İmam Nikâhlı Eşin Manevi Tazminat Hakkı

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 141. maddesi uyarınca evlenme töreni evlendirme dairesinde evlendirme memuru huzurunda gerçekleştirilir. Türk Medeni Kanunu’nda dini nikâh düzenlenmemiş olup, hatta dini nikâh kıyılabilmesi için resmi nikâhın gerçekleştirilmiş olması aramıştır. Dini nikâhın kanunlarımızda düzenlenmemiş olması sebebiyle imam nikâhlı eşe manevi tazminat hakkı bakımından da herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bunun sonucu olarak ise uygulamada dini nikâhlı eşlerin birbirlerine karşı yöneltmiş oldukları talepler bazı sorunlara yol açmaktadır. İmam nikâhlı eşin manevi tazminat hakkına ilişkin bir kanuni düzenleme olmaması sebebiyle bu husus Yargıtay kararları ile şekillenmektedir. Yargıtay’ın, evlenme vaadi ile kandırılan imam nikâhlı eşin manevi tazminat hakkına sahip olduğuna ilişkin kararları bulunmaktadır. Ancak Yargıtay içtihatları değişiklik göstermekte olup, aksi yönde kararlar da bulunmaktadır.

Yazı İçeriği
1.Türk Medeni Kanun’u Kapsamında Evlenme
2.İmam Nikâhlı Eşin Manevi Tazminat Hakkı

İmam nikâhlı eşin manevi tazminat istemi konusu hukukumuzda son derece tartışmalı bir halde bulunmakta ve Yargıtay’ın konuyla ilgili içtihadı çelişkiler göstermektedir. Her ne kadar tartışmalar olsa da Yargıtay tarafından verilmiş emsal nitelikte kararlar çerçevesinde, böyle bir hakkın var olduğundan bahsetmek mümkün olabilmektedir.

1.Türk Medeni Kanun’u Kapsamında Evlenme

Türk Medeni Kanunu’nun 141. maddesinin ilk fıkrası şu şekildedir:

“Evlenme töreni, evlendirme dairesinde evlendirme memurunun ve ayırt etme gücüne sahip ergin iki tanığın önünde açık olarak yapılır.”

Madde hükmünde görüldüğü üzere, kanunlarımız çerçevesinde hüküm doğurması öngörülmüş bulunan evlilik türü, yalnız ve yalnızca resmi nikâh olarak ifade edilmekte olan evlenme biçimidir. Medeni kanunumuz geleneksel evlilik olarak da ifade edilmekte olan imam nikâhına etki tanımamış; tek yasal ve geçerli evlenme türü olarak resmi nikâhı belirlemiştir. Ancak, belirtilmelidir ki, bu durum uygulamada birtakım olumsuzluklara yol açmaktadır. Zira yalnızca imam nikâhı yoluyla evlenmiş bulunan kişilerin haklarının belirlenmesinde, kanunlarımız bu tür evliliği düzenlemediğinden, sıkıntılar ve mağduriyetler yaşanmaktadır. “Dini Nikahın Hukuktaki Yeri” isimli makalemizde dini nikah detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

2.İmam Nikâhlı Eşin Manevi Tazminat Hakkı

Yukarıda da ifade edildiği üzere, Türk Medeni Kanunu’na göre geçerli bir evlilik birliği resmi nikâhla mümkündür. Resmi nikâh olmadan evlilik mümkün olmadığı için boşanma da söz konusu olamayacaktır. Resmi nikâhlı olmayan eş ayrılma ya da terk etme durumunda boşanma ve boşanmanın feri taleplerinden yararlanamayacaktır. Ancak evlilik birliğinin kurulması tarafların ortak yaşam iradelerinden doğmaktaysa, resmi nikâhın bulunmaması halinde de tarafa bazı talepleri ileri sürme hakkı doğabilecektir.

İmam nikâhı kavramı kanunlarımız çerçevesinde herhangi bir biçimde düzenlenmiş olmadığından; imam nikâhlı eşin sahip olduğu manevi tazminat hakkına dair de hukukumuzda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Bu sebeple manevi tazminat hakkının varlığı sonucuna, Yargıtay’ın bu yöndeki içtihadı vasıtasıyla ulaşılmaktadır. Ancak her ne kadar aşağıdaki örnekler, imam nikâhlı eşin manevi tazminat isteminin varlığını destekler nitelikte olsa da bu konudaki Yargıtay içtihatları değişiklik göstermektedir.

Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2001/4849 Esas, 2001/8843 Karar, 01.10.2001 Tarihli Kararı:

“…Şu durumda, davalının evlenmek vaadi ile davacı ile birleştiği, hatta bu amaçla yörenin gelenekleri ile düğün dahi yaptığı, hiçbir neden olmadan da resmi evlenme olgusuna yanaşmadığı anlaşılmaktadır. Davalının bu hareketi ile davacının sosyal kişilik değerlerine saldırıda bulunduğu açıktır. Bu da davacının manevi tazminat isteminde haklı olduğu sonucunu doğurur….”

Görüldüğü üzere Yargıtay, imam nikâhlı eşin resmi nikâh yapmaya yanaşmaması halinin davacı eşin sosyal kişilik değerlerine bir saldırı niteliğinde olduğuna karar vermiştir. Bu sebeple davacının manevi tazminat hakkının var olduğunu kabul etmiştir.

Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, 2015/6000 Esas, 2016/5100 Karar, 14.04.2016 Tarihli Kararı:

“…Tüm bu olgular birlikte ele alındığında davacının, davalı tarafından evlenme vaadi ile kandırıldığı ve bunun etkisi altında gerek fiziksel gerek ruhsal anlamda zarara uğratıldığı ve bundan elem ve üzüntü duyduğunun kabul edilmesi ve davacının hukuka aykırı olan eylemden dolayı bozulan manevi dengesinin eski haline dönüşmesi, duygusal olarak tatmin edilmesi, zarar verenin de bir daha böyle bir eylemde bulunmaktan alıkonulması amacıyla uygun bir manevi tazminat hükmedilmesi gereklidir.”

Yargıtay bu kararında ise davacının, davalı tarafından evlenme vaadi ile kandırıldığı ve bunun etkisi altında gerek fiziksel gerek ruhsal anlamda zarara uğratıldığı, bundan elem ve üzüntü duyduğunun kabul edilmesine karar vermiştir. Davacının duygusal olarak tatmin edilmesi, zarar verenin de bir daha böyle bir eylemde bulunmaktan alıkonulması amacıyla manevi tazminata hükmedilmesi gerektiğine karar verilmiştir.

Görüldüğü üzere, kişinin resmi nikâh kıyılacağı vaadiyle dini nikâha ikna edilmesi ancak resmi nikâhın kıyılmaması halinde, imam nikâhlı eşin manevi olarak zarar gördüğü kabul edilmektedir.

Ayrıca Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, vermiş bulunduğu 1997/4-690 Esas, 1997/893 Karar sayılı ve 05.11.1997 tarihli kararda Yargıtay 4. Hukuk Dairesi’nce bir başka dosyada verilmiş bulunan ve imam nikâhlı eşe manevi tazminat hakkı tanınamayacağını öngören kararı bozmuş ve bu hakkın davacı tarafa sağlanması gerektiği yönünde hüküm kurmuştur.

Görüldüğü üzere, imam nikâhlı eşin manevi tazminat istemi konusu hukukumuzda da son derece tartışmalı bir halde bulunmakta ve Yargıtay’ın konuyla ilgili içtihadı çelişkiler göstermektedir. Ancak yukarıda zikredilmiş bulunan içtihat örnekleri çerçevesinde böyle bir hakkın hukukumuzda imam nikâhlı eşe tanınmakta olduğundan bahsetmenin mümkün olduğu kanısına varmak gerekmektedir.