Çocukla Kişisel İlişki Kurma Hakkı ve Bu Haktan Doğan Masraflar

Velayet kendisine bırakılmayan tarafın çocukla kişisel ilişki kurma hakkı kanunda düzenlenmesine rağmen bu hakkın ne şekilde kullanılacağı ve bu hakkın kullanılmasından doğan masraflardan kimin yükümlü olacağı kanunda düzenlenmemiştir. Makalemizde detaylarıyla açıklanacağı üzere çocukla kişisel ilişki kurulması hakkının borçlusu olan taraf velayet kendisine bırakılan taraf olup, alacaklısı ise kişisel ilişki kurma hakkı sahibi olan taraftır. Bu bağlamda, Borçlar Kanunu hükümlerine göre borçların borçlunun bulunduğu yerde ifa zorunluluğu bulunduğu için Yargıtay ve öğreti çocukla kişisel ilişki kurma hakkına sahip olan tarafın bu masrafları karşılamakla yükümlü olacağı kanaatindedir.

Velayet Kendisine Bırakılmayan Tarafın Çocukla Kişisel İlişki Kurma Hakkı 

Medeni Kanunumuzun Hakimin Takdir Yetkisi başlıklı 182. maddesinde

 ‘’Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar verirken, olanak bulundukça ana ve babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler. 
Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır’’

Denilerek, boşanmadan sonra velayet kendisine verilmeyen eşin, çocukla kişisel ilişkilerinin hakim tarafından düzenleneceği ifade edilmiştir. Aynı maddenin II. fıkrasında ise velayet kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun yararlarının esas alınacağı belirtilmektedir. Boşanma veya ayrılık durumda ana veya babanın çocukla kişisel ilişki kurulması ve bu kişisel ilişkin ne şekilde kurulacağını düzenleyen Medeni Kanunumuzun 323. Maddesinde ise;

‘’Hâkimin takdir yetkisi 
Madde 182 – Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar verirken, olanak bulundukça ana ve babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler. Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.’’

Denilerek, her ne kadar sadece ana ve babanın, velayeti altında bulunmayan veya kendisine bırakılmayan çocuk ile uygun kişisel ilişki kurulmasını isteme hakkına sahip olduğu ifade edilmişse de Türk öğreti ve uygulamasında kişisel ilişki kurma hakkının ana ve babanın yanında çocuğa da tanınmış bir hak olduğu kabul edilmektedir. Kişisel ilişki kurma hakkı; ergin olmayan çocuk ile ebeveynleri arasındaki iç ilişkiyi kurma ve koruma amacına hizmet ederken çocuğun psikolojisini düzeltme amacı da gütmektedir.

Kişisel İlişkinin Ne Şekilde Kurulacağı

Kişisel ilişki kurma hakkı kanunda açıkça düzenlenmesine rağmen kişisel ilişkinin ne şekilde kurulacağı tamamen hakimin takdir yetkisine bırakılmıştır. Hakim takdir yetkisini kullanırken öncelikle çocuğun yararına düşünerek kişisel ilişki kurma hakkına sahip ana-babanın çalışma günleri ve saatleri, çalışma koşulları, yıllık izin süreleri, çocuğa olan yakınlığı, kişiliği, yerleşim yeri, yaşadıkları ortam gibi unsurlar da bu dikkate alarak karar verir. Hakim ziyaret etme hakkı, haftanın bazı günleri çocuğun velayet kendisine verilmeyen kişide kalması, bayramların 2. günü kalması vb. şekilde kişisel ilişki hakkı tesis edebilir. 

Kişisel İlişki Kurma Hakkından Doğan Masraflar

Tesis edilen çocukla kişisel ilişki kurma kararı sonrası kişisel ilişki tesis edilmesi için yapılan masraflar ortaya çıkacaktır. Örneğin ziyaret etme hakkı kapsamında ortaya çıkan başta ulaşım masrafları olmak üzere çocuğun bakımına ilişkin masraflar ve diğer masrafları kimin karşılayacağı gibi sorunlar ortaya çıkabilecektir. İşbu masrafları kimin karşılayacağı hakkında kanunda bir düzenleme bulunmamaktadır. 

Borçlar Kanunu’nun 89. maddesinin 3 numaralı bendinde açıklandığı gibi anılan maddenin 1 ve 2 numaralı bentleri dışında kalan borçların, borçlunun bulunduğu yerde ifa zorunluluğu vardır. Hal böyle olunca çocuğun nezdinde bulunduğu ana veya babadan alınıp diğer tarafa teslim işleminin çocuğun ve borçlu kişinin bulunduğu yerde gerçekleşmesi gerekir. 

Çocukla Kişisel İlişki Kararının İcra Yoluyla Yerine Getirilmesinde Masraflar Kime Aittir?

Mahkemelerinin hükmettiği kişisel ilişki hakkı velayet sahibi tarafından re’sen yerine getirilmiyorsa bu mahkeme kararının icrası İcra İflas Kanunu 25/a Maddesine göre yerine getirilir. 

İcra Dairesi aracılığıyla ilgili hakkın yerine getirilmesi için alacaklı tarafından yapılan masrafların borçludan tahsil edileceği düzenlenmektedir. 

Ancak, çocuk teslimine ilişkin ilamların icrası bu hükmün dışındadır. 

Borçlunun bulunduğu yerde ifa zorunluluğu olan borçlardan olduğu için çocuğun diğer tarafla olan ilişki kurma hakkını sağlamak için icra dairesine getirilmesi veya alacaklı olan ve talepte bulunan tarafın ikametgahında teslim edilmesi düşünülemez. Zira aksi düşünce tarzı kanuna aykırı olmasının yanı sıra, çocuğun yararına ve her şeyden evvel korunması gereken sağlık durumuna da uygun düşmeyecektir. 

halde kişisel ilişki kurma hakkı istek sahibi ana veya baba, çocuğun bulunduğu yere gitmek ve oradan çocuğu teslim almak ve yine aynı şekilde ve yerde teslim etmek yükümlülüğü altındadır. Hal böyle olunca istek sahibi çocuğu teslim almak ve teslim etmek için yaptığı giderleri de üstlenmek zorundadır. Diğer taraftan istemesi hem kanuna hem de toplum örf-adetlerine aykırılık teşkil edecektir.

Kişisel İlişki Kurulması, Velayet Sahibi Tarafça Engellenip Masrafların Artmasına Sebebiyet Veriliyorsa;

Velayet kendisinde bulunan taraf kişisel ilişki kurma hakkı bulunan kişinin hakkını kullanmasını engelleyerek masrafların artmasına sebep olursa, bu masraftan sorumlu olacaktır.

Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına Karar Verilen Tarafın Maddi Durumu İyi Değilse;

Çocukla kişisel ilişki kurma hakkına sahip tarafın maddi durumunun iyi olmadığı hallerde, çocuğun velayetini elinde bulunduran tarafın masrafları kısmen ya da tamamen karşılaması çocuğun yararına ise mahkeme bu masraflardan velayet sahibini sorumlu tutabilir.

Sonuç olarak;

Çocukla kişisel ilişki kurulmasından doğan masraflar bu haktan yararlanan taraf yükümlüdür. Bu hakkın borçlusu ise bu hakkın kullanılmasını zorlaştırmamakla yükümlüdür. Yine kişisel ilişki kurma hakkı sahibi kişinin maddi durumu iyiyse çocuğun yararı için bu masraflardan sorumlu tutulması kararlaştırılabilir.

YARGITAY KARARLARI

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 12.02.2009 Tarih ve 2008/15787 E., 2009/2053 K. Sayılı Karar

‘’Kişisel ilişkinin gerektirdiği masraflara katlanma külfeti, bundan yararlanan tarafa düşer. Tarafların müşterek çocuklarının velayetleri davacı babaya verilmiş olup, anne ile çocukların kişisel ilişki kurma külfetinin İcra İflas Kanununun 25/A maddesine aykırı olarak, velayet verilen davacı (baba) ‘ya yükletilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Ancak, bu husus yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, hükmün bu bölümünün düzeltilmesi gerekmiştir. (HUMK. 437/8) ‘’

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 09.10.2008 Tarih ve 2008/8343 E., 2009/12836 K. Sayılı Karar

‘’…Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle * velayet kendisine verilen davacı annenin ikametgahının değişmesi durumunda davalı babanın çocuğu bu adresten alarak kişisel ilişki kurmasının tabii bulunmasına göre yerinde bulunmayan temyiz isteğinin reddiyle usul ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA…’’

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 19.03.1984 Tarih ve 1984/638 E., 1984/3162 K. Sayılı Karar

‘’…İstek sahibi ana veya baba çocuğun bulunduğu yere gitmek ve oradan çocuğu teslim almak ve yine aynı şekilde ve yerde teslim etmek yükümlülüğü altındadır. İstek sahibi çocuğu teslim almak ve teslim etmek için yaptığı giderleri de üstlenmek zorundadır ve diğer taraftan isteyemez. Olayda çocuğun annesi tarafından bir engelleme yapılmamıştır. Borçlu ana çocuğun teslimi için alacaklı babanın yaptığı giderleri bu durumda yüklenmek zorunda değildir. Merciin aksine olan görüsünde isabet yoktur ve merci kararı bozulmalıdır. (2004 S. K. m. 25/A) (818 S. K. m. 73)…’’

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 20.09.2004 Tarih ve 2004/9719 E., 2004/10308 K. Sayılı Karar

‘’’…Velayet hakkı anneye verilen küçük B. T. ile davacı baba arasında kişisel ilişki düzenlenirken” küçüğün babaya gönderilmesi suretiyle” kişisel ilişkiye karar verilmesi doğru değildir. Bu sebeple davalının karar düzelme isteğinin kabulüne, ancak bu yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılamayı gerektirmediğinden hükmün bu bölümünün de düzeltilerek onanması gerekir.

(4721 S. K. m. 336)… ‘’

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 21.01.2016 Tarih ve 2015/16217 E., 2016/1110 K. Sayılı Karar

‘’Kişisel ilişkinin gerektirdiği masraflara katlanma külfeti, bundan yararlanan tarafa düşer. Müşterek çocuk ile baba arasında,17.10.2012 tarihli ara kararı ile belirtilen biçimde ve günlerde kişisel ilişki kurulmasına dair kararın icrası için, …. İcra Müdürlüğünün dosyasında borçlu anneye tebligat yapılmadığı gibi, borçlu annenin icra dosyasına bir itirazı mevcut değildir.

İcra İflas Kanununun 25/a maddesi uyarınca borçlunun, alacaklı baba ile çocuğun kişisel ilişki kurulmasına engel olduğunu gösteren herhangi bir delil yoktur.

Çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilamın icrası İcra İflas Kanununun 25/a maddesi hükmü dairesinde yerine getirilir. Kişisel ilişki kurulmasına dair kararın infazının sağlanması için, diğer bir anlatımla çocuğuna kendisinde bulunmayan tarafa teslimi için yapılan giderlerin kime ait olacağı noktasında çıkan uyuşmazlığın çözümlenmesi lazımdır. Kişisel ilişki kurulmasına yönelik giderlerin genel takip giderleri gibi düsünülmesi yerinde olamaz….’’