İşyeri Kapatma Kararları ve İptali

İşyerlerinin faaliyette bulunabilmesi için muhakkak mevzuatta belirtilen şartların sağlanması ve faaliyette bulunulacak iş alanına ilişkin ruhsat alınmış olması gerekir. İşyerinin sağlaması gereken bu şartlar ve ruhsat alınmasına ilişkin kurallar, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’te düzenlenmiştir. İşyeri açmak ve faaliyetlerini sürdürmek isteyen işletmeler, Yönetmelik de dâhil olmak üzere mevzuatta yer alan ilgili tüm kriterleri sağlamak zorundadır. Aranan kriterlerin tamamı eksiksiz şekilde sağlanmaksızın başvurusu yapılan bir işyeri için ruhsat talebi reddedilebilecektir. Diğer taraftan, hali hazırda çalışmakta olan bir işyerinde, sonradan mevzuata aykırılıklar tespit edilirse, genel olarak idare tarafından belirli bir süre verilerek eksikliğin giderilmesi istenir. Verilen bu sürede eksiklik ve mevzuata aykırılıklar giderilmezse, işletmeler geçici olarak faaliyetten men edilebileceği gibi, bazı hallerde işyeri ruhsatı tamamen iptal edilerek mühürlenebilir. Faaliyetten men cezasının yahut kapatmanın haksız olduğunu düşünen bir işletme ise, işlemi yapan idareye karşı dava açarak, uğranılan hak kaybının giderilmesini talep edebilir. Yapılan işlemin niteliğine göre, idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde iptal davası ve uğranılan maddi manevi zararın giderilmesi için tam yargı davası açılması mümkündür.

Yazı İçeriği
1. Bakkal, Market ve Büfe Gibi İşletmelerin Kapatılması
2. Otel, Pansiyon, Lokanta ve Bar Gibi İşletmelerin Faaliyetten Men Edilmesi ve Kapatılması
3. Enerji Santralleri, Fabrikalar ve Organize Sanayi Bölgelerinde Yer Alan İşletmelerin Kapatılması
4. İşyerinin Faaliyetten Men Edilmesi ve Kapatılması Durumunda İzlenebilecek Hukuki Süreç
5. İşyeri Kapatma Kararının İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Mevzuatımıza göre, işletmelerin sağlaması gereken kriterler sınıf ayrımına göre belirlenmiştir. Yönetmelikte yer alan bu sınıflar: sıhhi müesseseler, gayrisıhhi müessesler ve umuma açık istirahat ve eğlence yerleridir. Sıhhi müessesler; et ve balık ürünlerinin satıldığı yerler, bakkal, market, şarküteri, kuruyemişçi, büfe, manav, kantin ve ekmek bayileri gibi yerlerdir. Buna karşın, faaliyeti nedeniyle çevreye biyolojik, kimyasal ve fiziksel olarak az ya da çok zarar vermesi muhtemel işletmeler ise, gayrisıhhi müessese sınıfında yer alır. Örneğin; enerji santralleri, fabrikalar, organize sanayi bölgelerinde yer alan işletmeler bu sınıfta değerlendirilir. Fark edileceği üzere, çevre ve insan sağlığı bakımından görece daha yüksek tehlike arz etmeleri nedeniyle bu işletmeler bakımından çok daha sıkı denetimler uygulanır. Umuma açık istirahat ve eğlence yerleri ise, otel pansiyon gibi  konaklama yerleri; gazino, bar, içkili lokanta gibi içkili yerler; lunaparklar ve internet kafelerdir.

1. Bakkal, Market ve Büfe Gibi İşletmelerin Kapatılması

Bu gibi işletmeler, mevzuatımızda sıhhi müesseseler sınıfında yer almaktadır. Bu işletmeler, bulundukları faaliyet nedeniyle yönetmeliklerde yer alan hijyen kurallarına riayet etmek zorundadır. Keza, bu sınıftaki işyerleri, faaliyet amacına uygun olarak tasarlanmalı, temiz ve aydınlık olmalıdır.

Sıhhi müessese sınıfında yer alan bakkal, market, büfe, kasap, manav gibi işyerlerinin, işyeri açma ve çalışma ruhsatı alabilmeleri için, mevzuatta belirtilen tüm şartları bir arada taşımaları gerekir. Aksi takdirde ruhsat başvurusu reddedilecektir. Diğer taraftan, aranan tüm şartları tamamlayarak ruhsat alan bir işyerinde, sonradan denetim yapılarak, mevzuata uygun olmayan unsurlar ve eksikliklerin tespit edilmesi de mümkündür. Bu durumda, işyeri sahibine, işyerinde tespit edilen bu eksikliklerin ve hataların giderilmesi için bir defaya özgü olmak üzere on beş günlük süre verilir. Bu süre içinde eksiklik ve hatalar giderilmezse, ruhsat iptal edilerek işyeri kapatılır.

Ayrıca, işletmedeki ilgili kişilerin, bu şartlara ilişkin gerçeğe aykırı veya yalan beyanda bulunmaları halinde, haklarında kanuni işlem başlatılabilir.

2. Otel, Pansiyon, Lokanta ve Bar Gibi İşletmelerin Faaliyetten Men Edilmesi ve Kapatılması

Mevzuatımız uyarınca, otel, pansiyon, lokanta ve bar gibi işletmeler, umuma açık istirahat ve eğlence yerleri sınıfında yer alır. Bu işletmeler bakımından da Yönetmelik’te belirtilen şartların sağlanması zorunludur. İlaveten, bu işletmeler, Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu uyarınca da denetlenir. Bu sınıfta yer alan işletmelerde, kumar oynatılması; uyuşturucu üretilmesi, satılması; genel ahlâka aykırı oyun oynatılması, film izletilmesi gibi eylemler yasaktır. Bu yasakları ihlal ettiği tespit edilen işletmeler, otuz günü geçmemek üzere faaliyetten men edilebilir.

Aynı yıl içinde üç defadan fazla faaliyetten men edilen işletmelerin ruhsatı iptal edilecektir. Ayrıca bu işletmeler aleyhine idari para cezası kesilmesi de mümkündür.

3. Enerji Santralleri, Fabrikalar ve Organize Sanayi Bölgelerinde Yer Alan İşletmelerin Kapatılması

Enerji santralleri, fabrikalar ve organize sanayi bölgelerinde yer alan işletmeler, gayrisıhhi işletme sınıfında yer alır. Çevreye ve insan sağlığına yönelik az ya da çok miktarda tehlikeli nitelikte faaliyetleri nedeniyle, mevzuatımızda, bu işletmeler bakımından oldukça sıkı önlemler düzenlenmiştir.

Örneğin sanayi bölgeleri ve endüstri bölgelerinin etrafında sağlık koruma bandı konulması mecburidir. Yani tehlikeli nitelikteki bu işletmelerin yer aldığı bölgelerin etrafında mesken veya insan ikametine mahsus yapılaşmaya izin verilmez.

Ayrıca çimento fabrikası, elektrik santrali gibi birinci sınıf gayrisıhhi müesseselerde “sorumlu müdür” çalıştırılması zorunludur. Aksi durumda, bu eksikliğin giderilmesi için uygun bir süre verilir. Eksikliklerin süre içinde giderilmemesi halinde ise, işyeri ruhsatının iptal edilmesi mümkündür. Bu sınıftaki bir işletmenin denetimi neticesinde, toplum ve çevre sağlığı açısından zararlı olduğu tespit edilirse, işletmenin faaliyeti, noksanlıklar ve aykırılıklar giderilinceye kadar durdurulabilir.

Son olarak, akaryakıt ve/veya oto gaz istasyonları, enerji santralleri ve fabrikalar, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhi müessesler sınıfında yer alır. Bu işletmelerdeki denetimlerde; insan sağlığına zarar verilmemesi, çevre kirliliğine yol açılmaması, yangın, patlama, iş güvenliği ve işçi sağlığına ilişkin düzenlemeler dikkate alınır. Keza, genel güvenlik, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemeler de denetimde esas alınan diğer kriterlerdir.

Denetimler esnasında, mevzuata aykırılıklar tespit edilirse, işyerine bir defaya mahsus olmak üzere on beş günlük süre verilir. Bu süre içerisinde eksiklikler ve aykırılıklar giderilmezse, ruhsat yetkili idare tarafından iptal edilerek iş yeri kapatılır. Ayrıca ilgililer hakkında ruhsat vermeye yetkili idare tarafından yasal işlem başlatılabilir.

4. İşyerinin Faaliyetten Men Edilmesi ve Kapatılması Durumunda İzlenebilecek Hukuki Süreç

Yukarıda da bahsedildiği üzere mevzuat hükümlerine aykırılık halinde işyeri ruhsatının iptal edilmesi, bu itibarla işyerinin kapatılması mümkündür. Keza, işin durdurulması, işletmenin faaliyetten men edilmesi durumları da gündeme gelebilir. Fakat uygulamada, keyfi bazı yaptırımlar uygulanabildiği gibi birtakım usule aykırı işlemler yapılarak işyeri ruhsatının iptal edildiği durumlarla da karşılaşılabilmektedir. Şu halde, ruhsatı iptal edilen işyeri sahibi, bu iptal işleminin hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa, işlemi yapan idareye karşı dava yoluna başvurabilir. Keza, işyeri geçici süreliğine faaliyetten men edilen işletmelerin de, faaliyetten men kararının kaldırılması talebiyle, iptal davası açmaları mümkündür.

Bu noktada önemle belirtmek isteriz ki, idarenin tüm eylem ve işlemlerinin yararı amacıyla gerçekleştirilmeleri ve hukuka uygun olması gerekir. Fakat bazı hallerde idari işlem tesis edilirken usuli birtakım kurallar görmezden gelinmekte olup, bu durum, idari işlemi, hukuka aykırı hale getirmektedir. Söz gelimi, işletmenin faaliyetten men edilmesine ilişkin yetki, mahallin en büyük mülki amirine aitken işyerinin doğrudan kolluk tarafından kapatılması mevzuata aykırıdır. Bu işleme karşı, idari işlemin iptali davası açılması halinde, yetkisiz mercii tarafından tesis edilen faaliyetten men kararı mahkemece iptal edilecektir.

Geçici olarak faaliyetten men edilen veya işyeri ruhsatı iptal edilen işyeri hakkında tesis edilen bu işlem hukuka aykırıysa, işyeri sahibinin haksız yere zarara uğratıldığından bahsedilebilir. Bu durumda işyeri sahibi, işyerinin hukuka aykırı şekilde kapatıldığı süre zarfındaki gelir kaybının ve varsa başkaca zararlarının tazminini isteyebilir. Keza, işyeri sahibi, işyerinin hukuka aykırı işlemlerle kapatılması nedeniyle manevi olarak zarara uğradıysa, bu zararın tazminini de dava konusu edebilir. Tam yargı davası olarak da anılan bu tazminat davaları, yukarıda bahsi geçen idari işlemin davası ile beraber açılabileceği gibi, iptal davasının sonuçlanmasının ardından da ikame edilebilir.

Konuya ilişkin olarak maddi manevi tazminat talepleri ile ilgili “İdari Yargıda Manevi Tazminat Talebi ve Talebin Artırılması” ve “İdari İşlemin İptali Davası Sonrası Açılacak Tazminat (Tam Yargı) Davası” başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

5. İşyeri Kapatma Kararının İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Yukarıda da açıklandığı üzere, ruhsatın iptal edilmesi ve faaliyetten men kararları, idarenin gerçekleştirdiği idari işlemlerden olduğundan görevli mahkeme idare mahkemelerdir. Yetkili Mahkeme ise işlemi tesis eden idarenin bulunduğu yer idare mahkemesidir.