Disiplin Fransızca kökenli bir kelime olup, düzen, yöntem, yol, yordam anlamına gelmektedir. Disiplin cezası ise, öğrencilerin kurum/okul düzenine aykırı davranış sergilemeleri halinde muhatap oldukları yaptırımlardır. Bu haliyle hatalı ve kural dışı davranışların cezalandırılması olarak değerlendirilebilir. Disiplin cezası verilmesindeki temel yaklaşım “caydırıcılık” olup, verilen cezanın örnek teşkil etmesi suretiyle, benzeri davranışların önüne geçilmesini amaçlamaktadır.
Kuralların ve kural ihlallerin değerlendirilmesi, teknik bilgi ve tecrübe gerektirmekte olup, disiplin soruşturmasını yürüten makamların, ceza tayininde aşırıya kaçmaları yada gereksiz cezalar vermeleri, uygulamada sıklıkla görülmektedir. Aşırıya kaçmış yada tamamen haksız şekilde verilmiş cezalarında düzeni bozacağı tartışmasız olup, iptal edilmeleri zorunludur.
Genel Olarak
Yükseköğretim kurumlarında, öğrencilere verilecek disiplin cezalarının, Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliğine uygun olması gerekmektedir. Söz konusu yönetmeliğe aykırı olarak verilen disiplin cezalarının iptali, yine yönetmelikte belirtilen sürelerde ilgili mercilerden talep edilebilir.
Disiplin Cezaları ve Disiplin Cezalarını Gerektiren Disiplin Suçları
Söz konusu yönetmelikte, disiplin cezaları ve disiplin cezalarını gerektiren disiplin suçları ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Disiplin cezaları;
- Uyarma cezası,
- Kınama cezası,
- Yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezası,
- Yükseköğretim kurumundan bir yarıyıl için uzaklaştırma cezası,
- Yükseköğretim kurumundan iki yarıyıl için uzaklaştırma cezası,
- Yükseköğretim kurumundan çıkarma cezası
olarak düzenlenmiştir. Söz konusu yönetmelik bu cezaları gerektiren disiplin suçlarını da ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Bununla birlikte yönetmelikte öngörülmemiş disiplin suçları ile ilgili olarak da düzenleme yapılmış olup, yükseköğretim kurumundan uzaklaştırma ve çıkarma cezasını gerektiren disiplin suçları dışında, uyarma ve kınama cezası verilmesini gerektiren eylemlere nitelik ve ağırlıkları itibarıyla benzer eylemlerde bulunanlara da, aynı türden disiplin cezalarının verileceği ifade edilmiştir. Ayrıca, disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir eylemin tekrar edilmesi durumunda bir derece ağır ceza uygulanacağı ancak bu durumda yükseköğretim kurumundan çıkarma cezası verilemeyeceği de düzenlenmiştir.
Soruşturmaya Ne Zaman Başlanmalı?
Yönetmelikte bahsedilen disiplin suçu niteliğindeki eylemleri işleyen öğrenciler hakkında, bu eylemlerin işlendiğinin, soruşturma açmaya yetkili amirlerce öğrenildiği tarihten itibaren;
- Uyarma, kınama, yükseköğretim kurumundan bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezalarında bir ay içinde,
- Yükseköğretim kurumundan bir veya iki yarıyıl için uzaklaştırma ile yükseköğretim kurumundan çıkarma cezalarında üç ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmadığı takdirde, disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrayacaktır.
Ayrıca disiplin cezasını gerektiren eylemlerin işlendiği tarihten itibaren, en geç iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde, disiplin cezası verme yetkisi de zamanaşımına uğrayacaktır. Ancak, disiplin amir veya kurulunun, bir adli yargı hükmüne ihtiyaç duyduğu hallerde; zamanaşımı süresi, adli yargı hükmünün kesinleştiği günden itibaren başlar.
Savunma Hakkı
Soruşturma aşamasındaki önemli hususlardan biri de, hakkında disiplin soruşturması açılan öğrenciye verilecek olan savunma hakkıdır. Öğrenciye isnat edilen suçun neden ibaret olduğu, savunmasını yapacağı tarihten en az yedi gün önce yazılı olarak bildirilmelidir. Bu yazıda; öğrenciden belirtilen gün, saat ve yerde savunmasını yapmak üzere hazır bulunması istenilir. Öğrenciye gönderilecek davetiyede; çağrıya özürsüz olduğu halde uymadığı veya özrünü zamanında bildirmediği takdirde, savunmadan vazgeçmiş sayılacağı ve hakkındaki diğer delillere dayanılarak gerekli kararın verileceği belirtilmelidir. Savunma yapmak üzere gelen kişinin, savunmasını yazılı olarak sunmayı talep etmesi halinde kendisine üç günden az olmamak üzere süre verilebilir. Bununla birlikte soruşturma, öğrencinin kendini gereği gibi savunmasına imkan verecek şekilde yürütülmelidir.
Ceza Kovuşturması ile Disiplin Soruşturmasının Birlikte Yürütülmesi
Önemle belirtmek gerekir ki aynı olaydan dolayı, öğrenci hakkında ceza kovuşturmasının başlamış olması, disiplin soruşturmasını geciktirmeyecektir. Ayrıca öğrenci hakkında ceza kovuşturması açılmış olması, kanuna göre mahkûm olması veya olmaması disiplin cezasının verilmesine engel teşkil etmeyecektir.
Disiplin Cezasına Karar Verecek Makam
Soruşturma sonuçlandıktan sonra cezaya karar verecek makam, cezanın niteliğine göre değişkenlik gösterecektir. Uyarma, kınama ve yükseköğretim kurumlarından bir haftadan bir aya kadar uzaklaştırma cezaları; ilgili fakültenin dekanı, enstitü, konservatuvar, yüksekokul veya meslek yüksekokulu müdürünce verilir. Müşterek mekanlarda işlenen disiplin suçlarından dolayı uyarma, kınama ve yükseköğretim kurumlarından bir aya kadar uzaklaştırma cezası verme yetkisi ise rektöre aittir. Daha ağır yaptırımlar içeren yükseköğretim kurumundan bir veya iki yarıyıl için uzaklaştırma cezası ile yükseköğretim kurumundan çıkarma cezaları, yetkili disiplin kurulunca verilir. Fakülte, enstitü, konservatuvar, yüksekokul ve meslek yüksekokulunca yürütülen soruşturmalarda bu birimlerin yönetim kurulları, rektörlük tarafından yürütülen soruşturmalarda ise üniversite yönetim kurulu disiplin kurulu görevini yerine getirir.
Söz konusu kişi ve kurullar, disiplin cezası verirken; disiplin suçunu oluşturan eylemlerin ağırlığını, soruşturulan öğrencinin daha önce bir disiplin cezası alıp almadığını, davranış, tavır ve hareketlerini, işlediği fiil ve yaptığı hareket dolayısıyla pişmanlık duyup duymadığını dikkate alması gerekir.
Disiplin Cezasına İtiraz ve Kanun Yolu
Öğrenciye verilen disiplin cezasının, bahsedilen şartları taşımadığı düşünülüyorsa on beş gün içinde üniversite yönetim kuruluna itiraz edilebilir. İtiraz halinde, itiraz mercii olan üniversite yönetim kurulu, itirazı on beş gün içinde kesin karara bağlar. Üniversite yönetim kurulu, kararı inceleyerek, verilen cezayı aynen kabul veya reddeder. Ret halinde, disiplin kurulu veya yetkili disiplin amiri ret gerekçesini göz önünde bulundurarak itirazı karara bağlar.
Bununla birlikte, bu yönetmeliğe göre verilen cezalara karşı, itiraz hakkı kullanılmadan da, 60 günlük genel dava süresine uyarak, idari yargı yoluna başvurulabilir.
Disiplin cezasının; yönetmelikte belirtilen sebepler çerçevesinde uygulanmaması, yetkili makamlar tarafından karar verilmemesi veya gerekli sürelerde soruşturma yapılmaması gibi durumlarda mahkemelerce cezanın iptaline hükmedildiği kararlar mevcuttur. Danıştay’ın, 1990/1765 E. 1991/1335 sayılı kararı örnek olarak verilebilir.
‘..Gazi Üniversitesi Bolu Meslek Yüksekokulu Turizm Bölümü öğrencisi olan davacıya 14/11/1988 tarihinde öğrenci yurdu yemekhanesinde yapılan boykota katıldığı gerekçesiyle Bolu Meslek Yüksekokulu Yönetim Kurulunca verilen bir yarı yıl okuldan uzaklaştırma cezası aleyhine açılan dava üzerine, mahkemece, ara kararı ile getirilen işlem dosyasında mevcut belgelerin incelenmesi sonunda, davacının boykota katıldığına ilişkin kesin delil ve belgeler bulunmadığı, tersine o gün yemek yiyenler arasında bulunduğunun tespit edildiği gerekçesiyle, 1 yarıyıl okludan uzaklaştırılma cezasını iptaline ilişkin Sakarya İdare Mahkemesi kararı; Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliğinin 9. maddesi c bendi amir hükmüne uygun bulunduğundan, hukuki mesnedi bulunmayan temyiz talebinin reddi..’
