Öğrenci Disiplin Cezalarına İtiraz ve İptal Davası

Kamuda çalışan veya kamu denetiminde olan herkes için öngörülmüş disiplin kuralları ve yaptırımları vardır. Memurlar gibi öğrencilerin de kurum veya okullarda uymaları gereken birtakım kurallar olup kurala uymayan öğrenciler disiplin yaptırımıyla karşılaşabilmektedir. Zira, öğrencilerin kural dışı davranışlarının disiplin cezaları ile cezalandırılması ve verilen cezanın diğer öğrenciler için örnek oluşturması suretiyle, benzer davranışların önüne geçilmesini amaçlamaktadır. Diğer taraftan disiplin kurallarıyla bu kuralların ihlallerinin değerlendirilmesi, teknik bilgi ve tecrübe gerektirmekte olup, cezaya konu eylem ile karşılığında verilen cezanın mevzuata uygun olması gerekir. Aksi durumda, öğrenci disiplin cezalarına karşı çeşitli hukuki yollara başvurulması mümkündür.

Yazı İçeriği
1. Öğrenci Disiplin Cezalarına İlişkin Hukuki Düzenleme
2. Üniversite Disiplin Cezaları ve Disiplin Cezalarını Gerektiren Suçlar
3. Üniversite Disiplin Cezalarında Soruşturma ve Ceza Zamanaşımı Süresi
4. Üniversite Disiplin Soruşturmasında Usul
5. Üniversite Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Makam
6. Üniversite Disiplin Cezasına İtiraz ve İptal Davası

Disiplin cezasının konu, sebep, amaç, yetki ve şekil bakımından hukuka uygun olması ve disiplin soruşturmasını yürüten makamların, ceza tayininde olayın niteliğiyle bağdaşır bir ceza verilmesi gerekmektedir. Aksi halde aşırıya kaçmış yada tamamen haksız şekilde verilmiş cezaların hukuka aykırı olacağı tartışmasız olup itiraz veya iptal davası yoluyla kaldırılması mümkündür.

1. Öğrenci Disiplin Cezalarına İlişkin Hukuki Düzenleme

Yükseköğretim kurumlarında, öğrencilere verilecek disiplin cezalarına ilişkin temel düzenleme Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’dir. Yönetmeliğin 1. maddesine göre yönetmelik, yükseköğretim kurumlarındaki tüm öğrencileri kapsamaktadır. Yine öğrencilere verilecek disiplin cezaları ile soruşturma usul ve esasları da bu yönetmelikte düzenlenmiştir. Ancak yükseköğretim kurumu olan üniversiteler, kendi bünyelerinde çıkaracakları yönetmelikler ile Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliğine aykırı olmamak üzere düzenleme yapabilirler. Bu yükseköğretim kurumunda okuyan öğrencilerin her iki yönetmeliğe de uygun hareket etmeleri gerekir.

2. Üniversite Disiplin Cezaları ve Disiplin Cezalarını Gerektiren Suçlar

Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’nde hangi davranışın yasak olduğu, yasaklanan davranışın disiplin cezası olarak karşılığı, tekerrür halinde verilecek ceza miktarı gibi konular ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Hangi yasak davranışa hangi disiplin cezasının verileceğine uygulamada en sık karşılaşılan durumları ile şu şekilde örneklenebilir:

• Uyarma cezası yaygın olarak Yükseköğretim Kurumu yetkililerince tespit edilen yerler dışında ilan asmak vb gibi sebeplerle verilmektedir.
• Kınama cezası yaygın olarak sınavlarda kopyaya teşebbüs edilmesi, kurum içinde izinsiz olarak bildiri dağıtılması, afiş ve pankart asılması vb gibi nedenlerle verilmektedir. 
• Yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezası kurumda alkol tüketilmesi, kuruma ait kapalı ve açık mahallerde yetkililerden izin almadan toplantılar düzenlenmesi sebepleriyle verilmektedir.
• Yükseköğretim kurumundan bir yarıyıl için uzaklaştırma cezası sınavlarda kopya çekilmesi/çektirilmesi, kurum personeline/öğrencilere fiili saldırıda bulunulması, kurumda hırsızlık yapılması, seminer/tez ve yayınlarda intihal yapılması sebebiyle verilmektedir.
• Yükseköğretim kurumundan iki yarıyıl için uzaklaştırma cezası görevlilere karşı cebir ve şiddet kullanarak görevin yapılmasına engel olunması, TCK’da suç sayılan eylemleri işlenmesi gibi sebeplerle verilmektedir. Keza, kurum içerisinde uyuşturucu/uyarıcı madde kullanılması/taşınması/bulundurulması, tehditle kopya çekilmesi, kurum içerisinde cinsel tacizde bulunulması gibi durumlarda da öğrenci hakkında iki yarıyıl için uzaklaştırma kararı verilebilmektedir.
• Yükseköğretim kurumundan çıkarma cezası kurum içerisinde uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri satmak, satın almak, başkalarına vermek ve ticaretini yapmak gibi sebeplerle verilir. Keza, kişilerin vücudu üzerinde cinsel davranışlarda bulunmak suretiyle cinsel dokunulmazlıklarını ihlal etmenin yaptırımı da yükseköğretim kurumundan çıkarılma cezasıdır. 

Disiplin cezası gerektiren suçlar, yukarıda örneklenenlerden ibaret değildir. Yükseköğretim kurumundan uzaklaştırma ve çıkarma cezasını gerektiren disiplin suçları dışında, uyarma ve kınama cezası verilmesini gerektiren eylemlere nitelik ve ağırlıkları itibarıyla benzer eylemler sergilenebilmektedir. Bu eylemlerde bulunanlara, aynı türden disiplin cezalarının verileceği ifade edilmiştir. 
Disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir eylemin tekrar edilmesi durumunda bir derece ağır ceza uygulanacağı ancak bu durumda yükseköğretim kurumundan çıkarma cezası verilemeyeceği de düzenlenmiştir.

3. Üniversite Disiplin Cezalarında Soruşturma ve Ceza Zamanaşımı Süresi

Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’nde bahsedilen disiplin suçu niteliğindeki eylemleri işleyen öğrenciler hakkında, olayın öğrenilmesini müteakip derhal başlanır. Her halükarda, eylemlerin işlendiğinin soruşturma açmaya yetkili amirlerce öğrenildiği tarihten itibaren aşağıdaki süreler içinde disiplin soruşturmasına başlanmadığı takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zaman aşımına uğrar.

• Uyarma, kınama, yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezalarında bir ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmalıdır.
• Yükseköğretim kurumundan bir veya iki yarıyıl için uzaklaştırma ile yükseköğretim kurumundan çıkarma cezalarında üç ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmalıdır.

Ayrıca disiplin cezasını gerektiren eylemlerin işlendiği tarihten itibaren, en geç iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar. 

4. Üniversite Disiplin Soruşturmasında Usul

Yükseköğretim öğrencisinin niteliğine göre disiplin soruşturması açmaya yetkili amirler şunlardır;

• Fakülte öğrencilerinin işlemiş oldukları disiplin suçlarından dolayı dekan,
• Enstitü öğrencilerinin işlemiş oldukları disiplin suçlarından dolayı enstitü müdürü,
• Yüksekokul ve meslek yüksekokulu öğrencilerinin işlemiş oldukları disiplin suçlarından dolayı müdür,
• Konservatuvar öğrencilerinin işlemiş oldukları disiplin suçlarından dolayı konservatuvar müdürü,

Soruşturma açmaya yetkili amirler, soruşturmayı bizzat yapabilecekleri gibi soruşturmacı veya soruşturmacılar tayini suretiyle de yaptırabilirler. Gerekli gördükleri takdirde başka bir yükseköğretim kurumundan soruşturmacı görevlendirilmesini de talep edebilirler.
Soruşturma da gizlilik esas olup soruşturmacı gerekli görürse tanık dinleyebilir, keşif yapabilir ve bilirkişiye başvurabilir. Soruşturma işlemleri bir tutanakla tespit olunur. Soruşturmacı tarafından yapılan her işlemde tutanak tutulması zorunludur. Kurumun diğer personelleri soruşturmacının talep ettiği evrakları vermekle yükümlüdür.
Öğrencinin Savunma Hakkı
Soruşturma aşamasındaki önemli hususlardan biri de, hakkında disiplin soruşturması açılan öğrenciye verilecek olan savunma hakkıdır. Öğrenciye isnat edilen suçun neden ibaret olduğu, savunmasını yapacağı tarihten en az yedi gün önce yazılı olarak bildirilmelidir. Bu yazıda; öğrenciden belirtilen gün, saat ve yerde savunmasını yapmak üzere hazır bulunması istenilir. Öğrenciye gönderilecek davetiyede; çağrıya özürsüz olduğu halde uymadığı veya özrünü zamanında bildirmediği takdirde, savunmadan vazgeçmiş sayılacağı ve hakkındaki diğer delillere dayanılarak gerekli kararın verileceği belirtilmelidir. Savunma yapmak üzere gelen kişinin, savunmasını yazılı olarak sunmayı talep etmesi halinde kendisine üç günden az olmamak üzere süre verilebilir. Bununla birlikte soruşturma, öğrencinin kendini gereği gibi savunmasına imkan verecek şekilde yürütülmelidir.
Soruşturma Raporu
Soruşturma sonuçlandığında düzenlenen raporda soruşturma onayı, soruşturmaya başlama tarihi, soruşturulanın kimliği, isnat edilen suç konuları, soruşturmanın safhaları, deliller ve alınan savunma özetlenir. İsnat edilen suçun sabit olup olmadığı tartışılır ve gerekli disiplin cezası teklif edilir. Soruşturmayla ilgili belgelerin asıl veya suretleri bir dizi pusulasına bağlanarak rapora eklenir. Soruşturma raporu, dosya ile birlikte soruşturmayı açan mercie tevdi edilir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi memur ve kamu görevlileri hakkında yürütülecek soruşturmalara ilişkin usul ve şartlara ise “Devlet Memurları Hakkında Disiplin Soruşturması” yazımızdan ulaşabilirsiniz.

5. Üniversite Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Makam

Soruşturma sonuçlandıktan sonra cezaya karar verecek makam, cezanın niteliğine göre değişkenlik gösterecektir. 
Uyarma, kınama ve yükseköğretim kurumlarından bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezaları; ilgili fakültenin dekanı, enstitü, konservatuvar, yüksekokul veya meslek yüksekokulu müdürünce verilir.
Müşterek mekanlarda işlenen disiplin suçlarından dolayı uyarma, kınama ve yükseköğretim kurumlarından bir aya kadar uzaklaştırma cezası verme yetkisi ise rektöre aittir. 
Daha ağır yaptırımlar içeren yükseköğretim kurumundan bir veya iki yarıyıl için uzaklaştırma cezası ile yükseköğretim kurumundan çıkarma cezaları, yetkili disiplin kurulunca verilir. Fakülte, enstitü, konservatuvar, yüksekokul ve meslek yüksekokulunca yürütülen soruşturmalarda bu birimlerin yönetim kurulları, rektörlük tarafından yürütülen soruşturmalardaysa üniversite yönetim kurulu disiplin kurulu görevini yerine getirir.
Disiplin cezası verilirken; suça konu eylemlerin ağırlığı, öğrencinin daha önce disiplin cezası alıp almadığı, davranış/tavır/hareketleri, işlediği fiil ve hareket dolayısıyla pişmanlık duyup duymadığı dikkate alınmalıdır.

6. Üniversite Disiplin Cezasına İtiraz ve İptal Davası

Disiplin amirleri ve kurullarınca verilen öğrenciye verilen disiplin cezalarına karşı onbeş gün içinde üniversite yönetim kuruluna itiraz edilebilir. İtiraz halinde, itiraz mercii olan üniversite yönetim kurulu, itirazı onbeş gün içinde kesin olarak karara bağlar. İtiraz halinde, itiraz mercii olan üniversite yönetim kurulu kararı inceleyerek verilen cezayı aynen kabul veya reddeder. Red halinde, disiplin kurulu veya yetkili disiplin amiri red gerekçesini göz önünde bulundurarak itirazı karara bağlar. Yönetim kurulunun itiraz neticesinde verdiği kesin karara karşı kararın tebliği tarihinden 60 gün içinde idare mahkemesinde disiplin cezası iptal davası açılabilir. 
Önemle belirtmek isteriz ki, üniversite disiplin cezasına itiraz edilmesi zorunlu değildir. Onun yerine, “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” yazımızda izah edildiği şekilde, doğrudan idare mahkemesinde disiplin cezası iptal davası açılabilir.
Diğer taraftan, 657 sayılı Kanuna tabi memur ve kamu görevlileri hakkında “Memurlar Hakkında Verilebilecek Disiplin Cezaları ve İlgili Suçlar” yazımızda belirtildiği üzere disiplin cezası verilebilmektedir. Bahse konu disiplin cezalarının hukuka uygun addedilebilmeleri için taşımaları gereken unsurlarda sakatlık olması halindeyse, tıpkı üniversite disiplin cezalarında olduğu gibi hukuki yollara başvurulabilir. Konuya ilişkin detaylı incelememize “Memura Verilen Disiplin Cezasına İtiraz ve İptal Davası” yazımızdan ulaşabilirsiniz.