Sınır Dışı (Deport) Kararına İtiraz

Uluslararası koruma kapsamındaki yabancıların Türkiye’ye giriş – çıkışları, Türkiye’de kalışları, sağlanacak korumanın kapsamına ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile düzenlenmiştir. Aynı Kanun ile yabancılar hakkında uygulanacak “Sınır Dışı Etme” kararları da düzenleme altına alınmıştır. Bu Kanun’un 56. maddesinde sayılan kimseler hakkında valilikçe sınır dışı etme kararı alınabilir. Sınır dışı etme kararları idari işlem niteliğinde olup, bu kararlara karşı ilgili makamlar nezdinde itiraz edilebileceği gibi idari yargıda iptal davası açılması da mümkündür. Yani hakkında sınır dışı etme kararı alınan kimse mahkemeye başvurarak kararın iptalini talep etme hakkına sahiptir. Hakkında sınır dışı etme kararı bulunan kimse kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde sınır dışı etme kararı veren valiliğin bulunduğu ildeki idare mahkemesine başvurmalıdır.

Devletin egemenlik ilkesinin bir sonucu olarak, genel güvenlik ve kamu düzeni bakımından tehlikeli olduğu düşünülen yabancıların ülkeden çıkarılmasında, devletin sınır dışı etme yetkisi vardır.

1. Sınır Dışı (Deport) Etme Nedir?

Deport kararının verilmesi ve kararın nasıl kaldırılacağını açıklamadan önce deport kararının diğer yaptırımlarla karıştırılmaması için deport kavramını açıklamak yararlı olacaktır. Deport kararı, belli sebepler doğrultusunda yabancı uyruklu kişilerin Türkiye’den sınır dışı edilmesi ve sonrasında ülkeye giriş yasağı olarak tanımlanabilir. Yabancı hakkında deport kararı verilmesi kişinin ahlaka ve hukuka aykırı davranışlar sergilemesi, ulusal sağlık ve güvenlik tehdidi oluşturması ve çalışma izni olmadan çalışması, oturma izni yahut öğrenci oturma izni olmaksızın yaşaması gibi hallerde söz konusu olur.

2. Sınır Dışı (Deport) Edilebilecek Kişiler

6458 sayılı Kanun’un 54. maddesinde hakkında sınır dışı etme kararı alınabilecek olan kimselere yer verilmiştir.  Buna göre aşağıda sayılan kimseler hakkında, sınır dışı etme kararı alınabilir.

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 59. maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler
• Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar
• Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar
• Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar
• Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler
• İkamet izinleri iptal edilenler
• İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler
• Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler
• Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler ya da bu hükümleri ihlale teşebbüs edenler
• Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler
• Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar
• İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar
• Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler

3. Hakkında Sınır Dışı Etme Kararı Alınamayacak Olanlar

6458 sayılı Kanun’un 55. maddesinde hakkında sınır dışı etme kararı alınamayacak olanlar belirtilmiştir. Bu kimseler yukarıda sayılanlar kapsamında olsalar dahi sınır dışı edilemeyecektir.

• Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar
• Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler
• Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar
• Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları
• Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları

Bu kişilerden, belli bir adreste ikamet etmeleri, istenilen şekil ve sürelerde bildirimde bulunmaları istenebilir.

4. Sınır Dışı (Deport) Etme Kararı

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54. maddesinde sayılanlar, sınır dışı etme kararıyla menşe ülkesine veya transit gideceği ülkeye yahut üçüncü bir ülkeye gönderilmek üzere sınır dışı edilebilir. Sınır dışı etme kararı vermeye yetkili merci, valiliktir. Valilik bu kararı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün talimatı üzerine veya kendiliğinden alır. 

Karar, gerekçeleri ile beraber hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya tebliğ edilebileceği gibi yabancının yasal temsilcisine ya da avukatına da tebliğ edilebilir. Hakkında sınır dışı etme kararı bulunan kimse avukatı ile temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.

5. Türkiye’yi Terke Davet Nedir?

Yabancı hakkında deport kararı verilirse işbu karar yabancının hususi pasaportuna işlenmektedir. Bu kayıt, sınır dışı edilen kişinin hayatının geri kalanı için yapacağı yolculuklarda ve bir takım adli sorgulamalarda karşısına çıkabilecek ağır sonuçları olan bir kayıttır. Bu sebeple deport kararı gerekçelerinden birini yahut birkaçını taşıyan yabancı ülke vatandaşı söz konusu kararın pasaportuna işlenmemesi için deport kararının kaldırılması yoluna başvurabileceği gibi daha kısa bir çözüm yöntemi olan terke davet prosedürü ile de kararın pasaportuna işlenmesine engel olabilmektedir. Ancak bu prosedürde kişinin Türkiye’de kalma şansı bulunmamaktadır. Terke davet prosedüründe; gerekli durumların varlığı halinde yabancı ülke vatandaşı olan kişi şahsen kolluk kuvvetlerine başvurur ise sınır dışı edilmek yerine terke davet edilmesini talep ederek geri gönderme merkezine gitmeden ülkeden ayrılabilir. Bu hukuki süreç yabancı kişi bakımından sınır dışı edilmekten çok daha lehe olacaktır. Kişiye Türkiye’den ayrılması için en az on beş en fazla otuz günlük süre tanınır. İdarenin takdirinde olmak kaydı ile vize ihlalinin tespiti sonucunda hakkında sınır dışı yani deport kararı verilmiş yabancı da terke davet edilebilmektedir.

Fakat belirtmekte yarar vardır ki; kendi rızası ile deport edilmek isteyen her yabancıya bu prosedür uygulanmak zorunda değildir. Bu durumda idare yabancının özel durumunu, geçmişini, kısaca sübjektif özelliklerini göz önünde bulundurarak terke davet kararını değerlendirecektir. Yani bu prosedürün uygulanması bakımından idarenin takdir hakkı bulunmaktadır.

6. Sınır Dışı (Deport) Etmek Üzere İdari Gözetim Kararı

Hakkında sınır dışı etme kararı alınan kimseye, Türkiye’yi terk etmesi için on beş günden az olmamak üzere otuz güne kadar süre tanınır. Fakat,

• Kaçma ve kaybolma riski bulunan kimselere,
• Yasal giriş ya da çıkış kurallarını ihlal edenlere,
• Sahte belge kullananlara,
• Asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenlere,
• Kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlara

bu süre tanınmaz. Türkiye’yi terk etmesi için süre tanınmayacak bu kişiler ve süre hakkı tanınmasına rağmen bu süre içerisinde ülkeyi terk etmeyenler hakkında “idari gözetim kararı” alınır.

Konuya ilişkin detaylı bilgi için “Sınır Dışı Edilecekler Hakkındaki İdari Gözetim Kararına İtiraz” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

Ayrıca Kanun’un 56. maddesinde; Türkiye’den çıkış için süre tanınan kimselere Çıkış İzin Belgesi verileceği düzenlenmiştir. Bu belge hiçbir harca tabi değildir. Fakat vize ve ikamet harçları ile bunların cezalarına ilişkin yükümlülükler devam etmektedir.

7. Sınır Dışı (Deport) Etme Kararına İtiraz

Hakkında sınır dışı etme kararı bulunan kimse kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde idare mahkemesine başvurmalıdır. Mahkemeye başvuran kişi bu başvurusunu sınır dışı etme kararını veren makama da bildirir. İdare mahkemesi, sınır dışı etme kararına karşı yapılan başvuruyu en geç on beş gün içinde sonuçlandırır. Mahkemenin kararı kesindir. Dava açma süresi içerinde veya yargı yoluna başvurulması halinde, yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilemez.

8. Sınır Dışı (Deport) Etme Kararına İtiraz Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Sınır dışı etme kararı, idari işlem mahiyetinde olduğundan bu işlemin iptali talebiyle açılan davalarda idare mahkemeleri görevlidir. Yetkili idare mahkemesi ise İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 32. maddesi uyarınca sınır dışı etme kararı veren valiliğin bulunduğu ildeki idare mahkemesidir.

9. Sıkça Sorulan Sorular

Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı yayımlanmış olup, tüm hakları Kulaçoğlu Hukuk Bürosu’na aittir. İdare Hukuku mevzuatı ve özellikle de İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer hukuk alanlarına nazaran daha ayrıntılı sayılabilecek kurallar içermekte olup, hak kaybına uğranılmaması açısından, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.