İŞ HUKUKUNDAKİ ZAMANAŞIMI VE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER
İşçinin ücret alacakları İş Kanunu 32. maddesinde belirtildiği gibi 5 yıllık zaman aşımına tabidir. Yolluk, ikramiye, izin ücreti ve fazla çalışma ücretleri de bu kapsamdadır. Sözleşme sebebiyle ortaya çıkan borçların ifa edilmemesinden doğan tazminatlar ise 10 yıllık zamanaşımına tabidir.
Zamanaşımı, belli bir sürenin geçmesiyle borcu sona erdirmeyen fakat borçlusuna ödemeden kaçınma imkânı sunan bir durum iken, hak düşürücü süre adıyla özdeş olarak dava hakkını veya borcu ortadan kaldırır.
- İşçinin ücret alacakları İş Kanunu 32. maddesinde belirtildiği gibi 5 yıllık zaman aşımına tabidir. Yolluk, ikramiye, izin ücreti ve fazla çalışma ücretleri de bu kapsamdadır.
- Sözleşme sebebiyle ortaya çıkan borçların ifa edilmemesinden doğan tazminatlar ise 10 yıllık zamanaşımına tabidir. İhbar tazminatı, kıdem tazminatı, kötü niyet tazminatı, iş kazası sebebiyle doğan alacaklar 10 yıllık zamanaşımı süresinin kapsamındadır.
Bu sürelerin kaçırılması borcu eksik borç haline getirecektir. Zamanaşımı borcun muaccel hale gelmesi itibariyle başlar. İşçilerin çalıştıkları aya dair ücreti ay sonunda muaccel hale gelir ve bu süreden itibaren zamanaşımı işlemeye başlar. Her aylık ücret için aylık çalışma döneminin sonunda kendi zamanaşımı süresi başlar. İkramiye, fazla çalışma, yolluk gibi ücretler ortaya çıktığı gibi muaccel olur ve 5 yıllık süre işlemeye başlar. Tazminat talepleri için ise iş sözleşmesinin sona erdirildiği tarih zaman aşımının başlangıç tarihidir.
- Yaptırımı daha ağır olan hak düşürücü süre işe iade davasında ortaya çıkmaktadır. İşverence sebepsizce veya geçerli olmayan bir sebeple iş akdi fesih edilirse, feshin tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde dava açılabilir.
Bu davanın sonucunda mahkeme veya hakem heyetinden işe iade kararı çıkmışsa, mahkeme ilamının işçiye tebliğ tarihinden itibaren 10 gün süre içinde işçi işverene başvurmalıdır. Bu 10 günlük süre de kanundan doğan hak düşürücü süredir. Hizmet tespit davaları da 5 senelik hak düşürücü süreye tabi tutulmuştur. Bu durum 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda “Aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacakları ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları dikkate alınır.” şeklinde belirtilmiştir.
Hak düşürücü sürenin hizmetin geçtiği yılın sonundan itibaren başlaması bu düzenlemede önem arz etmektedir.
Bir kamu kurumunda daimi işçi olarak çalışmaktayım. Günlük yevmiyem yanlış tespit edildiği için 15.01.2011-14.07.2014 arası tarafıma ödenen maaş, ikramiye, tediye fazla mesai tutarları tarafıma eksik ödendi.
Dava açsam alacağım tutar zamanaşımına girermi?
4857 sayılı kanun uyarınca, işçilik alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Kasım 2013’ten itibaren 14.07.2014 tarihine kadarki eksik ödenen ücret alacaklarınızı iş mahkemesinde talep edebilirsiniz.
Özellikle belirtmek isteriz ki, soru ve yorumlarınıza vermiş olduğumuz cevaplar, bilgilendirme niteliğinde olup, hak kaybına uğramamanız açısından, detaylı bilgi için avukat bir meslektaşımıza müracaat etmenizi tavsiye ederiz.
Merhaba. Bir şey danışmak istiyorum. Bir şirkette 5 yıl çalıştım. 16.12.2017 tarihinde çıkış verdiler. Banka hesabıma Sadece kıdem tazminatı yatırdılar. Hesaplandığı halde 16 günlük maaş ve ihbar tazminatı 10 aydır halen yatmadı. Arabulucuya başvurdum, karşı tarafla görüşme yapamadığı için dosyayı kapattı. Kalan alacağımı alabilmem için nasıl bir yol izlememi tavsiye edersiniz?
İster bireysel iş sözleşmesinden isterse toplu iş sözleşmesinden kaynaklanıyor olsun her türlü maaş, yıllık izin, hafta tatili, fazla mesai gibi işçi alacakları ve kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi tazminat alacakları için arabulucuya başvurmak zorunlu hale getirilmiş bulunmaktadır.
Arabulucunun daveti üzerine ilk toplantıya katılmayan taraf arabulucunun düzenleyeceği son tutanakta belirtilecek ve açılan dava neticesinde bu taraf tamamen veya kısmen haklı da olsa yargılama masraflarının tamamından sorumlu olacağı gibi vekalet ücretine de hak kazanamayacaktır. Toplantıya katılmamış olmanın sonucu açılacak davada haklı çıkmış olmaya rağmen bütün yargılama masraflarını ödemeye mahkum edilmek ve vekalet ücretinden mahrum kalmak anlamına gelmektedir.
Arabulucunun düzenlemiş olduğu son tutanağı sunmak üzere davacıya 1 haftalık kesin süre verecek bu süre içerisinde tutanağın sunulamaması halinde dava şartı yokluğundan davanın usulden reddine hükmedecektir.
Arabulucu tutanağından itibaren 2 hafta içinde iş mahkemelerinde dava açılmadığından açılacak dava usulden reddedilecektir. Dolayısıyla ya arabuluculuk prosedürünün kalan alacak için yeniden başlatılması ya da icra yolu ile takip başlatılması gerekmektedir.
Özellikle belirtmek isteriz ki, soru ve yorumlarınıza vermiş olduğumuz cevaplar, bilgilendirme niteliğinde olup, hak kaybına uğramamanız açısından, detaylı bilgi için avukat bir meslektaşımıza müracaat etmenizi tavsiye ederiz.
5 yillk zaman asimi ni anlayamadım. Dava tarihinden itibaren geriye dönük 5 yillik alacak icinmidir. Yani kısaca 10 yillk izin alacağı olan sadece 5 yılı icinmi dava açacak
Yıllık ücretli izin hakkı, işçinin dinlenme hakkı olarak anayasal bir hak olarak düzenlenmiş olup vazgeçilemeyecek olan bir düzenlemedir. Anayasanın 50. maddesinde “Dinlenmek çalışanların hakkıdır” ve İş Kanunu’nun 53. maddesinin 2. fıkrasında, “Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez” denilerek bu hakkın kullandırılması için ilgili yasal düzenlemeler yapılmıştır. Yıllık ücretli iznin kullandırıldığını işveren ispatlamakla yükümlüdür. Yıllık ücretli izin hakkını kullanabilmesi için işçinin o işyerinde, işe başladığı tarihten itibaren deneme süresi de dahil olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir. İş sözleşmesi devam ettiği müddetçe işçinin yıllık ücretli iznini kullanma hakkı, işverenin de işçinin hak kazandığı bu izinleri kullandırma yükümlülüğü devam etmektedir. Yine İş Kanunu’nun 59.maddesine göre; iş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. Yıllık izin ücreti diğer ücretlerden farklı olarak, çalışırken doğmaz. Yıllık ücretli izin hakkının ücrete dönüşmesi, iş sözleşmesinin sona ermesi ile olanaklı hale gelir. Yıllık ücretli izin alacağına uygulanacak zamanaşımı süresinin hesabı tartışmalı olup, 9.Hukuk Dairesinin yerleşik uygulamasına göre; Eski Borçlar Kanunu’nun yürürlükte olduğu dönemde doğan kıdem ve ihbar tazminatları 10 yıllık, yıllık ücretli izin alacağı ise 5 yıllık zaman aşımına tabidir. 6098 Sayılı TBK nun yürürlük tarihi olan 01.07.2012 tarihinden sonra doğan kıdem ve ihbar tazminatları ile ücret benzeri dönemsel edim niteliğinde olmayan yıllık ücretli izin alacağı 10 yıllık zaman aşımına tabidir. Sonuç olarak; 01.07.2012 tarihinden sonra doğan yıllık ücretli izin alacaklarına uygulanacak zamanaşımı süresi on yıl, 01.07.2012 tarihinden önce doğan izin alacakları için uygulanacak zamanaşımı süresi ise beş yıldır.
Özellikle belirtmek isteriz ki, soru ve yorumlarınıza vermiş olduğumuz cevaplar, bilgilendirme niteliğinde olup, hak kaybına uğramamanız açısından, detaylı bilgi için avukat bir meslektaşımıza müracaat etmenizi tavsiye ederiz.