İdari Yargıda Temyiz Kanun Yolu

Temyiz bir dava sonucunda tarafların veya her iki tarafın, hem ilk derece mahkemesi hem de istinaf mahkemesi tarafından verilen kararı haksız veya hatalı bulduğunda kullanabileceği bir yasal yol olarak öne çıkar. Temyiz, idari davaların sonuçlarının daha yüksek bir yargı mercii olan Danıştay’da incelenmesi amacıyla yapılan bir başvuruyu ifade eder. Temyiz başvurusu, daha yüksek bir yargı mercii olan temyiz mahkemesi veya temyiz yolu olarak adlandırılan bir süreçle değerlendirilir.

Temyiz, hukukun adaleti sağlama misyonunun bir parçasıdır ve hatalı veya haksız kararların düzeltilmesine yardımcı olur. Ancak, temyiz süreci her dava için otomatik olarak uygulanmaz. Hangi davaların temyiz edilebileceği, İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) ve ilgili mevzuat tarafından belirlenmiş ve sınırlandırılmıştır.

İdari davalarda verilen kararlar her zaman taraflar veya adalet arayışındaki bireyler için tatmin edici olmayabilir. İşte bu noktada “temyiz” kavramı devreye girer. Temyiz, hukuk sistemlerinin ayrılmaz bir parçasıdır ve davaların sonuçlarına Danıştay nezdinde itiraz etme hakkını sunar. Bu sürecin önemi, hukuk dünyasında adaletin sağlanmasına önemli bir katkı sağlar.

Bu blog yazısında, temyiz kavramını daha yakından inceleyecek ve idari davalarda temyiz kanun yolunun nasıl işlediğini ayrıntılı olarak ele alacağız. Adaletin yerine getirilmesi sürecinde yolunuzu bulmanıza yardımcı olacak bu önemli hukuki süreç hakkında bilgi edinmek için okumaya devam edin.

1. Temyiz Nedir?

Temyiz, istinaf yargılaması sonucunda Bölge İdare Mahkemeleri tarafından verilen bazı kararlar ile kanunda sayılan bazı kararlar aleyhine idari yargıda en üst yargı merci olan Danıştay’a başvurulması ve verilen yargı kararının hukuka uygunluğunun denetiminin yapılmasının talep edildiği kanun yoludur.

 İstinaf yoluna başvurulabilecek kararlara ilişkin detaylı bilgi için İdari Yargıda İstinaf Kanun Yolu başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.                                     

2. Temyiz Kanun Yoluna Başvurulabilecek Kişiler Kimlerdir?

Temyiz kanun yoluna sadece davanın tarafları başvurabilir. Birden fazla davacı ya da davalı taraf varsa her biri verilmiş olan yargı kararını temyiz edebilir. Davaya 3. Kişi olarak katılan müdahil davanın tarafı olmayıp davanın taraflarından birinin yanında davaya katılan kişidir. Müdahilin tek başına temyiz isteminde bulunup bulunamayacağı hususunda Danıştay Daireleri tarafından farklı kararlar verilmekte olup tartışmalı bir husustur.

3. Temyiz Kanun Yoluna Başvurulabilecek Kararlar Nelerdir?

3.1 Hangi Kararlar Temyiz Edilemez?

• Bölge İdare Mahkemesinde yapılan istinaf yargılaması sonucunda kesinleşen kararlara karşı temyiz kanun yoluna başvurulamaz.
• Adli yargının görev alanı içerisine giren hukuki uyuşmazlık halinde bu uyuşmazlığa ilişkin idari yargıda açılan davanın reddine ilişkin kararlar temyiz edilemez. Bu karara karşı adli yargı mercilerinin de görevsizlik kararı vermesi durumunda görev uyuşmazlığı Uyuşmazlık Mahkemesi’nde çözümlenir.
• İdari yargının görev alanı içerisine giren hukuki uyuşmazlık halinde bu uyuşmazlığa ilişkin görevsiz veya yetkisiz idare mahkemesinde açılması sonucunda davanın reddine ilişkin kararlar temyiz edilemez.
• Ara kararlar kural olarak temyiz edilemez. Ancak esasa ilişkin nihai kararlar temyiz edilebilir. Nihai kararlar mahkeme tarafından yargılamanın sonunda verilmiş ve hakimin davadan el çekmesi sonucunu doğuran kararlardır. İstisna olarak nihai kararın oluşmasında etkili olan ara kararlar ancak nihai kararla birlikte temyiz edilebilir.
• Kesin olarak verilen mahkeme kararlarına karşı temyiz kanun yolu başvurusunda bulunulamaz. Örneğin; 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu madde 6/3’e göre bu maddede düzenlenen idari para cezalarına karşı tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. Bu itiraz üzerine mahkeme tarafından verilen karar kesindir. Aynı şekilde 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (2013) madde 53/3’e göre sınır dışı etme kararına karşı kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurulabilir. İdare mahkemesinin sınır dışı etme kararına karşı vermiş olduğu karar kesindir. 

3.2 Hangi Kararlar Temyiz Edilebilir?

• İvedi yargılama usulüne tabi olan davalarda temyiz kanun yoluna başvurulabilir. İvedi yargılama usülüne tabi olan davalar İdari Yargılama Usülü Kanunu’nun 20/A maddesinde düzenlenmekte olup şu şekildedir: İhaleden yasaklama kararları hariç ihale işlemleri, Acele kamulaştırma işlemleri, Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları, 12/3/1982 tarihli ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca yapılan satış, tahsis ve kiralama işlemleri, 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca, idari yaptırım kararları hariç çevresel etki değerlendirmesi sonucu alınan kararlar, 16/5/2012 tarihli ve 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun uyarınca alınan Cumhurbaşkanı kararlarıdır.  
• Millî Eğitim Bakanlığı ile Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılan merkezî ve ortak sınavlar, bu sınavlara ilişkin iş ve işlemler ile sınav sonuçları hakkında açılan davalara ilişkin temyiz kanun yoluna başvurulabilir. (İdari Yargılama Usulü Kanunu Madde 20/B)
• Danıştay dava dairelerinin nihai kararları ile bölge idare mahkemelerinin aşağıda sayılan davalar hakkında verdikleri kararlar, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi Danıştay’da, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde temyiz edilebilir:
• Düzenleyici işlemlere karşı açılan iptal davaları.
• Konusu 2023 yılı itibari ile beş yüz seksen bir bin Türk lirasını aşan vergi davaları, tam yargı davaları ve idari işlemler hakkında açılan davalar.
• Belli bir meslekten, kamu görevinden veya öğrencilik statüsünden çıkarılma sonucunu doğuran işlemlere karşı açılan iptal davaları
• Belli bir ticari faaliyetin icrasını süresiz veya otuz gün yahut daha uzun süreyle engelleyen işlemlere karşı açılan iptal davaları
• Müşterek kararnameyle yapılan atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri ile daire başkanı ve daha üst düzey kamu görevlilerinin atama, naklen atama ve görevden alma işlemleri hakkında açılan iptal davaları. f) İmar planları, parselasyon işlemlerinden kaynaklanan davalar
• Tabiat Varlıklarını Koruma Merkez Komisyonu ve Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunca itiraz üzerine verilen kararlar ile 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanununun uygulanmasından doğan davalar.
• Maden, taşocakları, orman, jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular ile ilgili mevzuatın uygulanmasına ilişkin işlemlere karşı açılan davalar.
• Ülke çapında uygulanan öğrenim ya da bir meslek veya sanatın icrası veyahut kamu hizmetine giriş amacıyla yapılan sınavlar hakkında açılan davalar.
• Liman, kruvaziyer limanı, yat limanı, marina, iskele, rıhtım, akaryakıt ve sıvılaştırılmış petrol gazı boru hattı gibi kıyı tesislerine işletme izni verilmesine ilişkin mevzuatın uygulanmasından doğan davalar.
• 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun uygulanmasından ve 16/7/1997 tarihli ve 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasından doğan davalar
• 6/6/1985 tarihli ve 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun uygulanmasından doğan davalar
• 3/7/2005 tarihli ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun uygulanmasından doğan davalar
• Düzenleyici ve denetleyici kurullar tarafından görevli oldukları piyasa veya sektörle ilgili olarak alınan kararlara karşı açılan davalar.
• Danıştay’ın ilk derece mahkemesi sıfatıyla baktıkları davalarda verdikleri kararlar temyiz edilebilir.

4. Temyiz Sebepleri Nelerdir?

Temyiz kanun yolunda verilmiş olan kararların hukuka uygunluk denetimi yapılır. Temyiz sebepleri genel olarak; görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması, hukuka aykırı karar verilmesi, usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması şeklinde sınıflandırılabilir. Bu sayılan durumların en az birinin varlığı Danıştay tarafından tespit edilirse verilen karar bozulur.

5. Temyiz Başvuru Süresi Ne Kadardır?

Kural olarak, Danıştay dava dairelerinin nihai kararları ile bölge idare mahkemelerinin verdikleri kararlar, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde temyiz edilebilir. Fakat mevzuatta bazı kararların temyiz edilebilmesi için özel hak düşürücü süreler belirlenmiştir. Bu belirlenen özel sürelerin geçmesi halinde temyiz kanun yoluna başvuru hakkının kaybı gündeme gelebilir. Örneğin, İvedi yargılama usulüne tabi işlemlerden doğan uyuşmazlıklar hakkında verilmiş olan nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir. Millî Eğitim Bakanlığı ile Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılan merkezî ve ortak sınavlar, bu sınavlara ilişkin iş ve işlemler ile sınav sonuçları hakkında açılan davalarda verilen nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir.

6. Temyiz İncelemesinin Aşamaları

6.1 Ön İnceleme Aşaması

Temyiz başvurusu ilgisine göre kararı veren bölge idare mahkemesine, Danıştay’a veya İYUK madde 4’te belirtilen mercilere verilir. Temyiz başvurusu üzerine kararı veren Bölge İdare Mahkemesi veya Danıştay dava dairesi cevap dilekçesi verildikten veya cevap süresi geçtikten sonra dosyayı dizi listesine bağlı olarak, Danıştay’a veya Kurula gönderir.

Sonrasında ön inceleme aşaması başlar. Bu aşamada, temyiz harç ve giderlerinin ödenip ödenmediği, temyiz dilekçesinin usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediği, temyiz başvurusunun süresi içinde yapılıp yapılmadığı, temyiz talebinde bulunan kişinin temyiz talebinde bulunma hakkı olup olmadığı, temyiz talebinde bulunan kişinin temyiz talebinde bulunmakta hukuki yararı olup olmadığı, temyiz edilen kararın temyiz edilebilir bir karar olup olmadığı, temyiz talebinden feragat edilip edilmediği gibi hususlar incelenir. Temyiz harcı ve giderleri konusunda eksiklik varsa harcın tamamlatılması için süre verilir ikmali halinde inceleme aşamasına geçilir. Diğer hususlarda bir eksiklik tespit edilirse, temyiz başvurusunun haklı olup olmadığına bakılmaksızın başvurunun reddine karar verilir.

6.2 Esastan Temyiz İncelemesi Aşaması

Yargı yerlerinin uyuşmazlığın esasına ilişkin karar verebilmesi için dosyanın tekemmül etmiş olması gerekmektedir. Bu bakımdan da temyiz yargılaması yapılabilmesi için de dosyanın tekemmül etmiş olması gerekir. Dosyanın tekemmül etmiş olması için gerekli posta ve harç giderlerinin yatırılması, davanın taraflarına gerekli tebligatların yapılması, karşı tarafın cevap dilekçesi vermesi ya da cevap dilekçesi vermesi için tanınan kanuni sürenin geçmiş olması gerekmektedir. Bu işlemlerin tamamlanmasından sonra kararı veren Danıştay veya bölge idare mahkemesi, dosyayı dizi listesine bağlı olarak, Danıştay’a veya Kurula gönderir. Danıştay’a gelen dava dosyasının ön incelemesinin yapılabilmesi için bir tetkik hakimi görevlendirilir ve tetkik hakiminin yapmış olduğu incelemede bir eksiklik tespit edilmezse temyiz yargılamasını yapmakla görevli olan Danıştay’ın ilgili daire veya kurulu temyiz talebinin yerinde olup olmadığını değerlendirir ve temyiz başvurusunu karara bağlar. Temyiz yargılamasından sonra temyiz isteminde bulunulan karar bozma sebeplerini içeriyorsa bozulur, bozma sebeplerini içermiyorsa temyiz talebi reddedilir.

6.3 Temyiz İncelemesinde Duruşma

İdari yargı mercilerinde yazılı yargılama usulü uygulanır ve incelemeler evrak üzerinde yapılır. Başka bir deyişle İdari yargıda kural olarak dosya üzerinde inceleme yapılarak karar verilmektedir. Duruşmalı inceleme istisnai nitelikte olup, tarafların istemi üzerine Danıştay veya ilgili bölge idare mahkemesi tarafından verilecek karara bağlıdır. Duruşma davetiyeleri duruşma gününden en az otuz gün önce taraflara gönderilir.

6.4 İvedi Yargılama Usulüne Göre Verilen Kararların Temyiz İncelemesi

İvedi yargılama usulü idari yargılamadaki genel yargılama usullerinden farklılıklara sahiptir. İvedi yargılama usulü ile uyuşmazlıkların çok hızlı bir şekilde çözümlenerek verilen kararların uygulanması amaçlanmaktadır. Diğer yargılama usullerinden farklı olarak, ivedi yargılama usulüne tabi davalarda dava açma süresi ve cevap dilekçesi verilmesi için tanınan kanuni süre daha kısadır. Bunun yanında ivedi yargılama usulünde yürütmenin durdurulması talebine ilişkin verilmiş olan kararlara itiraz edilmez ve istinaf kanun yoluna başvurulamaz. Bu bakımdan ivedi yargılama usulüne tabi davalarda verilmiş olan kararlar istinaf edilmeden denetlenmesi için temyiz edilebilir. İvedi yargılama usulünde, verilen nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir. Temyiz istemi en geç iki ay içinde karara bağlanır ve karar en geç bir ay içinde tebliğe çıkarılır.

6.5 Danıştay’ın İlk Derece Mahkemesi Sıfatıyla Baktığı Davaların Temyiz İncelemesi

Danıştay, ilk derece mahkemesi olarak şu konularda yetkilidir:

• Cumhurbaşkanı kararlarına,
• Cumhurbaşkanlığı kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere,
• Bakanlıklar ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere,
• Danıştay İdari Dairesince veya İdari İşler Kurulunca verilen kararlar üzerine uygulanan eylem ve işlemlere,
• Birden çok idare veya vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere,
• Danıştay Yüksek Disiplin Kurulu kararları ile bu Kurulun görev alanı ile ilgili Danıştay Başkanlığı işlemlerine,
• Karşı açılacak iptal ve tam yargı davaları ile tahkim yolu öngörülmeyen kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan idari davalar

Bu uyuşmazlıklarda temyiz incelemesini, konusuna göre Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu veya Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu yapar. Danıştay Dava Daireleri Kurulları tarafından yapılan temyiz yargılaması sonucunda bozma veya onama kararı verilir. Verilen onama kararı ile karar kesinleşmiş olur.

6.6 MEB ve ÖSYM Tarafından Yapılan Merkezi ve Ortak Sınavlara İlişkin

Millî Eğitim Bakanlığı ile Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılan merkezî ve ortak sınavlar, bu sınavlara ilişkin iş ve işlemler ile sınav sonuçları hakkında açılan davalara ilişkin yargılama usulünde verilen nihai kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren beş gün içinde temyiz yoluna başvurulabilir. Temyiz istemi en geç on beş gün içinde karara bağlanır.  Temyiz üzerine verilen kararlar kesindir.

Ayrıca idari işlemlere itiraz ve idari işlemlerin iptali hakkında detaylı bilgi almak için İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

7. Temyiz İncelemesi Neticesinde Verilebilecek Kararlar Nelerdir?

7.1 Onama Kararı

Danıştay, yaptığı inceleme sonucunda verilmiş olan kararı hukuka uygun bulursa temyiz başvurusunun reddine karar verir. Bu karar ile birlikte idari yargı yerinin vermiş olduğu karar kesinleşir.

7.2 Düzelterek Onama Kararı

Danıştay, temyiz incelemesi sonucunda kararı genel itibariyle hukuka uygun bulduğu durumlarda, bozmaya sebep olmayacak düzeydeki maddi hataları ve eksiklikleri düzeltme yoluna giderek kararı onaylayabilir.

7.3 Gerekçesini Değiştirerek Onama Kararı

Danıştay, temyiz incelemesi sonucunda kararı genel itibariyle hukuka uygun bulduğu durumlarda, bozmaya sebep olmayacak düzeydeki gerekçedeki hata ve eksiklikleri düzeltme yoluna giderek kararı onaylayabilir.

7.4 Bozma Kararı

Danıştay, temyiz incelemesi sonucunda aşağıda yer alan gerekçelerle bozma kararı verebilir.

• Mahkemenin görev ve yetki sınırları dışındaki bir konuda karar vermiş olması,
• Verilen kararın hukuka aykırı olması,
• Verilen kararda sonucu etkileyebilecek nitelikte usuli hata veya eksikliklerin tespit edilmesi,

Bölge İdare Mahkemesi, Danıştay’ın bozma kararına uyma veya kendi kararında ısrar etme yetkisine sahiptir.

Eğer Danıştay’ın bozma kararına uyulursa, bozma gerekçeleri doğrultusunda tahkikat yapılır, eksiklikler giderilir ve yeniden karar verilir. Bu kararın temyiz incelemesi, bozma kararına uygunlukla sınırlı olarak gerçekleştirilir.

Bölge İdare Mahkemesi, bozmaya uymayarak kendi kararında ısrar edebilir ve Direnme kararı verebilir. Bu şekilde verilen direnme kararının temyizi halinde, talep, konusuna bağlı olarak Danıştay İdari veya Vergi Dava Daireleri Kurulunca incelenir ve bir karara bağlanır. Danıştay İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarının kararlarına uyulması zorunlu bir nitelik taşır.

7.5 Esastan Karar Verme

Kural olarak temyiz yargılamasında sadece hukukilik denetimi yapılmaktadır ve Danıştay esastan karar verme yetkisine sahip değildir. Ancak ivedi yargılama usulüne tabi davalar ile merkezi ve ortak sınavlara ilişkin davalarda istinaf başvurusu yapılamadığı ve tek denetim mekanizması temyiz olduğu için sadece bu davalarda verilmiş olan kararlar hakkından Danıştay esas hakkında karar verme yetkisine sahiptir. Bu kapsamdaki davalarda Danıştay, maddi olaylarla ilgili bilgiler yeterli görülürse veya temyiz sadece hukuki noktalara odaklanıyorsa esas hakkında karar verebilir. Danıştay’ın temyiz üzerine verdiği kararlar kesindir.