Vergi Uyuşmazlıklarında Pişmanlık ve Islah

Vergi uyuşmazlıklarında pişmanlık ve ıslah, mükelleflerin beyanlarına dayanan vergi türlerinde, vergi ziyaı cezasını gerektiren durumların bulunması halinde oluşan uyuşmazlığın, yargılama yoluna başvurulmadan çözümlenmesini amaç edinen bir müessesedir. Vergi Usul Kanunu’nun 371’nci maddesinde düzenlenmektedir. 

Bu açıdan pişmanlık ve ıslah, vergi uyuşmazlıklarının idari aşamada çözüm yollarından biridir.

Pişmanlık ve Islah Yolunun Sağladığı Avantaj Nedir?

Pişmanlık ve ıslah yolu; beyana dayanan vergilerde uygulanabilir. İlgili makamların haberdar olması için, vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilleri işleyen mükelleflerin veya bu fiillerin işlenişine iştirak eden diğer kişilerin faili oldukları kanuna aykırılıklara dair kendiliğinden dilekçe vermeleri halinde, vergi ziyaı cezasına çarptırılmaktan kurtulmaları mümkün olabilmektedir. Bununla birlikte, pişmanlık ve ıslah yolundan faydalanabilmek için, birtakım şartların da bulunması gerekmektedir.

Bu açıdan pişmanlık ve ıslah müessesesi, mükellefleri gecikmiş vergisel yükümlülükleri için vergi ziyaı cezası ödemekten kurtaran bir yol olmasının yanı sıra, idari bir çözüm yolu olması sebebiyle, yargısal bir faaliyete gerek kalmadan uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasını sağlayabilmektedir. 

Vergi ziyaı suçu ve cezası konusunda daha ayrıntılı bilgi edinmek için “Vergi Ziyaı Suçu ve Cezası” adresindeki makalemize göz atabilirsiniz.

Kimler Pişmanlık ve Islah Yolundan Faydalanabilir?

Beyana dayanan vergilere dair vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilleri işleyen mükellefler ile bunların işlenişine iştirak eden kişilerin pişmanlık ve ıslah yolundan faydalanması mümkün olabilmektedir. Ancak bu noktada önemle vurgulanması gereken bir husus olarak, emlak vergisinden kaynaklanan vergi ziyaı cezaları için pişmanlık ve ıslah yolundan faydalanılamaz.

Pişmanlık ve Islah Yolundan Faydalanmanın Şartları Nelerdir?

Pişmanlık ve ıslah yolundan faydalanılabilmesinin ilk şartı vergi ziyaı cezasını gerektiren fiillerin kendiliğinden ilgili makamlara dilekçe ile haber verilmiş olmasıdır. 

Bununla birlikte kanun, pişmanlık ve ıslah müessesesinin uygulanabilmesi için aşağıda belirtilen şartların da bulunması gerekmektedir:

• Bir muhbir tarafından dilekçe ile veya şifahi beyanı tutanağa bağlanmak suretiyle ilgili resmi makama haber verilmeden önce, mükellefin kendisi tarafından haber verilmiş olması (Mükellef hakkında pişmanlık talebiyle ilgisi olmayan bir ihbarın yapılmış olması, pişmanlık talebini geçersiz kılmaz)

• Mükellef hakkında vergi incelemesine başlanmadan veya olay takdir komisyonuna intikal etmeden önce haber verme dilekçesinin yetkili memurlar tarafından resmi kayıtlara geçirilmiş olması (Örneğin, Kaçakçılık suçu teşkil eden fiillerin işlendiği tespit edildikten sonra verilen pişmanlık dilekçesi geçerli sayılmayacaktır)

• Kanuni süresi içinde verilmeyen vergi beyannamesi hakkında haber verme dilekçesi verilir ise, pişmanlık talepli dilekçenin verildiği tarihten başlayarak on beş gün içinde ilgili beyannamelerin de verilmesi

• Pişmanlık hükümlerinden yararlanmak için eksik veya yanlış yapılan vergi beyanına dair haber verilme tarihinden itibaren on beş gün içinde ilgili eksiklik veya yanlışlığın giderilmesi

Ödeme süresi geçmiş bulunan vergilere dair haber verme müessesine başvurulması halinde, ödemede gecikilen her ay ve kesri için, mevzuatta açıkça düzenlenen oranda gecikme zammı uygulanarak haber verme tarihinden itibaren onbeş gün içinde ödenmesi (Gecikme zammına dair hangi oranların uygulanacağı hususu, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesinde düzenlenmektedir.)

Pişmanlık ve Islah Talebinin Kabulü Sonrası Verginin Ödenmesi

Pişmanlık ve ıslah başvurusu ilgili komisyonca kabul edilir ve ilgili vergi mevzuata uygun şekilde ödenir ise, pişmanlık ve ıslaha dayalı işlemler tamamlanabilecektir. 

Yasal süresi içinde beyanname verilmemesi durumunda, bu konuya dair pişmanlık müessesesine başvurulması halinde, haber verme dilekçesinin verildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde ilgili beyannamenin de verilmesi gereklidir.

Diğer taraftan, mükellefçe pişmanlıkla verilen dilekçe daha önce beyannamesi verilen ve fakat ödeme süresi geçmiş olan bir vergiye ilişkin pişmanlık başvurusu yapılmış ise, vergi aslıyla beraber yukarıda izah edilen 6183 sayılı Kanunun ilgili düzenlemesindeki gecikme zammının da, haber verme tarihinden başlayarak onbeş gün içinde ödenmesi gerekmektedir. Aksi durumda, yani bu bedeller hiç ödenmezse veya eksik ödenirse pişmanlık ve ıslah talebi geçersiz sayılacak ve vergi ziyaı cezası kesilecektir.

Pişmanlık Ve Islah İle Verilen Beyannamede Ödenecek Vergi Çıkmaması Durumu

Pişmanlık ve ıslah başvurusu ile verilen beyannamede ödenebilecek herhangi bir vergi bulunmaması durumunda bir vergi ziyaından ve dolayısıyla da pişmanlık ve ıslah müessesesinin uygulanmasından bahsedilemeyecektir. Bu şekilde verilen beyannamenin kanuni süresinden sonra verilmesi halinde Vergi Usul Kanunu m.352 gereği mükellefe iki kat usulsüzlük cezası kesilmesi söz konusu olabilecektir. 

İhtirazi Kayıtla Pişmanlık Başvurusunda Bulunulması Mümkün Müdür?

Vergi Usul Kanunu m.378/2’de bulunan “Mükellefler beyan ettikleri matrahlara ve bu matrahlar üzerinden tarh edilen vergilere karşı dava açamazlar.” şeklindeki düzenleme uyarınca, pişmanlık ve ıslah başvurusuna binaen tahakkuk edilen vergilere dair dava açılması mümkün değildir. 

Bu noktada, pişmanlık başvurularının ihtirazi kayıtla yapılması durumunda dava açma hakkının olabileceğine dair görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Danıştay’ın bu konuda farklı yönde kararları bulunmaktaysa da Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu 2019/1545E., 2020/283K. Sayılı ve 11/03/2020 tarihli güncel kararında;

“Oysa ihtirazi kayıt, mükelleflerce kanuni gerekçe gösterilerek beyan edilen matrah veya matrah kısmı üzerinden tarh edilen vergiye karşı dava haklarının saklı tutulduğu yolunda beyannameye yazılı not konulması veya ayrı bir dilekçeyle söz konusu hakkın saklı tutulduğunun vergi dairesine bildirilmesidir. Yani beyannameye konulan ihtirazi kayıt, beyanın hukuki sonuç doğurabilmesi için mükellefçe ileri sürülen bir koşuldur. Bu anlamda, Vergi Usul Kanunu’nun 371. maddesi uyarınca pişmanlıkla beyanda bulunarak maddede öngörülen diğer koşulları usule uygun biçimde yerine getirmek suretiyle pişmanlık müessesesinin hukuki sonuçlarından, yani sağlamış olduğu avantajlardan yararlanan davacının beyannamelere koyduğu ihtirazi kayıt geçerli olarak kabul edilemeyecektir.”

şeklinde karar vermiş olup pişmanlık başvurularına konulan ihtirazi kayıtların geçerli olarak kabul edilemeyeceği konusunda güncel içtihat oluşturulmuştur. 

İlgili kısmı alıntılanan emsal karara ulaşmak için bakınız.