Sosyal Medya Hesaplarının Mülkiyeti

İnternet ortamında özellikle sosyal medya olarak bilinen uygulamalar ve benzer oluşumlar vasıtasıyla insanlar; kişilik özelliklerine, yeteneklerine ve ilgi alanlarına yönelik birtakım amaçlarla bireysel faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Başta Facebook, Twitter, Instagram, Linkedin, YouTube gibi birçok sosyal ağ hesapları üzerinden kişiye özel kullanım alanları oluşturularak, dünyanın her yerinden kitlelerle iletişim sağlanabilmesi mümkündür. Sosyal mecralar, pek çok kişi için sosyalleşme olarak kullanılmanın ötesinde, marka haline geldikleri ve hatta yüksek gelir elde ettikleri profesyonel bir alan haline gelmiştir. “İçerik üreticisi”, “influencer, “youtuber”, “dijital marka yöneticisi” gibi meslek tanımları son dönemin en popüler ve en merak edilen mesleklerindendir. Belli bir işyeri olmayan tüm işin sanal yolla yürüdüğü bu meslekte, kişinin işyeri sosyal medya hesabıdır. Ve esasen, tüm içerik üreticileri, birer vergi mükellefi olup gelir vergisi ödemek zorundadır. Peki, bu denli soyut iş alanlarında mülkiyet hakkı söz konusu olur mu?

Yazı İçeriği
1. Kullanım Amacına Göre Sosyal Medya Hesaplarının Mülkiyet Değerlendirmesi
2. Sosyal Medya Şirketlerince Hazırlanan “Kullanıcı Sözleşmelerinde” Mülkiyet Hakkı
3. Ülkemizde Sanal Mülkiyet

Günümüzde herhangi bir yaş ve cinsiyet kısıtlaması olmaksızın özellikle sosyal medya alanında önemli ve yaygın bir kullanım söz konusudur. Ancak toplumun ne kadarlık bir kesiminin dijital bilince sahip olduğu, bulunulan dijital faaliyetlerin etki ve sonuçlarına ilişkin farkındalığın ne seviyede olduğu merak ve araştırma konusudur. Bu durum akıllara şu soruyu getirmektedir: Sosyal medyada aktif olduğunuz kadar ‘’sahip’’ misiniz?

1. Kullanım Amacına Göre Sosyal Medya Hesaplarının Mülkiyet Değerlendirmesi

Bir sosyal medya hesabını mülkiyet hakkı kapsamında incelemek için hesabın niteliği büyük önem arz etmektedir. Alman Federal Mahkemesi kararları incelendiğinde sosyal medya hesaplarının kullanım amaçlarına göre üçe ayrıldığını görmekteyiz. Bunlar;

• Kişisel kullanım,
• Gelir sağlamak amaçlı kullanım,
• Karma kullanım

olarak sınıflandırılmıştır.

Her ne kadar, mevzuatımızda henüz sosyal medya mülkiyetini düzenleyen bir hüküm olmasa da Türk Medeni Kanunu m.653’te bazı değerlerin, kişisel anı olarak miras bırakılabileceği öngörülmüştür. Buradan hareketle, yukarıdaki ilk grupta tasniflenen ve yalnızca kişisel kullanım için açılmış olan sosyal medya hesaplarının mülkiyet hakkı kapsamında değerlendirilebileceği ve miras bırakılabileceği düşünülebilir.

Diğer iki sınıfta yer alan gelir sağlayıcı ve karma kullanım amacına hizmet eden hesaplar ise devredilebilir niteliktedir. Zira, gelir sağlayan hesaplar, bir anlamda malvarlığı değeri oluşturduğundan, mülkiyet hakkına tabidir. Hatta uygulamada, sadece bu hesapların devirleri ile ilgilenen şirketler mevcuttur. Diğer taraftan, tasarruf yetkisini de kapsayan mülkiyet hakkı sayesinde, maddi gelir sağlayan hesapların, miras yoluyla devredilmelerinin de mümkün olabileceği söylenebilir.

2. Sosyal Medya Şirketlerince Hazırlanan “Kullanıcı Sözleşmelerinde” Mülkiyet Hakkı

Hemen hemen tüm sosyal medya uygulamalarında, hesap ve üyelik kaydı oluşturmak isteyen kişiler öncelikle, şirketin oluşturduğu taahhütnameyi onaylamaya mecbur bırakılmaktadır. Genel olarak bu üyeliklere ilişkin sözleşmelerde “Hizmetlerimizden elde edilen hiçbir hesap veya veriyi satamaz, lisanslayamaz veya satın alamazsınız. Buna kullanıcı adınız da dahildir.” şeklinde bir ibare yer almaktadır. Bu durum, hesap sahibinin mülkiyet hakkını zedeleyecek bir durumdur.

Diğer taraftan, yukarıdaki örneğe benzer sözleşme maddeleri, mevzuatımıza göre “genel işlem şartı” olarak kabul edilerek geçersiz sayılabilir. Çünkü bir sözleşmenin hukuka uygun şekilde kurulabilmesi için, asli unsurları üzerinde tarafların karşılıklı olarak uzlaşarak mutabakata varmaları gerekir. Ancak sosyal medya üyelik sözleşmelerinde, kullanıcıların “sözleşmenin … maddesini bu haliyle kabul etmiyorum, şu şekilde değiştirelim” şeklinde bir itiraz hakkı ve imkanı olmadığı tartışmasızdır. Bu yüzden de sosyal medya şirketinin faydasını gözeterek kullanıcı aleyhine öngörülen maddeler, genel işlem şartı olarak kabul edilerek geçersiz sayılabilir. Çünkü, hesap sahibi olan kişinin, hukuki tasarruf hakkının sınırlandırılması halinde mülkiyet hakkı da ihlal edilerek anlamsızlaştırılmaktadır.

Genel işlem şartı ile ilgili detaylı bilgi için “Tüketici Aleyhine Sözleşme Genel İşlem Koşullarının Geçersizliği” yazımızı inceleyebilirsiniz.

Diğer taraftan, global çapta güçlü etki alanına sahip olan sosyal medya uygulamaları vasıtasıyla, “Topluluk Kurallarına Aykırı Davranış” sergilendiği tespit edilirse, ilgili sosyal medya hesabı kapatılabilir. Bu durum, ilgili sosyal medya hesabına ilişkin mülkiyet hakkını tamamen kullanılmaz hale getirecektir. Bu tip bir durumla karşılaşılması halinde ilgili Kanun’un ek 4. maddesi gereği ilgili sosyal medya hesabının Türkiye temsilciliğine tüketici sıfatı ile dava açılabilir.

 3. Ülkemizde Sanal Mülkiyet

Ülkemizde, henüz sanal miras temelli olarak bilinen somut bir yasal çalışma bulunmamaktadır.  6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Kanun’un dahi, sanal mirasçılık düzenlemeleri bakımından yetkin ve yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. Bu nedenle sosyal medya hesaplarına ilişkin kullanım hakkının, hizmet sağlayıcılar ile yapılan sözleşmelerde üyelik sahibine verilen ‘’kullanım hakkı’’ ile sınırlı olduğu söylenebilir.

“İnternet Suçları ve Cezaları” yazımızda açıklandığı üzere sosyal medya hesapları üzerinden hakaret, tehdit, cinsel taciz, halkı kin ve düşmanlığa tahrik gibi suçlar işlenebilmektedir. Mevzuatımızda bilişim suçları olarak anılan bu eylemlere karşı birtakım yaptırımlar öngörülmüş olup bu suçların sahte hesaplar üzerinden işlenmesi ayrı bir suç olarak düzenlenmiştir. Bilişim suçlarının mağdurları, suçun faillerinin cezalandırılması istemiyle şikayette bulunabilecekleri gibi, ilgili içeriğe erişimin engellenmesini, yayından kaldırılmasını istemeleri de mümkündür.