Haysiyetsiz Hayat Sürme Nedeniyle Boşanma

Türk toplumunda, toplumda yaşayan bireylerin onur ve haysiyet kavramlarına yüklemiş oldukları önem ve değer oldukça fazladır. Türk toplumun bu yapısına ayak uyduran Kanun Koyucu da, haysiyetsiz yaşam sürmeyi özel bir boşanma nedeni olarak kabul etmiş ve Türk Medeni Kanunu’nun 163. Maddesinde bu konu ile ilgili düzenlemeye yer vermiştir. Buna göre;

“Eşlerden biri küçük düşürücü bir suç işler veya haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu sebeplerden ötürü onunla birlikte yaşaması diğer eşten beklenmezse, bu eş her zaman boşanma davası açabilir.

Madde metnine göre eşlerden birisi haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu duruma neden olan eş ile yaşamak, diğer eşten beklenemez hal alırsa, diğer eş süreye bağlı olmaksızın boşanma davası açabilecektir.

• Peki ‘haysiyetsiz hayat sürme’ kavramından anlamamız gereken nedir?

Haysiyetsiz hayat sürme ile kastedilen, toplumun ahlaki nitelemelerine göre şeref, haysiyet, namus, gibi kavramlara aykırı şekilde yaşamaktır. Bu nedenle, haysiyetsiz hayat sürme dediğimiz olgu somut vakanın durumuna göre değerlendirilebilecek bir boşanma sebebidir. Bir hayatın haysiyetsiz olup olmadığı, takdiri bir kavramdır. Haysiyet kavramı toplumdan topluma değişiklik gösterebileceği gibi, kişiden kişiye göre de farklılık gösterebilmektedir. Yargıtay, fuhuş amacıyla gizli randevu evi işletmeyi, ayyaşlık düzeyinde alkol kullanmayı, kumarbazlığı, uyuşturucu madde müptelası olmayı, homoseksüel bir yaşam sürmeyi ve hayat kadını olarak çalışmayı haysiyetsiz yaşam biçimleri olarak kabul etmektedir.

Kanun metninde açıkça hayat sürme dendiğinden ötürü, bir defalık bir haysiyetsiz davranış boşanma sebebi sayılmak için yeterli değildir, söz konusu eylemin devamlılık arz etmesi gerekmektedir. Bu nedenle, bir defaya mahsus kumar oynanmasının, haysiyetsiz hayat sürme olarak ortaya konması mümkün olmayacaktır.

Yargıtay kararlarında da bu konu üzerinde durulmakta, evlilikte ‘haysiyetsiz hayat’ nedeniyle boşanma kararı verilebilmesi için, başkalarıyla ilişkinin bir yaşam tarzı olarak benimsenmesi ve devamlılık göstermesi gerektiğine vurgu yapılmaktadır. Dolayısıyla, haysiyetsiz hayattan söz edilebilmesi ve bu sebeple boşanma kararı verilebilmesi için, “başkalarıyla ilişkinin bir yaşam tarzı olarak benimsenmiş olması” ve “bu şekilde yaşamanın az veya çok devamlılık göstermesi” gerekmektedir. Bu kriterleri taşımadığı halde, haysiyetsiz hayat sürmeye dayalı olarak açılacak boşanma davaları hâkim tarafından reddedilecektir. Ancak, bu davranış diğer koşulları varsa evlilik birliğinin temelinden sarsılma nedeniyle boşanmaya konu olabilir.

Haysiyetsiz hayat sürme nedeniyle açılacak boşanma davalarında, kanun koyucu tarafından bir de çekilmezlik koşulu getirilmiştir. Eşin haysiyetsiz hayat sürmesinden dolayı onunla birlikte yaşamanın diğer eşten beklenemeyecek olması halinde, çekilmezlik koşulu gerçekleşmiş sayılır. Eğer haysiyetsiz hayat süren eş ile birlikte olmak, diğer eş için hayatı çekilmez kılmıyor ise, o zaman bu nedene dayalı boşanma kararı verilemeyecektir. Örneğin, bir eşin sadece uyuşturucu kullanması haysiyetsiz hayat sürme nedenine dayanarak boşanma kararı verilmesi için yeterli değildir, eşin uyuşturucu kullanması nedeniyle ortak hayatın diğer eş için çekilmez hale geldiğinin ispatlanması gerekmektedir. Bu konuda, eş için hayatın çekilmez hale gelip gelmediğini tespit yetkisi hâkime bırakılmıştır.

Özetle, Türk Medeni Kanunu’nun 163. Maddesinde düzenleme alanı bulan haysiyetsiz yaşam sürme nedeniyle boşanma davası açılabilmesi iki şarta bağlanmış durumdadır. Buna göre;

• Haysiyetsiz yaşam sürmenin boşanma sebebi teşkil edebilmesi için diğer eş açısından evliliğin çekilmez hale gelmesi gerekmektedir.
• Ayrıca, eşin başkaları ile olan ilişkisinin yaşam tarzı olarak benimsenmiş olması ve bu durumun devamlılık göstermesi de aranacaktır.

Kanunun aradığı şartların varlığı halinde, haysiyetsiz hayat sürme nedenine dayalı olarak dava açan eş, iddiasını ispatlamak zorundadır. Haysiyetsiz hayat sürme ispatlanamadığı takdirde, dava reddedilecektir. Tanık anlatımları gibi genel ispat araçları ile bu iddianın ispatlanması mümkündür.

Kanunumuz, dava hakkını bir süre ile bağlı kabul etmemiş ve aftan da bahsetmemiştir. Dolayısıyla, haysiyetsiz hayat sürme nedenine dayanılarak açılacak boşanma davaları bir süre kısıtlamasına tabi değildir, her zaman açılabilir. Ancak, eşinin çok uzun süredir haysiyetsiz bir hayat sürdüğünü bilen ve buna tepkisiz kalan diğer eşin bu davayı açması hem hakkın kötüye kullanılması anlamına gelecek, hem de uzun süredir birlikte yaşadığından yukarıda belirtilen çekilmezlik şartı yerine gelmemiş olacaktır. Bu nedenle, dava hakkına sahip eşin, diğer eşin haysiyetsiz hayatını evlilik için çekilmez saymadığı şeklinde yorumlamaların önüne geçmek için, davanın belirli bir süre zarfında açılması, dava açan eşin yararına olacaktır.