İş Sözleşmesi haksız ve geçerli sebep bulunmaksızın feshedilen işçi, çalışmadığı süre için ücrete ve diğer haklara hak kazanabilecektir.
İş Kanunu’nda, işveren karşısında güçsüz konumda olan işçinin, işveren tarafından keyfi olarak işten çıkarılmasını engellemek amacıyla, haklı ve geçerli sebep bulunmaksızın olarak iş sözleşmesi feshedilen işçi lehine bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bunlardan bir tanesi de işçinin çalıştırılmadığı süre için alabileceği en çok dört aylık ücrettir. Boşta geçen süre ücreti olarak bilinen bu ücrete hak kazanılabilmesi için bazı şartlar aranmaktadır.
a-İşçinin, iş akdi haklı ve geçerli sebep bulunmaksızın feshedilmesi üzerine, işçi işe iade davası açmalıdır.
Boşta geçen süre ücretine hak kazanabilmenin ilk şartı, iş sözleşmesinin feshi haklı ve geçerli bir sebebe dayanmaksızın feshedilen işçinin, işe iade davası açması ve yargılama neticesinde işçinin işe iadesine karar verilmesidir. İşçinin işe iade davası açabilmesi için gerekli olan şartlar ise;
- İşçinin İş Kanunu’nu kapsamında çalışıyor olması,
- İşçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışması,
- İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı ve geçerli bir sebep bulunmaksızın feshedilmesi,
- İşyerinde en az 30 kişinin çalışıyor olması,
- İşçinin en az altı aylık kıdeminin olmasıdır.
Yukarıda sayılan koşulları sağlayan işçi, iş aksinin haklı ve geçerli sebep bulunmaksızın feshedilmesi üzerine, fesih bildiriminden itibaren 30 gün içerisinde yetkili iş mahkemesine başvurarak işe iadesini, boşta süre ücretini ve işverenin işe başlatmaması olasılığına karşın işe başlatmama tazminatı talep etmelidir.
b-İşçi, işe iade kararının kesinleşmesinden itibaren 10 gün içinde işe başvurusunda bulunmalıdır.
Mahkemece, işverence yapılan feshin haklı ve geçerli bir sebebe dayanmadığının tespiti halinde, işçi kararın kesinleşmesinden itibaren 10 gün içerisinde, işe iade yönündeki talebini işverene iletmelidir. Yargıtay, işçinin işe iade başvurusunun samimi olmasını aramakta olup, işçinin işe başlama niyeti bulunmadığı halde, işe iade davasının sonuçlarından yararlanmak için yapmış olduğu başvuru geçerli bir işe iade başvurusu olarak kabul edilmemektedir. İşçinin süresi içinde işe iade yönünde başvurusunun ardından, işverenin de işe davetine rağmen işçinin işe başlamamış olması halinde, işçinin başvurusunun samimi olmadığı kabul edilerek, işçi geçersiz feshe bağlanan boşta geçen süre ücretine hak kazanamayacaktır. Bu ihtimalde, işveren tarafından yapılan fesih geçerli bir fesih sayılacak ve işçi, fesih esnasında kıdem ve ihbar tazminatı ödenmemişse bunları ayrıca talep edebilecektir.
c-İşveren, işçinin işe iade talebini kabul etmemeli veya işverenin daveti işçi için kabul edilebilir olmamalıdır.
İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçinin başvurusu üzerine, işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçi mahkeme kararında belirtilen boşta geçen süre ücretine hak kazanacaktır.
İşveren, işçinin işe iade başvurusunu kabul ettiğini işçinin talebinden başlayarak 1 ay içerisinde işçiye bildirmesi gerekmektedir. İşçinin işe iade sonrasında başvurusuna rağmen işe başlatılmaması halinde, işe başlatılmayacağının sözlü ya da eylemli olarak açıklandığı tarihte veya bir aylık başlatma süresinin sonunda iş sözleşmesi işverence feshedilmiş sayılır.
İşçi işverenin daveti üzerine makul sürede işe başlaması gerekmektedir. Makul sürenin belirlenmesinde Yargıtay, işçinin bildirim anında işyerinin bulunduğu yerde ikamet etmesi durumunda en fazla 2 gün, İşçinin işe işyerinden farklı bir yerde tebligatı alması halinde ise, en çok 4 güne kadar olan süreyi makul süre olarak değerlendirmektedir.
Bununla birlikte, tıpkı işçinin başvurusu gibi, işverenin de beyanının samimi olması gerekmektedir. İşverenin samimi olmayan daveti gerçek bir davet olarak nitelendirilmeyecektir. İşverenin işçiye yapamayacağı ya da objektif olarak işçinin kabul etmesinin beklenemeyeceği yerlerde iş önermesi istemesi, işe iade daveti olarak nitelendirilmeyecektir.
İşçinin samimi başvurusuna rağmen, işe başlatılmaması halinde, işçi, işe iade kararında belirlenen en çok 4 aya kadar boşta geçen süre ücretine ve diğer haklara hak kazanacaktır.
Boşta geçen süreye ait 4 aya kadar ücret ve diğer haklar, işverenin geçersiz feshine göre belirlenecektir. İşçinin işe başlatılmaması halinde, kıdem hesabında, bu dört aylık süre de nazara alınacaktır.
İşçiye ödenmesi gereken diğer haklar ise, işçiye verilmesi gereken ikramiye, gıda yardımı, yol yardımı, yakacak yardımı ve servis gibi parasal haklardır.
Boşta geçen süre ücreti de, diğer ücret alacakları gibi 5 yıllık zamanaşımına tabi olup, bu alacağa en yüksek mevduat faizi talep edilmesini gerektiğini önemle hatırlatırız.
