ne yapılması gerektiği ise, 

Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik’in 14. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;

Aile birliği mazeretine dayanarak yer değişikliği memurun;

• Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere, 

• Eşlerin her ikisinin de aynı kurumda çalışıyor olması halinde, kurumun daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere,
• Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere, 
• Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere,
• Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere, 

atanması suretiyle yapılabilir.

Hal böyle iken Danıştay kararlarına göre; bir kamu görevlisinin eş durumu nedeniyle atanma talebinde bulunması halinde, sadece eş durumunun değil, hizmet gerekleri, eşlerin kurumların hizmet ihtiyaçları ve boş kadro durumları da gözetilmektedir.

3-EŞ DURUMU NEDENİYLE TAYİN ŞARTLARI OLUŞMADIĞINDA EŞİN İZİN HAKKI

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. Maddesine göre,

Atamaya tabi tutulan memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun bir görev bulunmaması halinde; 

talep eden eşe görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarla izin verilebileceği düzenlenmiştir.

İzin verilenlere, aylık (taban ve kıdem aylığı dahil), ek gösterge, zam ve tazminatlarının karşılığı olarak; kanuni kesintiler düşüldükten sonraki, net miktarının, 

eşleri;

• Olağanüstü Hal Bölgesine dahil illerle bu illere mücavir olarak belirlenen illerde görevli olanlara % 60’ı,
• Kalkınmada 1 inci derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 50’si, 
• Kalkınmada 2 nci derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 25’i,  

kurumlarınca kadro tasarrufundan ödenir. 

Eşleri diğer yörelerde görevli olanlar ise ücretsiz izinli sayılır.

Görüldüğü üzere; eşin görev yaptığı yere göre izin kullanan eşe ödenecek ücret, farklılık göstermektedir. Memurun görev yerinin maddede belirtilen yerlerden olmaması halinde ise eşin ücretsiz izinli sayılacağı da yine madde hükmünde belirtilmiştir.

!! Ayrıca önemle belirtmek isteriz ki; bu madde kapsamında izinli olanların kademe ilerlemesi, emeklilik ve diğer bütün hakları ve yükümlülükleri varlığını devam ettirir. Ancak, madde gereği, kendilerine ücretsiz izin verilen kişilerini, bu sürelerinin emeklilikten sayılabilmesi için kesenek ve kurum karşılıklarının her ay kendileri tarafından SGK’ya yatırılması gerekir.

!!! Ancak hemen ifade edilmelidir ki; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesi uyarınca eşin ücretli veya ücretsiz olarak izinli olarak geçirebileceği süre, memuriyetleri süresince, hiçbir şekilde 4 yılı geçememektedir. 

4-EŞ DURUMU NEDENİYLE TAYİN TALEBİNİN REDDİ VE İPTAL DAVASI

Ailenin ve aile birliğinin korunması hakkının Anayasal bir hak olduğunu ve bu sebeple; eş durumu nedeniyle tayin şartları oluştuğunda, eş durumu nedeniyle tayin talebinin ilgili kurumlarca kabul edilmesi gerektiğini yukarıdaki açıklamalarımızda ifade etmiştik.

Şartları oluşan ve yasal mevzuata uygun bir şekilde yapılan eş durumu nedeniyle tayin talebinin ilgili kurumlarca reddedilmesi halinde ise; 

• bu red kararının iptali için idare mahkemelerinde iptal davasının açılması mümkündür. 

Zira; idarenin tayin talebinin reddi yönündeki kararı, niteliği itibariyle bir idari işlemdir. 

• İdari işlemlere karşı ise; idari işlemin yazılı olarak tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içerisinde, idare mahkemesinde, iptal davası açılması mümkündür.