Çekte Süreler

Çek Nedir?
Çek, kambiyo senetlerinden biri olup Türk Ticaret Kanunu’nun 780-823. maddeleri arasında ve Çek Kanunu’nda düzenlenmişt
Yargıtay 19. Hukuk Dairesi’nin 12.10.2015 tarih ve 2015/432 E., 2015/12597 K. sayılı ilamında da, diğer kararlarında olduğu gibi bu tanım belirtilmiştir:
“TTK’nın 780. maddesine göre çekin kayıtsız ve koşulsuz belli bir bedelin ödenmesi için yapılan havale ve ödeme aracı olduğu…”

Çekte İbraz Süresi Nedir?
Çekte ödemenin gerçekleşebilmesi için hamilin çeki muhataba ibraz etmesi gerekmektedir. Türk Ticaret Kanunu madde 796’ ya göre çekte ibraz süreleri:

• Çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün
• Düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir aydır.
• Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek:
• Düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay,
• Ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. 

Ancak; bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan ve aynı şekilde Akdenize sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupa ülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır.
Bu süreler, çekte yazılı olan düzenlenme tarihinin ertesi günü başlayacaktır. 
Bu süreler hak düşürücü sürelerdir ve hamil sürelere riayet etmeyip çeki vaktinde ibraz etmezse çek artık kambiyo senedi olmaktan çıkar. Bunun neticesinde de çek artık ciro edilemez ve kambiyo senetlerine özgü icra takibi yolu ile icraya koyularak tahsilatı yapılamaz. İbraz sürelerine uyulmayan çek artık yalnızca bir delil başlangıcı kabul edilir ve aradaki asıl borç ilişkisini ispatlamada kullanılabilir.

Çekte Cayma Süresi Nedir?
İbraz süreleri içerisinde ibraz edilmeyen çekin keşidecisi, cayma hakkını kullanarak muhatabın ibraz süresi geçmiş olan çeke ödeme yapmasını engelleyebilir. Çekten caymanın ne zamandan itibaren geçerli olacağı ile ilgili düzenleme Türk Ticaret Kanunu’nun 799. maddesinde düzenlenmiş olup, çekten caymanın ibraz süresi geçtikten sonra hüküm ifade edebileceği ve çekten cayılmadığı sürece muhatabın, ibraz süresinden sonra da çek bedelini ödeyebileceği düzenlenmiştir.

Çekte Protesto Süresi Nedir?
Zamanında ibraz edilmiş olmasına rağmen ödenmemiş olan çekin hamili; cirantalara, düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı başvurma hakkını kullanabilmek için “protesto” denilen resmi bir belge ile bu durumu ilgililere bildirmelidir. Bu kurum, Türk Ticaret Kanunu madde 809’ da düzenlenmiş olup, protesto veya buna denk bir belirlemenin ibraz süresi içerisinde yapılması gerektiği, şayet çekin muhataba ibrazı, sürenin son günü yapıldıysa protesto veya buna denk bir belirlemenin son günü izleyen iş gününde de yapılabileceği düzenlenmiştir.

Mücbir Sebepler?
 Türk Ticaret Kanunu’nun mücbir sebepler başlığı altında düzenlenen 811. Maddesine göre:

Kanunen belirli olan süreler içinde çekin ibrazı veya protesto edilmesi veya buna denk bir belirlemenin yapılması, bir devletin mevzuatı veya herhangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkânsız bir engel nedeniyle gerçekleştirilememişse, bu işlemler için belirli olan süreler uzar.

Şu halde, devletin mevzuatı veya herhangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkansız bir engelin varlığı halinde, ilgili süreler uzayacaktır.

Ancak, bir mücbir sebebin varlığı halinde, hamil, TTK madde 811 ve devamına uygun hareket etmelidir. 

“Hamil, mücbir sebebi gecikmeksizin kendi cirantasına ihbar etmeye ve bu ihbarı çeke veya alonja kaydedip, bunun altına, yerini ve tarihini yazarak imzalamakla zorunludur. 723 üncü madde hükümleri burada da uygulanır.

Mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonra hamil, çeki gecikmeksizin ödeme amacıyla ibraz etmek ve gereğinde protesto veya buna eş değerde bir belirlemeyi yaptırmak zorundadır.

Mücbir sebep, ibraz süresinin bitiminden önce olmak şartıyla, hamilin bu sebebi kendinden önce gelen borçluya ihbar ettiği günden itibaren on beş günden fazla devam ederse, çekin ibrazına ve protesto çekilmesine veya buna eş değerde bir belirlemeye gerek kalmaksızın başvurma hakkı kullanılabilir.

Hamilin veya çeki ibraz etmekle, protesto çekmekle ya da aynı nitelikte bir belirlemeyi yaptırmakla görevlendirdiği kişinin, sadece kendileriyle ilgili olgular mücbir sebep sayılmaz.”

Bu maddede, mücbir sebebin varlığı halinde hamilin izlemesi gereken yol belirtilmiş ve hamilin veya gerekli işlemleri yapmakla görevlendirdiği kişinin sadece kendileriyle ilgili olguların mücbir sebep sayılmayacağı belirtilmiştir.

Çekte Zamanaşımı Süresi Nedir?
Hamilin cirantalara, çeki düzenleyene ve diğer çek borçlularına karşı sahip olduğu veya çek borçlularının birinin diğerine karşı sahip oldukları başvuru hakkının ne kadar süre ile devam edeceği, Türk Ticaret Kanunu’nun zamanaşımı başlığını taşıyan 814. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, hamilin cirantalara, çeki düzenleyene veya diğer çek borçlularına karşı başvurma hakkı, yukarıda bahsetmiş olduğumuz çekin ibraz sürelerinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrayacaktır. Çek borçlularından birinin diğerine karşı sahip olduğu başvurma hakkının 3 yıllık zamanaşımı süresinin başlangıcı ise, çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren başlar. 

Çekte Sürelerin Hesabı Ve Tatil Günlerinin Sürelere Etkisi Nedir?
Yukarıda bahsettiğimiz bütün sürelerin hesaplanmasında, bu sürelerin başlangıcı olarak belirtilen günler bu süreler içinde sayılmazlar. Çekin ibrazı ile prostestosu da ancak iş gününde yapılabilecektir. Çeke dair ibraz, protesto veya eş değer belirleme işlemlerinin son günü pazara veya diğer bir tatil gününe rastlarsa, bu sürelerin son günü, izleyen ilk iş gününü kapsayacak şekilde uzayacaktır. Ancak aradaki tatil günleri de süre hesabına dahil edilecektir.