Genel Olarak,
İdarenin tesis ettiği bir işlemin hukuk aleminden kaldırılması yalnızca işlemin, yargı kararı ile iptal edilmesiyle mümkündür. İşlem iptal edilinceye kadar hukuken geçerli bir şekilde varlığını sürdürür; zira Danıştay veya idare mahkemelerinde dava açılması, dava edilen işlemin yürütülmesini durdurmaz. İşlemin yürütülmesinin durdurulması için yargı yerlerince ayrıca ‘’yürütmenin durdurulması’’ kararı verilmesi gerekecektir. Yürütmenin durdurulması kararı, idari işlemi, tesis edildiği andan itibaren hukuk aleminden kaldırır. Örnek vermek gerekirse, bir memurun resen emekliye sevk edilmesi işlemine karşı açtığı yürütmenin durdurulması talepli iptal davasında şayet yürütmenin durdurulmasına karar verilirse, memur eski görevine geri döndürülmelidir.
Yürütmenin Durdurulması, ancak iptal davası ile birlikte talep edilebilir.
Yürütmenin durdurulması talepleri iptal davası ile birlikte ileri sürülmelidir, iptal davası açılmaksızın tek başına idari işlemin yürütülmesinin durdurulması istenemez.
(Danıştay 8. Dairesi’nin 07.06.2006 tarih ve 2006/1249 E., 2006/12490 K. sayılı ilamı)
Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilebilmesinin Şartları:
İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun ilgili maddesine göre yürütmenin durdurulması kararı şartları:
- İdari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkansız zararlar doğacak olmalıdır.
- İdari işlem açıkça hukuka aykırı olmalıdır.
Bu iki şartın birlikte gerçekleşmesi halinde, Danıştay veya idare mahkemelerince, davalı idarenin savunması alınarak veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir.
! Yalnızca ilgili kanun hükmünün iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurulmuş olması, yürütmenin durdurulması için tek başına yeterli bir sebep değildir.
Kural, idarenin savunmasının alınması ise de ‘’uygulanmakla etkisi tükenecek idari işlemler’’ de idarenin savunması alınmaksızın da yürütmenin durdurulması kararı verilebilir. Bu halde savunma, sonradan alınır ve savunma alındıktan sonra yeniden karar verilir. Kanun, aciliyet ve önem taşıyan idari işlemler için bu yolu getirmiştir.
Kamu görevlileri hakkında tesis edilen şu işlemler ise, uygulanmakla etkisi tükenecek idari işlemlerden sayılmaz:
- Atama
- Naklen atama
- Görev ve Unvan Değişikliği
- Geçici veya Sürekli Görevlendirmelere İlişkin İşlemler
Kural olarak yürütmenin durdurulması kararları ‘’teminat karşılığında’’ verilir. Ancak durumun gereğine göre, teminat aranmayabilir. Teminata ilişkin taraflar arasında anlaşmazlık çıkması halinde, yürütmenin durdurulması hakkında karar veren mahkeme, daire, hakim bu uyuşmazlığı çözümler. İdareden ve adli yardımdan faydalananlardan teminat alınmaz.
Yürütmenin Durdurulması Kararlarına İtiraz:
Yürütmenin durdurulması kararları:
- Danıştay Dava Dairelerince verilmişse İdari veya Vergi Dava Daireleri Kurulu
- Bölge İdare Mahkemesince verilmişse En yakın Bölge İdare Mahkemesi
- İdare ve Vergi Mahkemeleri ile tek hakim tarafından verilmişse Bölge İdare Mahkemesi’ne,
Kararın tebliğini izleyen günden itibaren 7 gün içinde, bir defaya mahsus olmak üzere itiraz edilebilir. İtiraz mercileri kararını 7 gün içinde vermek zorundadır. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir.
Kararın Sonuçları,
İYUK madde 28’e göre:
Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur.
Danıştay kararına konu bir olayda memur, yürütmenin durdurulması kararı üzerine görevine başlamış ve göreve başladıktan üç gün sonra bu görevinden alınmıştır. Bu uygulama, yürütmenin durdurulması kararını etkisiz kılan, Anayasa ve İYUK’ a aykırı biçimsel bir uygulamadır. Dolayısıyla idarenin, yürütmenin durdurulması kararını etkisiz kılacak idari uygulamaları, hukuka aykırı olacaktır.
VERGİ MAHKEMELERİ:
Danıştay ve İdare mahkemelerinde yürütmenin durdurulmasına ilişkin genel koşullara değindikten sonra, vergi mahkemelerindeki durumu da incelemekte yarar görüyoruz.
Vergi uyuşmazlıklarından doğan davalara ilişkin Vergi mahkemesinde dava açılması, tarh edilen vergi, resim, harçlar ve benzeri mali yükümler ile bunların zam ve cezalarının dava konusu edilen bölümünün tahsil işlemlerini durdurur.
İşlemden Kaldırılan Vergi Davası Dosyaları: İYUK 26/3 gereği işlemden kaldırılan vergi davası dosyalarında tahsil işlemi devam eder. İşlemden kaldırılan dosya yeniden işleme konulunca ihtirazi kayıtla verilen beyannameler üzerine yapılan işlemler ile tahsilat işlemlerinden dolayı açılan davalar, tahsil işlemlerini durdurmaz. Bunlar hakkında yürütmenin durdurulması istenebilir.
