Vergi Uyuşmazlıklarında İzaha Davet

İzaha davet henüz mükellef hakkında vergi incelemesine başlanmadan, takdir komisyonlarına sevk edilmeden veya üçüncü kişilerce ihbar yapılmadan önce mükellefin durum hakkında açıklama yapmaya davet edilmesidir.

Yazı İçeriği
1. İzaha Davet Nedir?
2. İzaha Davetin Şartları Nelerdir?
3. İzaha Davette Ön Tespit Nedir? Nasıl Yapılır?
4. İzaha Davet Yazısında Bulunması Gereken Unsurlar Nelerdir?
5. İzaha Cevap ve İzahın Değerlendirilmesi
6. İzahın Reddi Üzerine Açılabilecek Davalar
7. Görevli ve Yetkili Mahkeme
8. Dava Açma Süresi 

Vergi idareleri ve mükellefler arasında, mükellefiyet, vergiyi doğuran olay, tarh, tahakkuk, tebliğ, ceza kesme, tahsil işlemleri ve uygulamaları gibi vergilendirme işlemlerinden ortaya çıkan anlaşmazlıklara Vergi Uyuşmazlığı denir. (Daha detaylı bilgi için bkz. “Vergi Uyuşmazlığı Nedir?”)

Taraflar arasındaki uyuşmazlıklar yargısal yolla çözülebileceği gibi barışçıl yollarla, başka bir ifadeyle “idari çözüm yolları” ile çözülmesi de mümkündür. Uyuşmazlıkların idari çözüm yolları ile çözülmesinin, yargısal yolla çözülmesine nazaran daha kısa sürmesi, maliyeti azaltması, vergiye uyumu artırması gibi nedenlerle günümüzde daha çok tercih edilmektedir. (Daha detaylı bilgi için bkz. “Vergi Uyuşmazlıklarının İdari Çözümü”)

Vergi Usul Kanunu’nun 370. maddesinde yer bulan ve aşağıda linklerine yer verilen kanun ve tebliğler ile birtakım değişikliklere tabi tutulan ‘’İzaha Davet’’ kavramı, vergi uyuşmazlıklarında uygulanabilecek idari çözüm yollarından biridir. İlgili mevzuat düzenlemelerini daha detaylı incelemek için;

213 sayılı Vergi Usul Kanunu için bkz.
7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi Kanunu için bkz.
519 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği için bkz.

1. İzaha Davet Nedir?

İzaha davet, yetkili merciler tarafından harici yollarla edinilen bilgilere göre, vergi zıyaı meydana geldiği şüphesi yaratan bir durumun tespit edilmesi halinde, henüz mükellef hakkında vergi incelemesine başlanmadan, takdir komisyonlarına sevk edilmeden veya üçüncü kişilerce ihbar yapılmadan önce mükellefin durum hakkında açıklama yapmaya davet edilmesidir. Tanımdan da anlaşılacağı üzere izaha davet, cezalı vergi tarhiyatı yapılmadan önce mükellefe açıklama imkânı vermektedir.  Mükellef açıklamalarını usulüne uygun yapar ise, açıklamanın içeriğine göre hiçbir müeyyide ile karşılaşmaz, karşılaşsa bile müeyyidede indirim yapılır.

2. İzaha Davetin Şartları

İzaha davet başvurusunda bulunabilmek için Vergi Usul Kanunu’nun 370 maddesinde düzenlenen ve aşağıda kısaca özetlenen 4 şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir:

• Vergi ziyaına dair delalet ve emare bulunmalıdır.
• Yetkili mercilerce bir ön tespit yapılmalıdır. Ön tespitin amacı ilgili vergi ziyaına yol açan belirtilerin saptanmasıdır.
• Mükellef aleyhine, yukarıdaki kapsamda ihbar ve şikayet bulunmamalıdır.
• İzaha davet başvurusu zamanında yapılmalıdır. Mevzuata göre, vergi incelemesi başlatılmadan ya da takdir komisyonuna sevk edilmeden önce başvurunun tamamlanması gerekir.

3. İzaha Davette Ön Tespit Nedir ? Nasıl Yapılır ?

İzaha davette ön tespit, bilgi toplamaya ve/veya vergi incelemesi yapmaya yetkili kişiler tarafından yapılabilir. Bu bağlamda, doğrudan ya da dolaylı olmasına bakılmaksızın, bir şekilde elde edilen veri, bulgu ve bilgilere dayanılarak, Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonu tarafından inceleme yapılır. Yapılan inceleme nihayetinde, verginin ziyaa uğramış olabileceği yönünde bir kanaate varılırsa bunun hukuki karşılığı “izaha davette ön tespit” olarak tanımlanmaktadır. 

4. İzaha Davet Yazısında Bulunması Gereken Unsurlar

Ön Tespit ve İzah Değerlendirme Komisyonunca tamamlanan ön tespit incelemeleri sonucunda, “İzaha Davet Yazısı” düzenlenerek ilgilisi olan mükelleflere tebliğ edilerek mükelleflere ilgili davetin tebliğinden itibaren 30 günlük süre tanınır. Bu süre içinde, izaha davet teklifine olumlu karşılık verilir ve gerekli izah yapılırsa, komisyon mükellefin bu izahı uyarınca yeniden inceleme ve değerlendirme yapar. Değerlendirme nihayetinde, mükellefin vergi ziyaına neden olmadığı ve beyanname vermesinin gerekmediği kanaatine varılır ise, vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işlemleri yapılmaz. Bu bilgilendirmeler, izaha davet yazısının usule uygun ve geçerli olması için yer verilmesi gereken bilgi ve açıklamalardan bazılarıdır. İzaha davet yazısının usule uygun olması için taşıması gereken tüm unsurlara, yukarıda linki verilen 519 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nden ulaşabilirsiniz.

5. İzaha Cevap ve İzahın Değerlendirilmesi

Yukarıda belirtildiği üzere, izaha davet yazısını tebliğ alan mükellefe, komisyona gerekli izahta bulunması için, tebliğden itibaren 30 günlük süre tanınmıştır. Süresi içinde yapılan izahın değerlendirilmesi komisyona tanınan süre ise, en fazla 45 gün olarak mevzuatta açıkça sınırlandırılmıştır.

Buna göre;
1. Komisyon, inceleme ve değerlendirmeleri nihayetinde mükellefin izahını yeterli görür ve Vergi Ziyaı oluşmadığını tespit ederse, mükellefe, hakkında vergi incelemesi ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmayacağı hususunda bir yazı gönderir. 
2. İzaha ilişkin inceleme ve değerlendirmelerin nihayetinde; 

• Komisyon, mükellefçe yapılan izahı yeterli görmeyerek, beyanname verilmesinin gerekli olduğuna kanaat getirir ise, müvekkile, bu hususa ilişkin açıklamaları içeren bir yazı gönderir. Bahse konu yazıyı tebliğ alan mükellef, devam eden 30 günlük süre içinde aşağıdaki duru Eğer ki mükellef, tespit sonucunu içeren yazıyı tebliğ aldıktan sonraki 30 gün içinde aşağıdaki adımları tamamlar ise, kesilecek vergi ziyaı cezasında indirim yapılarak, bahse konu ziyaa uğratılan verginin %20’si ile sınırlı tutulur. Bunun için, mükellef;
  • Daha önce vermediği vergi beyannamelerini komisyona sunmalıdır.
  • Vergi beyanındaki eksiklik veya hataları tamamlayıp düzeltmelidir.
  • Ödeme süresini kaçırdığı vergiler için, ödemesini geciktirdiği her ay ve kesri için gecikme zammı uygulayarak ödeme yapmalıdır. Gecikme zammının hesabında 6183 sayılı Kanunun 51. maddesinde belirtilen oranlar dikkate alınmalıdır.
• İzahı yeterli bulunmayan mükellef tarafından beyanname verilmemişse veya komisyonun önceden belirlediği vergi ziyaına konu tutarın doğru olabileceği kanaatine varılırsa, vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemleri yapılır.
• Benzer şekilde, mükellefin beyannamesinde bildirdiği vergi miktarı, komisyonun tespit sonucunu içeren yazısında belirtilen miktardan düşük ise, vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemleri yapılır. 

3. Mükellef, komisyonca kendisine tebliğ edilen davete rağmen izahta bulunmaz ise, davette belirtilen ziyaa uğramış olabilecek vergi bedelini beyan etmesine karar verilir. 

6. İzahın Reddi Üzerine Açılabilecek Davalar

İdari işlemin özellikleri açısından “hazırlayıcı işlem” niteliğindeki izaha davetin, idari yargıda dava konusu edilmesi mümkün değildir. Ancak, mükellefin yaptığı izahın vergi idaresi tarafından reddedilmesi işlemi; mükellef açısından uygulanabilir ve mükellef aleyhine hukuki sonuç doğurabilir nitelikte icrai bir idari işlem olduğu için, bu işlemin dava konusu edilmesi mümkündür. İzahın reddi işlemine karşı açılacak dava iptal davası niteliğinde bir vergi davasıdır.

Vergi davalarında yürütme kendiliğinden duracağı için, izahın reddi sonrasında cezalı vergi tarhı yapılması mümkün değildir. Ancak bu davanın sonucu beklenilmeksizin tarhiyat yapılırsa tarhiyat aleyhine açılacak iptal davasında, izahın reddi işlemi aleyhine açılmış dava bekletici sorun yapılabilecektir.

7. Görevli ve Yetkili Mahkeme 

İzaha davetin reddine ilişkin açılacak iptal görevli mahkeme vergi mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise izahın reddi kararını veren izaha davet komisyonunun oluşturulduğu Vergi Dairesi veya Vergi Denetleme Kurulu’nun bulunduğu yer vergi mahkemesidir.

8. Dava Açma Süresi 

Vergi işlemleri hakkında vergi davası açılması İYUK md.7’ye göre 30 gündür. VUK md.370’de aksine bir hüküm düzenlenmemiş olması nedeniyle genel dava açma süresi olan 30 günlük süre geçerli olacaktır. Süre izahın reddine dair kararın tebliğ edildiği tarihi izleyen günden itibaren başlayacaktır.