Feragat, sözlük anlamı itibarıyla kişinin sahip olduğu bir haktan kendi iradesi ile vazgeçmesidir. Buradan hareketle mirastan feragat, miras hakkı olan kimsenin, bu haktan kendi isteğiyle miras bırakanın vefatından önce yahut sonra vazgeçebilmesini ifade eder. Miras bırakandan bir karşılık alınarak mirastan feragat edilebileceği gibi karşılık alınmaksızın feragat edilmesi de mümkündür. Bu durumda mirastan karşılıksız olarak feragat edilmişse feragat edenin alt soyu, miras bırakanın mirasçısı olmaya devam edecektir. Örneğin baba, dedenin mirasından karşılıksız olarak feragat etmişse çocuklar, dedeye mirasçı olmaya devam eder. Buna karşın, miras bırakandan bir bedel almak suretiyle mirastan vazgeçilmişse, vazgeçenin alt soyu da mirasçılık sıfatını kaybedecektir. Bu konuda önem arz eden huşulardan biri de, feragatin bir miras sözleşmesi ile yapılabileceğidir. Yani vasiyetname düzenlenerek feragat edilmesi mümkün değildir. Şayet kişi bir vasiyetname ile miras hakkından vazgeçmek istiyorsa Mirasın Reddi gündeme gelecektir. Bu bağlamda mirastan feragat ve mirasın reddi konusu kısmen de olsa benzer amaca yönelik işlemler olarak görülmelerine rağmen hukuki mahiyetleri itibariyle önemli farklara sahiptirler.
Yazı İçeriği
“Mirasın Reddi” yazımızda detaylıca izah edildiği üzere, mirasçı tek taraflı irade beyanıyla mirası reddedebilmektedir. Mirasın reddedilmesi halinde, reddeden mirasçının altsoyu, bu durumdan etkilenmez ve reddeden mirasçı adeta ölmüş gibi değerlendirilerek, miras bırakandan kalan miras doğrudan reddeden mirasçının altsoyuna geçer.
Mirastan ivazsız feragat halinde de, tıpkı reddi miras halinde olduğu gibi, feragat eden mirasçının altsoyu, bu durumdan etkilenmeyecektir. Ancak mirastan ivazlı feragat halinde, feragat eden mirasçının altsoyu da feragate konu mirasçılık sıfatını yitirecektir.
1. Mirastan Feragat Nedir?
Mirastan feragat, mirasçının miras bırakanı ile yaptığı bir sözleşme ile yasal mirasından kendi istek ve iradesiyle vazgeçmesidir. Mirastan feragat sözleşmesine ilişkin düzenleme, Medeni Kanunumuzun 528. maddesi ile hüküm altına alınmıştır.
“Madde 528 –
Miras bırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir.
Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder.
Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur.”
2. Mirastan Feragatin Türleri
Mirastan feragati düzenleyen kanun hükmünün ilk fıkrasında, feragatin karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak yapılabileceği öngörülmüştür. Buna göre mirastan feragat sözleşmesini, ivazlı feragat sözleşmesi ve ivazsız feragat sözleşmesi olarak ikiye ayırmak mümkündür.
Miras bırakan, feragati için mirasçıya bir karşılık vermişse feragat ivazlı yani karşılıklı olurken, mirasçıya herhangi bir karşılık verilmemişse ivazsız, yani karşılıksızdır.
2.1. İvazlı\Karşılıklı Mirastan Feragat Nedir?
Mirastan ivazlı feragat kişinin bir menfaat karşılığında miras hakkından kendi iradesi ile vazgeçmesidir. Buradaki menfaat ile kastedilen genellikle maddi karşılığı olan mal varlığı unsurlarıdır. Burada mirasçı, muristen yani miras bırakandan bir karşılık alarak mirasından vazgeçmiş olur. Örnek vermek gerekirse; miras bırakanın hayatta iken mirasçısına bir daire vermesi karşılığında mirasçının, miras payından vazgeçmesi bu kapsamda değerlendirilir.
2.2. İvazsız\Karşılıksız Mirastan Feragat Nedir?
Mirastan ivazsız feragat halinde ise feragat eden mirasçı, herhangi bir menfaat elde etmeden miras hakkından vazgeçmektedir. Başka bir anlatımla, mirasçı miras bırakanın sağlığında, ondan hiçbir karşılık almaksızın muhtemel mirasçılık hakkından feragat eder. Burada miras bırakan, yalnızca mirasçının feragat beyanını kabul etmekte, ivazlı feragat sözleşmesinde olduğu gibi herhangi bir borç altına girmemektedir.
3. Mirastan Feragatin Şekli
Mirastan feragat, miras sözleşmesi ile yapılmalıdır. Sözleşme yapanlar ayırt etme gücüne sahip ve ergin olmalı ve kısıtlı olmamalıdır. Miras sözleşmesi Noter huzurunda, yazılı olarak yapılabilecektir. Adi yazılı şekilde mirastan feragat sözleşmesi yapılması mümkün olmadığı gibi, sözlü olarak yapılan feragat sözleşmeleri de geçersizdir.
Diğer taraftan; mirastan feragat sözleşmesi yapabilme hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğundan, temsilci ile yapılması söz konusu olamaz. Yani miras bırakan kimse Notere bizzat gelerek feragat sözleşmesini akdetmelidir. Buna karşın mirastan feragat eden ölüme bağlı bir tasarrufta bulunmadığından, temsilci aracılığıyla sözleşme yapabilecektir. Yani feragat edenin bizzat noter huzurunda olması gerekmemektedir.
4. Mirastan Feragatin Sonuçları
Mirastan feragatin en önemli sonucu, feragat edenin, miras payı üzerinde hak iddia edememesidir. Diğer yandan mirastan feragatin mirasçının alt soyu bakımından da ciddi sonuçları olmaktadır. Bu sonuçlar feragatin ivazlı yahut ivazsız olmasına göre farklılık arz etmektedir.
Mirasçının bir karşılık sağlamak suretiyle mirastan ivazlı feragat etmesi halinde, bu işlem, feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur. Yani, mirastan ivazlı feragat edenin altsoyu da feragate konu terekenin mirasçısı olma hakkını yitirir. Zira burada hâlihazırda miras hakkına karşılık bir bedel alındığından bu bedel üzerinde mirasçının alt soyunun da hakkı olacaktır. Söz gelimi, mirastan feragat karşılığında bir gayrimenkul edinilmişse bu gayrimenkul feragat edenin mülkiyetine geçeceğinden, kendisi vefat ettikten sonra bu mal üzerinde alt soyunun hakkı doğacaktır.
Ancak şayet mirastan feragat ivazsız ise, yalnızca feragat edeni etkiler, altsoya etki etmez. Yani alt soy, vefat eden mirasbırakanın mirasçısı olmaya devam eder.
5. Mirastan Feragat Sözleşmesinin İptali Davası
Mirastan feragat sözleşmesi, hukuka ve/veya ahlaka aykırılık, tarafların ehliyet yoksunluğu ve/veya irade sakatlıkları yahut sözleşmede şekil şartlarına uyulmaması gibi gerekçelerle iptal edilebilir. Muvazaa, zihni kayıt veya latife beyanı (şaka) bulunması durumunda mirastan feragat sözleşmesi kesin hükümsüzdür.
Dava açma hakkına sahip olan kişilerce, miras bırakanın vefatının akabinde, feragat sözleşmesinin iptalini gerektirecek sebebi öğrenmelerinden itibaren bir yıl içinde, sözleşmenin iptali talep edilmelidir. Bahse konu, bir yıllık süre, hak düşürücü niteliğe sahip olduğundan, bu sürenin dolmasının ardından açılacak dava reddedilecektir.
5.1. Mirastan Feragat Sözleşmesinin İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Mirastan feragat sözleşmesi iptal davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, miras bırakanın son yerleşim yerinin bağlı bulunduğu yer mahkemesidir.
5.2. Mirastan Feragat Sözleşmesinin İptali Davasında Süre
İptal sebeplerinin öğrenilmesinden itibaren bir yıllık hak düşürücü süre içinde, miras bırakanın son yerleşim yerinin bağlı bulunduğu yargı mercilerinde dava açılmalıdır. Bu şekilde mirastan feragat sözleşmesi iptali mümkün hale gelir.
Diğer taraftan, miras hukukunun konusuna, kapsamına, mirasçılık kavramının detaylarına ve ilgililerinin yasal hak ve yükümlülüklerine ilişkin detaylı incelememize “Miras Hukuku Nedir?” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.
6. Mirastan Feragat Edenin Tereke Alacaklısına Karşı Sorumlulukları
Miras bırakanın borcu varsa yahut miras bırakan ölüme bağlı tasarrufla başkası lehine vasiyetname yapmışsa, artık miras bırakanın ölümü anında bu borçlar tereke borcu sayılmaktadır.
Mirasın açıldığı sırada tereke, borçları karşılamıyorsa ve mirasçılar borçları ödemiyorsa, feragat edenin ve kendi mirasçılarının da tereke borçlarından belli miktarda ve belli süreyle sorumluluğu vardır. TMK m.530’daki düzenleme uyarınca, feragat eden ve mirasçıları, miras bırakanın ölümünden önceki beş yıl içinde miras bırakandan aldıkları karşılıktan, mirasın açılması sırasındaki zenginleşmeleri oranında sorumludur. Yani mirastan karşılıklı feragat sözleşmesi ile vazgeçilmişse, miras bırakan edindiği karşılık nedeniyle tereke borcundan sorumlu olacaktır.
7. Mirastan Feragat ve Mirasın Reddi Arasındaki Farklar
Aralarındaki başlıca ayrım, reddi miras, mirasçının tek taraflı irade beyanıyla olurken; mirastan feragatin, mirasçı ile miras bırakan arasında resmi şekilde akdedilen bir feragat sözleşmesiyle gerçekleşmesidir.
Bir diğer ayrım olarak, mirasın reddi nihayetinde, reddeden mirasçının altsoyu bu durumdan etkilenmez ve adeta reddeden ölmüş gibi değerlendirilerek miras altsoyuna geçer. Mirastan ivazsız feragatin, feragat beyanında bulunan mirasçının altsoyu açısından etkisi de, reddi miras müessesesine benzerdir. Zira mirastan ivazsız feragat eden mirasçının altsoyu, feragate konu tereke üzerindeki miras hakkını kaybetmez. Diğer taraftan, mirastan ivazlı feragat halinde ise feragat, altsoy için de sonuç doğurur ve mirasçının altsoyu da feragate konu terekeden pay alamaz. Görüldüğü üzere her iki hukuki kurumun da doğuracağı sonuçlar farklı olup, bu sonuçlar diğer mirasçıların miras payına etki edecektir.
Mirasın reddi de kendi içinde “gerçek ret” ve “hükmen ret” ayrımına tabi olup “Miras Reddi Süresi” yazımızda açıklandığı üzere reddi mirasın geçerliliği de süreye bağlanmıştır.
