Uzun Dönem Oturma İzni (İkamet İzni) Nasıl Alınır?

Türkiye’de süresiz oturum iznine sahip olmak isteyen yabancılar, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda belirtilen şartları sağlamaları halinde, “Uzun Dönem Oturma İzni” alabilmektedirler. Uzun dönem oturma izni, İçişleri Bakanlığının onayıyla valilikler tarafından verilmektedir. Türkiye’de süresiz oturum izni almak isteyen yabancıların kesintisiz olarak en az sekiz yıl oturma izni ile ülkede kalmış olması gerekmektedir. Ayrıca süresiz oturma izni almak isteyen yabancının son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olması, düzenli ve yeterli bir gelire sahip olması gerekmektedir. Yabancı uyruklu kişinin, Kanunda belirtilen bu şartları sağlaması halinde uzun dönem oturma iznine sahip olması mümkündür.

Hemen belirtmek gerekir ki; bu şartlar sağlanmasa dahi, Göç Politikaları Kurulunun belirlediği şartları sağlayan yabancıların da uzun dönem oturma izni almaları mümkündür. Ancak, uzun dönem oturma izni başvurusu yetkili merci tarafından değerlendirilirken yabancının kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmadığına ilişkin kanaatin oluşması her halükarda gerekmektedir.

Uzun dönem oturma izni sahibi olan kimseler, bazı istisnalar hariç Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanabilmektedir. Bu istisnalardan bazıları şunlardır: askerlik yükümlülüğü, seçme ve seçilme hakkı, kamu görevlisi olma hakkı şeklindedir.

1. Uzun Dönem Oturma İzni Nedir?

“Uzun dönem oturma izni” ile esasında “süresiz oturum izni” kastedilmektedir. Türkiye’de kesintisiz olarak en az sekiz yıl boyunca oturma izniyle kalmış olan ve Göç Politikaları Kurulunun belirlediği şartları da sağlayan yabancılar tarafından başvurulan oturma izni türüne “uzun dönem oturma izni” denilmektedir. Uzun dönem oturma iznini alan yabancı süresiz bir şekilde, oturum izni uzatma başvurusu yapmaksızın ülkede kalmaya hak kazanacaktır.

2. Uzun Dönem Oturma İzninin Şartları Nelerdir?

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 43. maddesinde uzun dönem oturma izni alınabilmesi için yabancının sağlaması gereken şartlar düzenlenmiştir.

Buna göre uzun dönem oturma izni bakımından;

• Kesintisiz olarak en az sekiz yıl oturma izniyle Türkiye’de kalmış olmak,
• Son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olmak,
• Kişinin kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olmak,
• Geçerli sağlık sigortası sahibi olmak
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak şartları sağlanmalıdır.

Bunun yanı sıra başvurucunun bu şartları sağlamamasına rağmen Göç Politikaları Kurulunun belirlediği şartları sağlaması halinde de uzun dönem oturma izni alabilmesi mümkündür. Fakat her halükarda; yabancının kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturup oluşturmadığı araştırılacaktır.

3. Türkiye’ de Sekiz Yıl Kesintisiz Kalma Süresi Nasıl Hesaplanır?

Yukarıda da tafsilatlı bir şekilde açıklandığı üzere, yabancı uyruklu kişinin uzun dönem oturma izni başvurusunda bulunmadan önce sekiz yıl boyunca geçerli bir oturum izni ile birlikte kesintisiz olarak Türkiye’de kalmış olması gerekmektedir. Sekiz yıllık süre hesaplanırken uzun dönem oturum iznine başvuru tarihi esas alınacaktır. Yabancının yurt dışında kaldığı veyahut oturum izni bulunmadan Türkiye’de geçirdiği süreler hesaba dahil edilmeyecektir.

Geriye dönük olarak yapılan 1 yıllık hesaplamalarda, yabancının o yıl içerisinde 180 günden daha az Türkiye’de bulunduğunun tespit edilmesi halinde son 5 yıl içerisinde ülkede kalma süreleri incelenecektir. İncelenen 5 yıllık süreçte 365 günden daha uzun bir zamanı yurt dışında geçirdiğinin tespit edilmesi halinde ise uzun süreli oturum izni başvurusu olumsuz olarak sonuçlanacaktır.

Uzun dönem oturum izni başvurusunda bulunan yabancının altı (6) aydan daha uzun süre boyunca yurtdışında kaldığının tespit edilmesi halinde ise söz konusu başvuru geçmişe dönük incelemeler yapılmaksızın direkt olumsuz neticelenecektir.

4. Uzun Dönem Oturum İzni Kimlere Verilir?

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu madde 42’ye göre uzun dönem oturum izni alabilecek kişiler şu şekilde sıralanabilecektir;

• Türkiye’de kesintisiz olarak en az sekiz yıl kalan ve Bakanlık tarafından belirlenen şartlara da uyan yabancı uyruklu kişiler,
• Mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsünde olmayan yabancı uyruklu kişiler,
• İnsani oturum izni ve geçici korumadan yararlanmayan yabancılar uzun dönem oturum izni alabilecek alabilecektir.

5. Uzun Dönem Oturma İzninin Sağladığı Haklar Nelerdir?

Uzun dönem oturma izni sahibi olan yabancılar bazı istisnalar hariç Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanabilirler. Bu istisnalar; askerlik, seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme ve muaf olarak araç ithal etmektir. Yani uzun dönem oturma izni sahibi olan kimse Türkiye’de askerlik yapmak yükümlülüğünden muaf tutulur. Yine Türkiye’de seçme ve seçilme hakkı da bulunmayacak ve bu kimselerin kamu görevine girmesi de mümkün olmayacaktır.

Fakat hemen belirtmek gerekir ki; bu kimselerin sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı olup, bu hakların kullanımında ilgili kanuna ilişkin hükümlere tabidirler.

Uzun dönem oturma izni olan kişilerin, Türkiye’deki

• Oturma
• Seyahat
• Çalışma
• Yatırım
• Ticari faaliyet
• Miras
• Taşınır ve taşınmaz edinme ve devri

konularına yönelik işlemleri, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından Türk vatandaşlarına uygulanmakta olan mevzuata göre yürütülür. Fakat bu hakların kullanılmasında özel kanun hükümleri ile Türk vatandaşı olma şartı aranmışsa, uzun dönem oturma iznine sahip olan kişiler bu haklardan yararlanmayı talep edemeyecektir.

6. Uzun Dönem Oturma İzni Başvurusunda Gerekli Olan Belgeler

Uzun dönem oturma izni başvurusu sırasında İl Göç İdaresi Müdürlüğü tarafından talep edilecek belgeler şu şekildedir;

• İkamet İzni Başvuru Formu
• Pasaport veya yerine geçen bir belgenin aslı ve fotokopisi
• 4 adet biyometrik (ICAO standartlarında) fotoğraf
• Sağlık Sigortası
• Adli Sicil Kaydı
• Gerekli harçların ödendiğini gösterir makbuzlar
• İkamet izni boyunca yetecek miktarda maddi imkanını ispatlar belgeler
• Son 3 yıl içerisin de sosyal yardım almadığına dair mühürlü ve imzalı belge
• Adres kayıt sistemine (AKS) kayıtlı olduğunu gösteren belge
• 8 yıl boyunca kesintisiz olarak Türkiye’de ikamet ettiğini gösterir belge
• Daha önce başka bir oturum izninden yararlanmışsa buna ilişkin belgeler
• Uzun dönem oturma izninin verilmesi halinde ikamet edilecek yeri gösterir belge (tapu, kira sözleşmesi vb.)
• Duruma göre gerekli ise ek belgeler

Belgeler yukarıda detaylı bir şekilde sayılanlardan ibaret olsa da yabancı uyruklu kişiler tarafından; Avukatlık danışmanlık hizmeti almaksızın uzun dönem oturma izni başvurusu yapılması halinde hata yapılması çok muhtemeldir. Bu nedenle, başvuru sürecinin en iyi şekilde tamamlanması ve akabinde başvuru sürecinin iyi takip edilmesi açısından başvurucunun hukuki destek alması faydalı olacaktır.

7. Uzun Dönem Oturma İzni ve Süresiz Çalışma İzni

Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca; Türkiye’de uzun dönem oturma izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Bu noktada belirtmekte fayda görüyoruz ki; süresiz çalışma iznine sahip olan yabancı, uzun dönem oturma izninin sağladığı tüm haklardan da yararlanır.

Türkiye’de oturma izni alınmasına ilişkin detaylı bilgi için “Oturma İzni (İkamet İzni) Nasıl Alınır ?” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

8. Uzun Dönem Oturma İzni Başvurusunun Reddi Kararının İptali Davası

Yukarıda detaylıca izah edildiği üzere, mevzuatın konuya ilişkin şartlarını sağlayan yabancı kişilerin uzun dönem oturma izni başvuruları, idare tarafından incelenip bir karara bağlanır. Kimi durumlarda, idare, çeşitli gerekçelerle bu başvuruların reddine karar verebilmektedir. Başvurunun reddi gerekçesi, mevzuatta düzenlenen şartların sağlanamaması, eksik ya da yanlış evrakla başvuru gibi sebepler olabildiği gibi, idare takdir yetkisi dahilinde de ret kararı verebilir. 

Uzun dönem oturma izni başvurusu reddedilen yabancı kişiler, bahse konu ret kararının hukuka aykırı olduğunu düşünüyorlarsa, bu kararın iptali talebiyle dava açabilirler. Bu davalar, kararı veren idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde açılmalıdır. Dava açma süresi ise, başvurunun reddi kararının ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gündür.

Uzun dönem oturma izni başvurusuna ilişkin idare tarafından verilen başvurunun reddi ya da kabulü kararları, esasen birer idari işlem niteliğindedir. Bu sebeple, idari işlemlerin hukuka uygun olabilmesi için sahip olmaları gereken tüm unsurları taşıması olmazsa olmaz bir zorunluluktur. “İdari İşlemlerin İptali” yazımızda açılandığı üzere, amaç, konu, sebep, yetki ve şekil unsurlarından en az birinin sakat olduğu tespit edilen idari işlemler, mahkemece iptal edilebilirler.

9. Sıkça Sorulan Sorular

Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı yayımlanmış olup, tüm hakları Kulaçoğlu Hukuk Bürosu’na aittir. İdare Hukuku mevzuatı ve özellikle de İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer hukuk alanlarına nazaran daha ayrıntılı sayılabilecek kurallar içermekte olup, hak kaybına uğranılmaması açısından, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.