Kanun koyucu, ücreti ödenmeyen işçiye çeşitli haklar tanımıştır. Ücreti ödenmeyen işçi:
- Dava açma yolunu tercih edebilir.
- İş sözleşmesini haklı olarak feshedebilir.
- İş görmekten kaçınabilir, yani çalışmama hakkını kullanabilir.
Ücreti ödenmeyen işçinin çalışmama hakkı, İş Kanunu’nun 34. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:
‘’ Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.
Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.’’
Ücreti, ödeme gününden itibaren 20 gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. İlgili maddede geçen ücret kavramı geniş yorumlanmakta olup, diğer sosyal hakları 20 gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi de işten kaçınma hakkını kullanabilir. Kanun taslak halindeyken, 34. maddede ” işçi, iş görmekten haklı olarak kaçındığı süre için de ücrete hak kazanır ” açık hükmü bulunmaktaydı ancak bu cümle sonrasında çıkarılmıştır. Buradan hareketle özellikle uygulamada, kanun koyucunun işçinin iş görmekten kaçındığı sürede ücrete hak kazanamayacağı iradesini ortaya koyduğu düşünülmüştür.
Her ne kadar işbu süre içerisinde ücrete hak kazanılmasa da, gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranının uygulanacak olmasının, işveren bakımından caydırıcılığı bulunmaktadır.
Ayrıca 4857 sayılı İş Kanunumuza göre, İşveren tarafından, işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, bu sebebe dayanmak suretiyle istifa eden işçi işyerinden ayrılırsa işi kendi bırakmış olsa dahi kıdem tazminatına hak kazanacaktır., işçi istifa ederek kıdem tazminatı alabilir. Ücretin hiç ya da bir kısmının ödenmemesi bu konuda önem arz etmemektedir. Ücret dışında ikramiye, prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil gibi alacakların ödenmemesi durumunda da işçinin haklı fesih imkânı bulunmaktadır.
Ücreti ödenmeyen işçinin işten kaçınması bir hak olarak düzenlenmiş ve aynı zamanda bu hakkını kullanan işçi, güvence altına alınmıştır. Bu kanuni güvence hükmüne göre, iş görmekten haklı olarak kaçınan işçinin iş sözleşmesi, bu hakkını kullandığı için feshedilemez. İşçi yerine başka bir işçi alınamaz ve bu işler başkalarına yaptırılamaz.
