Uzun Dönem Oturma (İkamet) İzni Nasıl Alınır?

Türkiye’de süresiz oturum iznine sahip olmak isteyen yabancılar, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda belirtilen şartları sağlaması halinde, “Uzun Dönem Oturma İzni” alabilecektir. Uzun dönem oturma izni, içişleri bakanlığının onayıyla valilik tarafından verilmektedir. Türkiye’de süresiz oturum izni almak isteyen yabancıların kesintisiz olarak en az sekiz yıl oturma izni ile ülkede kalmış olması gerekmektedir. Bunun yanı sıra yabancının son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olması, düzenli ve yeteli bir gelire sahip olması gibi hususlar da değerlendirilmektedir. Yabancı, Kanunda belirtilen bu şartları sağlaması halinde uzun dönem oturma izni sahibi olabilecektir. Hemen belirtmek gerekir ki; bu şartları sağlamamış olmasına rağmen Göç Politikaları Kurulunun belirlediği şartları sağlayan yabancıların da uzun dönem oturma izni almaları mümkündür. Fakat her halükarda, uzun dönem oturma izni başvurusu değerlendirilirken yabancının kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmadığına ilişkin kanaat getirilmelidir.

Yazı İçeriği
1. Uzun Dönem Oturma İzni Nedir?
2. Uzun Dönem Oturma İzninin Şartları
     2.1. Kesintisiz En Az Sekiz Yıl Oturma İzni İle Türkiye’de Kalmış Olmak
     2.2. Son Üç Yıl İçinde Sosyal Yardım Almamış Olmak
     2.3. Yeterli ve Düzenli Gelir Kaynağına Sahip Olmak
     2.4. Geçerli Sağlık Sigortasına Sahip Olmak
     2.5. Kamu Düzeni veya Kamu Güvenliği Açısından Tehdit Oluşturmamak
3. Uzun Dönem Oturma İzninin Sağladığı Haklar
     3.1. Uzun Dönem Oturma İzni ve Süresiz Çalışma İzni

Uzun dönem oturma izni sahibi olan kimseler bazı istisnalar hariç Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanabilmektedir. Bu istisnalardan bazıları şunlardır: askerlik yükümlülüğü, seçme ve seçilme hakkı, kamu görevlisi olma hakkı. Yani yabancı, uzun dönem oturma izni ile Türk vatandaşına tanınan hak ve yükümlülüklere sahip olsa da askerlik yapma yükümlülüğü yoktur. Keza Türkiye’de seçme ve seçilme hakkı da olmayacaktır. Bunlar münhasıran Türk vatandaşlarına tanınan hak ve yükümlülüklerdendir.

1. Uzun Dönem Oturma İzni Nedir?

“Uzun dönem oturma izni” ile esasında “süresiz oturum izni” kastedilmektedir. Türkiye’de kesintisiz olarak en az sekiz yıl oturma izniyle kalmış olan yahut Göç Politikaları Kurulunun belirlediği şartları sağlayan yabancılar, İçişleri Bakanlığı’nın onayıyla valilikler aracılığıyla süresiz oturma izni alabilecektir. Fakat hemen belirtmek gerekir ki; mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü ile ülkede kalanların uzun dönem oturma iznine geçiş hakkı bulunmamaktadır. Yine, insani oturma izni sahipleri ile geçici koruma sağlananlar bakımından da uzun dönem oturma iznine geçiş söz konusu değildir.

 2. Uzun Dönem Oturma İzninin Şartları

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 43. maddesinde uzun dönem oturma izni alınabilmesi için yabancının sağlaması gereken şartlar düzenlenmiştir. Buna göre uzun dönem oturma izni bakımından;

• Kesintisiz olarak en az sekiz yıl oturma izniyle Türkiye’de kalmış olmak,
• Son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olmak,
• Kişinin kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olmak,
• Geçerli sağlık sigortası sahibi olmak
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak

şartları sağlanmalıdır. Bunun yanı sıra başvurucunun bu şartları sağlamamasına rağmen Göç Politikaları Kurulunun belirlediği şartları sağlaması halinde de uzun dönem oturma izni alabilmesi mümkündür. Fakat her halükarda; yabancının kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturup oluşturmadığı araştırılır.

2.1. Kesintisiz En Az Sekiz Yıl Oturma İzni İle Türkiye’de Kalmış Olmak

Uzun dönem oturma izninin şartlarından ilki; kesintisiz olarak en az sekiz yıl oturma izni ile Türkiye’de kalmış olmaktır. Bu şartın sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilirken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:

• Kesintisiz oturma izin sürelerinin hesaplanmasında, öğrenci oturma (ikamet) izinlerinin yarısı, diğer oturma izinlerinin ise tamamı esas alınır. Örneğin; dört yıl öğrenci oturma izni ile ülkede kalmış olan yabancının bu izin süresi iki yıl olarak kabul edilecektir.
• Sekiz yıllık hesaplama başvuru tarihinden geriye doğru yapılmaktadır. Yurt dışında kalınan süreler ve oturma izni olmadan Türkiye’de kalınan süreler kesinti olarak kabul edilir.
• Başvuru tarihinden itibaren geriye dönük birer yıllık dilimler içerisinde toplam yüz seksen günü aşan kesinti bulunmuyorsa diğer bir yıllık dilime geçilir ve bu kontrole sekiz yıl tamamlanana kadar devam edilir.
• Birer yıllık dilimlerde yüz seksen günü aşan kesinti olmaması durumunda son beş yıllık dilim içinde toplam üç yüz altmış beş günü aşan kesinti olup olmadığına bakılır.
• Sekiz yıl içerisinde bir seferde veya peş peşe, yurtdışında ya da oturmasiz olarak Türkiye’de geçirdiği süre altı ayı geçen yabancıların talepleri, dilimlik hesaplamaya geçilmeden olumsuz olarak sonuçlandırılır.
• Sınır dışı etme (deport) işlemi uygulanan yabancıların, önceki oturma izni süreleri, oturma izin sürelerinin toplanmasında hesaba katılmaz.

2.2. Son Üç Yıl İçinde Sosyal Yardım Almamış Olmak

Uzun dönem oturma iznine ilişkin başvuru incelenirken yabancının başvuru tarihinden itibaren geriye doğru son üç yıl içinde sosyal yardım alıp almadığı kontrol edilir. Yabancının bu süre zarfında sosyal yardım aldığı tespit edilirse talebi olumsuz sonuçlandırılacaktır.

2.3. Yeterli ve Düzenli Gelir Kaynağına Sahip Olmak

Uzun dönem oturma izni başvurusunda bulunan yabancının kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olması gerekmektedir. Bu gelirin yeterli ve düzenli olup olmadığına ilişkin yapılan değerlendirmede aşağıdaki hususlar gözetilir.

• Yabancı, başvuru yaptığı yıl itibarıyla geçerli olan net asgari ücret kadar aylık giderini karşılayabilecek maddi güce sahip olmalıdır.
• Yabancı, toplamda asgari ücretten az olmamak üzere kendisi dâhil her bir aile üyesi için asgari ücretin üçte biri kadar gideri karşılayabilecek maddi güce sahip olmalıdır.
• Gelir kaynağının tespitinde üçüncü kişilerin taahhütleri kabul edilmez.

2.4. Geçerli Sağlık Sigortasına Sahip Olmak

Uzun dönem oturma izni başvurusunda bulunan kimsenin Türkiye’de geçerli bir sağlık sigortasına sahip olması gerekmektedir. Başvuru tarihi itibarıyla geçerli sağlık sigortasına sahip olmayanların talebi olumsuz sonuçlandırılır.

2.5. Kamu Düzeni veya Kamu Güvenliği Açısından Tehdit Oluşturmamak

Başvuruda bulunan kimsenin kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturup oluşturmadığına ilişkin araştırma; ilgili güvenlik birimleriyle iş birliği içerisinde yapılır. Yabancının kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturduğuna ilişkin değerlendirme bulunması halinde uzun dönem oturma izni başvurusu reddedilecektir.

3. Uzun Dönem Oturma İzninin Sağladığı Haklar

Uzun dönem oturma izni sahibi olan yabancılar bazı istisnalar hariç Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanabilirler. Bu istisnalar; askerlik, seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme ve muaf olarak araç ithal etmektir. Yani uzun dönem oturma izni sahibi olan kimse Türkiye’de askerlik yapmak yükümlülüğünden muaf tutulur. Yine Türkiye’de seçme ve seçilme hakkı da bulunmayacak ve bu kimselerin kamu görevine girmesi de mümkün olmayacaktır.

Fakat hemen belirtmek gerekir ki; bu kimselerin sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı olup, bu hakların kullanımında ilgili kanuna ilişkin hükümlere tabidirler.

Uzun dönem oturma izni olan kişilerin, Türkiye’deki

• Oturma,
• Seyahat,
• Çalışma,
• Yatırım,
• Ticari faaliyet,
• Miras,
• Taşınır ve taşınmaz edinme ve devri

konularına yönelik işlemleri, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından Türk vatandaşlarına uygulanmakta olan mevzuata göre yürütülür. Fakat bu hakların kullanılmasında özel kanun hükümleri ile Türk vatandaşı olma şartı aranmışsa, uzun dönem oturma iznine sahip olan kişiler bu haklardan yararlanmayı talep edemezler.

3.1. Uzun Dönem Oturma İzni ve Süresiz Çalışma İzni

Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca; Türkiye’de uzun dönem oturma izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Bu noktada belirtmekte fayda görüyoruz ki; süresiz çalışma iznine sahip olan yabancı, uzun dönem oturma izninin sağladığı tüm haklardan da yararlanır.

Türkiye’de oturma izni alınmasına ilişkin detaylı bilgi için “Oturma İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.