İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk

İş Hukukunda Arabuluculuk hukuki statüsüne 12.10.2017 tarihinde kabul edilen İş Mahkemeleri Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile ulaşmıştır. İlgili kanunun 3. Maddesi uyarınca 01.01.2018 tarihinden itibaren ‘’ Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır.’’

Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması hâlinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle HMK 114 gereğince usulden reddine karar verilir.

Zorunlu Arabuluculuk Kapsamına Giren Davalar

1. İşe İade Davaları
2.  Boşta Geçen Süre Tazminatından Doğan Davalar
3.  İşe Başlatmama Tazminatından Doğan Davalar
4. Kıdem Tazminatı Alacağından Doğan Davalar
5. İhbar Tazminatından Doğan Davalar
6. Kötüniyet Tazminatından Doğan Davalar
7. Bakiye Süre Ücreti Alacağından Doğan Davalar
8. Eşit Davranmama Tazminatından Doğan Davalar
9. Sendikal Tazminattan Doğan Davalar
10. Ücret Alacağından Doğan Davalar
11. Fazla Mesai Ücretinden Doğan Davalar
12. Yıllık İzin Ücretinden Doğan Davalar
13. Yol ve Yemek Ücretinden Doğan Davalar
14.  Ulusal Bayram ve Genel Tatil (UBGT) Ücretinden Doğan Davalar
15.  Prim ve İkramiye Ücretinden Doğan Davalar

Zorunlu Arabuluculuk Kapsamına Girmeyen Davalar

1. İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat Davalar
2. İş Kazasından Doğan Manevi Tazminat Davaları
3. İş Kazasından Doğan Maluliyet ve İş Göremezlik Oranının Tespiti Davaları
4. İş Kazasından Doğan Maluliyet Oranına İtiraz Davaları
5. İş Kazası Nedeniyle İşverene ve Sair Kusurlu Kişilere Açılan Rücu Davaları
6.  Meslek Hastalığından Doğan Maddi Tazminat Davaları
7.  Meslek Hastalığından Doğan Manevi Tazminat Davaları
8.  Meslek Hastalığından Doğan Maluliyet ve İş Göremezlik Oranının Tespiti Davaları

İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davalarında arabuluculuk bir dava şartı değildir, doğrudan dava açılabilir.

Arabulucuya Başvurma Süresi

Arabulucuya başvuru süresi davaların zamanaşımı süresi ile aynıdır. Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez.

İşe İade Davalarında Arabuluculuk

            İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı iddiasıile bildirimden itibaren, bir ay içinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurmak zorundadır.

            Arabulucu huzurunda anlaşılamaması halinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesine dava açılabilir.

            Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın Hukuk Muhakemeleri Kanununun 115 inci maddesi uyarınca usulden reddine karar verilir, kesinleşen kararın tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.

            Arabuluculuk görüşmeleri esnasında işveren işçinin işe iadesini kabul etmişse,

• İşe başlatma tarihini, 
• Çalıştırılmayan sürenin ücreti (4 aya kadar ücret) ve diğer hakların parasal miktarı görüşme sırasında belirlenir ve tutanağa eklenir.

Arabuluculuk görüşmeleri esnasında işveren işçinin işe iadesini kabul etmemişse,

• İşçinin işe başlatılmaması durumunda tazminatın (4-8 aylık ücret tutarı) parasal miktarını, Görüşme sırasında belirlenir ve arabuluculuk tutanağına eklenir. 
• Aksi takdirde anlaşma sağlanmamış sayılır ve son tutanak buna göre düzenlenir

İşçi belirlenen tarihte işe başlamazsa anlaşma geçerliliğini yitirir ve işverenin feshi geçerli sayılarak bunun sonuçlarından sorumlu olur.

Arabuluculukta Yetki

Başvurukarşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılır.

Yetki İtirazı

Arabulucu, görevlendirmeyi yapan büronun yetkili olup olmadığını kendiliğinden dikkate alamaz, yetki itirazını karşı taraf en geç ilk toplantıda yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgeleri sunarak yapabilir. 

Yetki itirazının reddi durumunda aynı arabulucu yeniden görevlendirilir ve onuncu fıkrada belirtilen süreler yeni görevlendirme tarihinden başlar. Yetki itirazının kabulü durumunda ise kararın tebliğinden itibaren bir hafta içinde yetkili büroya başvurulabilir. Bu takdirde yetkisiz büroya başvurma tarihi yetkili büroya başvurma tarihi olarak kabul edilir.

Arabuluculuk Süresi

Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren 3 hafta içindesonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde en fazla 1 hafta daha uzatılabilir.

Arabuluculukta Taraflar

Alt işveren – asıl işveren ilişkinin varlığı halinde, işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır.

Arabuluculuğun Sona Ermesi

Taraflardan birinin ilk toplantıya katılmaması nedeniyle arabuluculuk faaliyeti sona ererse bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulurve bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez.

Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmadıysa açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır

Görüşmelerde Tarafların Uzlaşması

Görüşmelerde tarafların uzlaşması halinde mahkeme kararı hükmünde anlaşma uzlaşma tutanağı düzenlenir ve taraflarca imzalanır. Davadan önce taraflar sulh hukuk mahkemesinden bu tutanak için icra edilebilirlik şerhi alabilir ve anlaşma yerine getirilmezse şerhe dayanarak ilamlı icra takibi başlatabilir. 

Uzlaşılan husus davaya konu edilirse kesin hüküm nedeniyle davanın reddine karar verilir.

Görüşmelerde Uzlaşma Sağlanamaması

Arabulucuda anlaşılamaması halinde bu hususun işlendiği son tutanak dava dilekçesine eklenerek iş mahkemelerinde söz konusu uyuşmazlığa ilişkin dava açılabilir.

Tutanak eklenmeden mahkemeye başvurulması halinde mahkemece davacıya tutanağı sunması gerektiği aksi halde davasının usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. Tutanak ihtara rağmen mahkemeye sunulmazsa dava usulden reddedilir.

Dava Süreci

Anlaşma sağlanamaması halinde ücret alacakları için 5 yıl, işe iade davalarında ise 2 hafta içerisinde dava açılabilir. Arabulucu ve taraflar aksi kararlaştırılmadıkça, arabuluculuk sürecinde elde edilen bilgi ve belgeler ile kayıtları gizli tutmak zorundadır, davaya konu edemezler.