Ticari ilişkilerde çok sık uygulama alanı bulan çekin, Kanunda belirtilmiş olan birtakım zorunlu unsurları içermesi gerekmektedir. Çekte işbu zorunlu unsurların bulunmamasına hukuken çok önemli sonuçlar bağlandığından bu zorunlu unsurların herkesçe bilinmesinde büyük fayda vardır.
Bu yazımızda çek bakımından aşağıdaki unsurlar ayrı ayrı incelenecektir;
- Kanunen bulunması gereken zorunlu unsurlar,
- Kanunun belirli şartlarda mevcudiyetini varsaydığı (alternatif) zorunlu unsurlar,
- İhtiyari (İsteğe bağlı) unsurlar
ÇEKTE BULUNMASI GEREKEN ZORUNLU UNSURLAR
1. Çek Kelimesi
Senette olduğu gibi çek kelimesinin de senet metninde yer alması gerekmektedir.
2. Belirli Bir Bedelin Ödenmesi İçin Kayıtsız ve Şartsız Havale
Belirli bir bedelin ödenmesi için kayıtsız şartsız havale de yine senet metninde yer almalıdır. Senet kısmında bedele ilişkin yapmış olduğumuz açıklamalar çek için de aynen geçerli olduğundan tekrara düşmemek adına yazımızın bu kısmında bunu ifade etmekle yetiniyoruz.
3. Muhatap
Çekte; ödeyecek kimsenin, yani muhatabın belirtilmesi şarttır. Kanun gereğince, Türkiye’de ödenecek çeklerde muhatap, sadece “banka” olabilir.
Ayrıca Ticaret Kanunu’nun 782.maddesi gereğince; banka değil de bir diğer kişi üzerine çekilen çek, diğer tüm unsurları taşısa bile artık sadece havale hükmünde sayılır.
4. Düzenlenme Tarihi
Çekte gün, ay ve yıl şeklinde belirlenmiş bir düzenleme tarihinin bulunması da yine şarttır. Bu kapsamda; çekte birden fazla ve birbirinden farklı düzenleme tarihlerinin bulunması halinde, çek vasfı kazanılamaz.
Çekte düzenleme tarihi ile ilgili en çok karışıklık yaşanan ve uyuşmazlık çıkan nokta ise; çekte ileri tarihli bir düzenleme tarihinin belirlenmiş olması hususudur. Kural olarak, çekin düzenlenme tarihinin çekin gerçekten düzenlendiği tarih olması gerekmektedir. Ancak Çek Kanunu’nun Geçici 3. maddesinin 5. fıkrası gereğince; 31.12.2020 tarihine kadar çekte ileri tarihli bir düzenleme tarihinin belirlenmesi mümkündür. Zira ilgili maddede şöyle denmektedir:
31.12.2020 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.
Bu hüküm kapsamında; 31.12.2020 tarihine kadar, çek üzerinde yazılı olan tarihten önce ödenmesi için çekin muhatap bankaya ibraz edilmesi mümkün değildir. Çekin üzerinde yazılı olan düzenleme tarihinin beklenmesi gerekir.
5. Düzenleyenin İmzası
Çekte de yine düzenleyenin el ile atılmış imzasının bulunması zorunlu bir şekil şartıdır.
KANUNUN BELİRLİ ŞARTARDA MEVCUDİYETİNİ VARSAYDIĞI (ALTERNATİF) ZORUNLU UNSURLAR
1. Düzenleme Yeri
Çekte yer alması gereken unsurlardan birisi de düzenleme yeri olmakla birlikte, çekte düzenleme yerinin bulunmaması halinde yine senette olduğu gibi düzenleyenin adının yanında yazılı olan yer, düzenleme yeri sayılmaktadır. Ancak düzenleyenin adının yanında da bir yer yazılı değilse çekin artık geçersiz olduğunu ifade etmemiz gerekir.
2. Ödeme Yeri
Çekte de ödeme yerinin belirtilmesi gerekmekte olup belirtilmemiş olması halinde düzenleme yeri, ödeme yeri sayılır.
Hatta Ticaret Kanunu’nun 781. maddesi; çekte düzenleme yeri veya düzenleme yerini belirlemeye yönelik bir ibare gösterilmemiş olsa dahi, ödeme yerinin muhatabın merkezinin bulunduğu yer olarak kabul edileceğini hükme bağlamıştır. Dolayısıyla çekte ödeme yerinin belirlenmesinin artık bir zorunluluk olmadığını ifade edebiliriz.
İHTİYARİ (İSTEĞE BAĞLI) UNSURLAR
Çeke ayrıca; çekin türüne ilişkin, ödemeye ilişkin veya ödememe haline ilişkin bir takım ihtiyari kayıtların konulması da mümkündür.
Zorunlu unsurlarında eksiklik olması halinde çek, kambiyo senedi niteliğini kazanamamaktadır. Dolayısıyla kambiyo senetlerine özgü güvence ve kolaylıklardan faydalanılması da mümkün olmamaktadır. Bu sebeple çekle işlem yapılırken çekin gerekli unsurları taşıyıp taşımadığının kontrolü büyük önem arz etmektedir.
