Hukuki El Atmaya İlişkin AYM’nin İptal Kararı -I-

HUKUKİ EL ATMAYA İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ’ NİN, İPTAL KARARININ DEĞERLENDİRİLMESİ -I-

Hukuki El Atma Nedir?

Mülkiyet hakkı, sahibine en geniş yetkiler veren bir hak olup hem Anayasal düzeyde hem de yasal olarak kapsamlı bir şekilde korunmaktadır. Bu denli geniş bir korumaya sahip bu hakka; kimi zaman özel kişilerce, kimi zamansa bizzat idare tarafından müdahale edilebilmektedir.

İdarenin, kişinin özel mülkiyetinde bulunan taşınmaz malına, onun rızası hilafına el koyması şeklinde tanımlayabileceğimiz ‘’el atma’’ikiye ayrılır. Bunlar:

1. Hukuki El Atma,
2. Fiili El Atma

Hukuki el atma, Kamulaştırma Kanunu’ndaki ifadesiyle, ‘‘uygulama imar planlarında umumi hizmetlere ve resmî kurumlara ayrılmak suretiyle, mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde, bir taşınmaza ilişkin tasarrufun hukuken kısıtlanması’’dır.

Hukuki El Atmaya İlişkin Yasal Düzenleme

Kamulaştırma Kanunu Ek Madde 1

İşbu yasal düzenlemeye göre süreç, şu şekilde işlemektedir:

• İdare, nazım imar planını detaylandırmak amacıyla uygulama imar planıhazırlayarak, taşınmazların kullanım amacını belirler. İdare kişilerin taşınmazını, genel hizmetlere ve resmî kurumlara ayırarak bu taşınmazların tasarrufunu hukuken kısıtlamış olur. İdarenin bu kısıtlaması, kişilerin mülkiyet hakkının özüne dokunmaktadır.

• İdarenin bu işleminin hukuka uygun olması için,uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıl içerisindeimar programları veya imar uygulamaları yapılarak, bütçe imkânları dâhilinde bu taşınmazlar ilgili idarelerce kamulaştırılmalı veya her hâlde mülkiyet hakkının kullanılmasına engel teşkil edecek kısıtlılığı kaldıracak şekilde imar planı değişikliği yaptırılmalıdır.

Şayet bu süre içerisinde idarece gerekli işlemler yapılmazsa, idarece, taşınmaza

‘’HUKUKEN EL ATILMIŞ OLUR.’’

Taşınmazına Hukuken El Atılan Malikin Hakları Nelerdir?

İdarenin 5 yıllık süre içinde gerekli işlemleri yapmaması nedeniyle ‘’ Hukuki el atma’’sonucu taşınmazına ilişkin tasarrufu kısıtlanan malik, taşınmazın kamulaştırmasından sorumlu idare aleyhine idari yargıda dava açılabilir. Ancak malikin, bu davayı açmadan önce, uzlaşma sürecini ve idari başvuru ve işlemleri tamamlaması şarttı.

Önceki yazımızda da ifade ettiğimiz üzere, hukuki el atmaya dayalı tazminat davalarında önce idareye başvurulmuş ve uzlaşma görüşmelerinin tamamlanmış olması, Kamulaştırma Kanunu Ek Madde 1 gereği bir dava şartı olarak düzenlenmişti.

Ancak, Anayasa Mahkemesi’nin 20.12.2018 tarih ve 2016/181 E., 2018/111 K. sayılı ilamının Ç bendinin 2 numaralı hüküm fıkrası ile;

20.08.2016 tarihli ve 6745 sayılı Yatırımların Proje Bazında Desteklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ un 33. maddesi ile 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’na eklenen Ek 1. Maddenin birinci fıkrası dışında kalan bölümününAnayasaya aykırı olduğuna ve iptaline OYBİRLİĞİYLE KARAR VERİLMİŞTİR.

Ek 1. Maddenin birinci fıkrası dışında kalan bölüm, hukuki el atmaya dayalı tazminat taleplerinde öncelikle idareye başvurulması ve uzlaşma görüşmelerinin tamamlanmasını öngörmekteydi.

Kamulaştırma Kanunu Ek Madde 1/1 birinci cümle dışındaki uzlaşma sürecine ilişkin hükümlerin iptal edilmesi ve kararın 05.04.2019 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlanmış olmasıkarşısında, açılacak davalarda idareye başvuru, zorunlu bir yol olmaktan çıkarılmıştır.

• Yazımızın ilk halinde,uzlaşma sürecine ilişkin detaylı bilgileri sizlerle paylaşmıştık. Ancak 05.04.2019 tarihinde Resmi Gazete’ de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı nedeniyle, uzlaşma görüşmeleri bir dava şartı olmaktan çıkarıldığından, taşınmazına hukuken el atılan malikler, şartların varlığı halinde doğrudan idari yargıda dava açabilecektir.

Dava Süreci              :Maliklerce, taşınmazlarına hukuken el atan idare aleyhine idari yargıda açılan davada;

• Taşınmazın ya da üzerinde tesis edilen irtifak hakkının dava tarihindeki değeri,mahkemece tespit edilir. Bu tespit yapılırken, ‘’ taşınmazın hukuken tasarrufunun kısıtlandığı veya fiilen el konulduğu tarihteki nitelikleri’’esas alınır.

• Taşınmazın veya hakkın idare adına tesciline veya terkinine hükmedilir.

adına tesciline veya terkinine hükmedilir.