Performans Düşüklüğü Nedeniyle İş Sözleşmesi Feshi

Performans düşüklüğü nedeniyle iş sözleşmesinin feshi ve bu feshin şartları kanunda açıkça düzenlenmemiştir. Performans düşüklüğü nedeniyle fesih işverene fesih konusunda çok geniş bir takdir hakkı tanıdığından Yargıtay tarafından işçi lehine yorum ilkesi kapsamında performans nedeniyle fesihte yerine getirilmesi gereken bir takım şartlar belirlenmiştir. Bu şartlara aykırılık halinde işveren tarafından gerçekleştirilen fesih haksız fesih olarak kabul edilecektir. 4857 Sayılı İş Kanunu’nda işverenin haklı nedenle fesih halleri belirlenmiş ancak geçerli nedenle fesih halleri bakımından bir sınırlama getirilmemiştir. Geçerli nedenle fesih halleri işverenin artık o işçi ile çalışmasının objektif olarak beklenemeyeceği haller olarak tanımlanabilir. İşçinin performans düşüklüğü nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilmesi geçerli neden olarak değerlendirilebilmektedir.

Yazı İçeriği
1. İşveren Hangi Hallerde İş Sözleşmesini Feshedebilir?
2. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Feshin Geçerli Neden Teşkil Etmesi
3. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Fesih İçin Gereken Şartlar
     3.1. İşçinin Savunmasının Alınması
     3.2. İşçiye Gerekli Eğitimlerin Verilmesi
     3.3. Performans Değerlendirme Kriterlerinin Belirlenmesi
     3.4. İşçinin Performans Düşüklüğünün Objektif Olarak Tespit Edilmesi
     3.5. İşçinin Performans Düşüklüğünün Süreklilik Arz Etmesi
     3.6. Feshin Son Çare Olması İlkesine Uyulması
4. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Feshin Sonuçları

1. İşveren Hangi Hallerde İş Sözleşmesini Feshedebilir?

İş Kanunu’nda işverenin haklı nedenle derhal fesih halleri sınırlı olarak sayılmıştır. Buna göre bu haklı nedenle fesih hallerinin varlığı halinde işveren tarafından iş sözleşmesi derhal sona erdirilebilecektir. İşverenin haklı nedenle fesih halleri İş Kanunu m.25’de düzenlenmiş olup bu konuda daha detaylı bilgi için “İşveren Hangi Hallerde İş Sözleşmesini Feshedebilir?” başlıklı yazımızdan faydalanabilirsiniz.

İşverenin bu haklı nedenle fesih hallerinin dışında bir de somut olaya ve tarafların durumuna göre geçerli nedenle fesih halleri bulunmaktadır. Geçerli nedenle fesih halleri haklı neden teşkil edecek kadar ağır olmayan fakat işverenden iş sözleşmesini sürdürmesinin objektif olarak beklenemeyeceği nedenlerdir. Bu nedenler kanuna açıkça sayılmamış olup her somut olayda gerçekleşen durumun özelliklerine göre bu nedenler değişebilmektedir.

2. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Feshin Geçerli Neden Teşkil Etmesi

Yukarıda açıklandığı üzere iş sözleşmesinin feshinde haklı neden ve geçerli neden olmak üzere iki temel durum bulunmaktadır.

Haklı nedenle fesih halleri kanunda sınırlı sayıda sayılmış olup kanunda açıkça sayılmayan her hal geçerli nedenle fesih hali olarak kabul edilecektir.

Performans düşüklüğü nedeniyle işçinin iş sözleşmesinin feshi de kanunda haklı nedenler arasında düzenlenmediğinden geçerli nedenlerle fesih hallerinden birini oluşturmaktadır. Performans düşüklüğü nedeniyle fesih durumunda işçinin performans düşüklüğünün her olayda yapılan iş bakımından ayrıca incelenmesi ve ispatlanması gerekmektedir.

3. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Fesih İçin Gereken Şartlar

İş Kanunu’nda performans düşüklüğü nedeniyle fesihte gereken şartlar açıkça sayılmamıştır. Kanun tarafından sadece işçiden savunma alınması şartı öngörülmüş olup bunun dışındaki şartlar Yargıtay tarafından işçi lehine yorum ilkesi gereği getirilen şartlardır.

3.1. İşçinin Savunmasının Alınması

İş Kanunu madde 19’a göre bir işçinin iş sözleşmesinin o işçinin davranışı veya verimi nedeniyle feshedilebilmesi için işçiden savunmasının alınması gerekmektedir.

Bu gibi durumlarda feshin nedeni işçiden kaynaklandığından işçinin iddia edilen şekilde davranışının veya verim düşüklüğünün nedenini açıklamak üzere işçiye söz hakkı tanınması adil yargılanma hakkının bir görünümüdür.

Bu savunmada işçi tarafından performans düşüklüğüne gerekçe olarak kendi kusuruna dayanmayan, objektif nedenler ileri sürülürse bu durumda artık işveren tarafından performans düşüklüğü nedeniyle feshin gerçekleştirilemeyeceği kabul edilecektir.

3.2. İşçiye Gerekli Eğitimlerin Verilmesi

İş sözleşmesinin performans düşüklüğü nedeniyle feshedilebilmesi için gerekli olan bir diğer şart işveren tarafından işçiye gerekli eğitimlerin verilmesi ve bunun ispatlanmasıdır. Gerçekten de işçinin gerekli eğitimi almaması nedeniyle performans düşüklüğü yaşadığı durumda artık iş sözleşmesi işveren tarafından feshedilemeyecektir.

İşveren, işçiye gerekli eğitimleri vermek, işçinin performans düşüklüğünü engellemek için tedbirleri almak zorunda olup işçiden kaynaklanmayan bu nedenle iş sözleşmesinin feshedilmesi mümkün değildir.

3.3. Performans Değerlendirme Kriterlerinin Belirlenmesi

Yargıtay tarafından performans düşüklüğü nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilebilmesi için aranan bir diğer şart ise işveren tarafından performans değerlendirme kriterlerinin belirlenerek bunların işçiye tebliğ edilmesidir.

Performans değerlendirmesinin objektif olabilmesi için performans değerlendirme kriterleri önceden belirlenmiş olmalı, işçiye tebliğ edilmeli, işin gerektirdiği bilgi, beceri, deneyim gibi yetkinlikler, işyerine uygun davranışlar ve çalışandan gerçekleştirmesi beklenen iş ve kişisel gelişim hedeflerinde, bu kriterler esas alınmalıdır.

Bir başka anlatımla, çalışanın niteliği, davranışları ve sonuçta ulaştığı hedef önemli olmaktadır. Bu kriterler çalışanın görev tanımına, verimine, işverenin kurumsal ilkelerine, uyulması gereken işyeri kurallarına uygun olarak objektif ve somut olarak ortaya konmalı ve buna yönelik performans değerlendirme formları hazırlanmalıdır. İşyerine özgü çalışanların performansının değerlendirileceği, performans değerlendirme sistemi geliştirilmeli ve uygulanmalıdır.

3.4. İşçinin Performans Düşüklüğünün Objektif Olarak Tespit Edilmesi

İşçinin iş sözleşmesinin performans düşüklüğü nedeniyle feshedilebilmesi için işçinin performans düşüklüğünün objektif olarak tespit edilmesi gerekmektedir.

İşçinin performans düşüklüğünün tespiti için yukarıda ifade edildiği üzere performans değerlendirme kriterleri oluşturulmalı, bunlar işçiye tebliğ edilmeli ve düzenli olarak bu kriterler değerlendirilmelidir.

Yine performans düşüklüğünün tespitinde işçinin görev tanımında olan işler ile işçiye verilen görevler arasındaki uyum dikkatle incelenmeli, işyerinde bir performans değerlendirme sistemi oluşturularak bu sistem üzerinden objektif kriterlere göre işçilerin performansındaki düşüş tespit edilmelidir.

3.5. İşçinin Performans Düşüklüğünün Süreklilik Arz Etmesi

İşçinin iş sözleşmesinin performans düşüklüğü nedeniyle feshedilebilmesi için bu performans düşüklüğünün süreklilik arz etmesi gerekmektedir. Performans ve verimlilik sonuçlarına dayalı geçerli bir nedenin varlığı için süreklilik gösteren düşük veya düşme eğilimli sonuçlar olmalıdır. Koşullara göre değişen, süreklilik göstermeyen sonuçlar geçerli neden için yeterli kabul edilemez. Ayrıca performans ve verimliliğin yükseltilmesine dönük hedeflere ulaşılamaması, tek başına geçerli neden sayılamaz. İşçinin kapasitesi, hedefler için yeterli olmasına rağmen, işçi bu hedefler için gereken gayreti göstermiyorsa, bu durumda geçerli neden söz konusu olacaktır.

3.6. Feshin Son Çare Olması İlkesine Uyulması

Feshin son çare olması ilkesi işveren tarafından geçerli neden ileri sürülerek gerçekleştirilen fesihlerde uyulması gereken temel ilkelerden biridir. Bu ilke Yargıtay kararları ile işçi lehine yorum ilkesinin bir sonucu olarak oluşmuş olup yaşanan her olumsuz durumda iş sözleşmesinin feshinin önüne geçilmesini engellemektedir.

Bu ilkeye göre işveren tarafından bir işçinin iş sözleşmesinin feshedilebilmesi için öncelikle işçiye gerekli uyarılar yapılmalı, yaşanan durumun giderilmesi için hukuka uygun şekilde işçiye ihtar çekilmelidir.

Bununla birlikte yaşanan nedenin ortadan kaldırılması için iş yeri planlaması kapsamında işçinin görev yerinin değiştirilmesi, işçiye ayrıca eğitim verilmesi, gerekli görülmesi halinde hukuka uygun disiplin cezası verilmesi gibi yollar tüketilmelidir.

Tüm bu yolların tüketilmesi halinde artık iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshi dışında başkaca bir yol kalmadığı durumda ancak işçinin iş sözleşmesi feshedilebilecektir. İşveren tarafından feshin son çare olma ilkesine uyulmaması halinde yapılan fesih geçersiz bir fesih olacaktır.

4. Performans Düşüklüğü Nedeniyle Feshin Sonuçları

Bununla birlikte işveren performans düşüklüğü nedeniyle feshi gerekli şartları sağlamadan gerçekleştirirse işçi tarafından işe iade davası açılarak işe geri dönme imkânı gündeme gelecektir. Ayrıca işveren, işe iade davasını kazanan işçiye boşta geçen süre ücreti de ödemek zorunda kalacaktır. Boşta geçen süre ücreti hakkında daha detaylı bilgi için “Boşta Geçen Süre Ücreti” başlıklı yazımızdan faydalanabilirsiniz.

İşveren tarafından gerçekleştirilen fesih işlemi hukuka uygun olsa bile iş sözleşmesi geçerli nedenle sona eren işçi kıdem tazminatına da hak kazanacaktır.