Anayasa ile koruma altına alınmış olan mülkiyet hakkının ancak ve ancak “kamu yararı” gerekçesi ile sınırlandırılması mümkündür. Kanunda istisnai olarak sayılan kimi olağanüstü durumlarda, kamu yararının acil ihtiyaçları gereği, bahse konu taşınmazın ivedi bir şekilde idareye tahsisi gerekebilmektedir. Acele kamulaştırma olarak ifade edilen bu müessese, Kamulaştırma Kanunun 27. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre olağanüstü sayılabilecek birtakım hal ve koşullarda, uzmanlar tarafından gerçekleştirilecek olan değer tespiti hariç, diğer kamulaştırma işlemlerinin sonradan tamamlanması şartıyla acele kamulaştırma kararı verilebilmektedir.
Yazı İçeriği
1. Acele Kamulaştırma Yapılabilecek Haller
2. Acele Kamulaştırma Uygulama Süreci Usulü
3. Acele Kamulaştırma Bedeli
4. El Koyma Kararı Nedir? Nasıl Verilir?
5. Malikin Tapuda Ferağ Vermesi
6. Acele El Koyma Kararı Verilen Taşınmazın Boşaltılması Zorunlu mudur?
7. Acele Kamulaştırma Kararında Tespit Edilen Bedele İtiraz Edilebilir mi?
8. Acele El Koyma Kararından Sonra Taraflar Nasıl Bir Yol İzleyebilir?
9. İdarenin Makul Süre İçinde Bedel Tespiti ve Tescil Davası Açmaması Halinde Ne Yapılabilir?
Kamulaştırma müessesesi, malikin ilgili taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkına doğrudan müdahale edilmesini mümkün kılmaktadır. Kamulaştırma, belli usul ve şartlara uygun olarak yerine getirilmesi mecburi olan pek çok iş ve işlem ile mümkün olabildiği için, uzun sayılabilecek bir süreçte tamamlanabilmektedir. Ancak kanunda olağanüstü kimi durumlarda, ivedilik gerektirmesi sebebiyle kamulaştırma işlemlerinin bir kısmı sonradan yerine getirilmek üzere, taşınmazların acele kamulaştırılmasına imkan tanınmıştır.
1. Acele Kamulaştırma Yapılabilecek Haller
Acele kamulaştırma yapılabileceğine ilişkin Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenen olağanüstü haller şunlardır:
- 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanması yurt savunmasının gerektirdiği haller,
- Bakanlar Kurulu kararı ile Kamulaştırmanın acelelik unsuru taşıdığının tespit edildiği haller,
- Özel kanunlarda öngörülen acele kamulaştırma yapılabilecek haller.
Olağanüstü hallerin hangi koşullarda var olduğunun kabul edilebileceği hususu da dahil olmak üzere, acele kamulaştırma kavramına ilişkin ayrıntılı bilgi için “Acele Kamulaştırma Nedir?” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.
2. Acele Kamulaştırma Uygulama Süreci Usulü
Olağan kamulaştırmadan farklı olarak acele kamulaştırma, kıymet takdiri dışındaki işlemler daha sonradan tamamlanmak üzere, mevzuatta öngörülen usul ve şekillerde taşınmaza el koyma şeklidir. Söz konusu süreçte, acele olarak kamulaştırmaya karar verilse de, ertelenen işlemlerin makul bir süre sonra tıpkı normal kamulaştırma sürecindeki gibi aynen yerine getirilmesi gerekir.
Acele kamulaştırma ve el koyma kararından sonra, İdare öncelikle mal sahibi ile anlaşma yaparak taşınmazı satın almayı deneyecektir. “Uzlaşma” olarak ifade edilen bu anlaşma sürecinin ayrıntıları “Kamulaştırmada İdare ile Uzlaşmak” başlıklı makalemizde detaylıca izah edilmiştir. Taraflar arasında bu görüşmeler nihayetinde uzlaşma sağlanır ise, idarenin, uzlaşılan bedeli malike ödemesini müteakip kamulaştırma işlemi sonlanmaktadır.
Uzlaşma sağlanamazsa idare tarafından ayrıca kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası açılması gerekecektir. Bu konudaki detaylı bilgi için “Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil Davası” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.
İdare, acele kamulaştırma kararı almakla kamu yararı olan acil konuyu çözdüğünü düşünerek, uzlaşma sağlanmamış olmasına rağmen makul süre içinde bahsi geçen davayı açmayı ihmal edebilmektedir.
Yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre, idareye kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası açması için tanınan makul süre, acele el koyma kararından itibaren 6 aydır. Bu süre içinde dava açmayan idarenin, ilgili taşınmaza kamulaştırmasız el attığı kabul edilir.
Hakkın kötüye kullanılması yasağına aykırılık teşkil eden bu durum karşısında malik, kamulaştırma bedelinin tespiti talebiyle dava açabilir.
Doktrin ve uygulamadaki genel kanı, Yargıtay kararında belirtilen işbu sürenin, taşınmaz maliki için de geçerli olacağı yönündedir. Buradan bahisle, kamulaştırma bedelinin tespitini isteyen malikin bahse konu davayı açması için 6 aylık süreye tabi olduğu kabul edilmektedir.
3. Acele Kamulaştırma Bedeli
Önemle belirtmek gerekir ki; 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesi kapsamındaki düzenlemeler, acele kamulaştırmaya konu taşınmaz mülkiyetinin devrine ilişkin değildir. Buna göre, mahkemece yapılacak işlem, taşınmazın değerini tespitten öteye geçmeyecek ve tescil ile ilgili herhangi bir sonuç doğurmayacaktır. Bu bağlamda mahkemenin tespit ettiği bedel, idarece, mahkemenin belirlediği bankanın taşınmaz maliki adına açılacak hesabına yatırılmalıdır.
4. El Koyma Kararı Nedir? Nasıl Verilir?
İdarece bahse konu bedel banka hesabına yatırılıp, dekont mahkemeye sunulduktan sonra, mahkeme, acele kamulaştırmaya ilişkin kararda belirlenen usul ve esasa uygun hareket edilip edilmediğini inceler. Herhangi bir hukuka aykırılık tespit edilmez ise taşınmaz hakkında el koyma kararı verilerek, tapu kaydına el koyma şerhi işlenecektir.
Acele kamulaştırma ve el koyma kararı alan idarenin, kamulaştırma işleminin geri kalan aşamalarını yerine getirmeme gibi bir seçim hakkı bulunmamaktadır. Uygulamada, acele kamulaştırma kararının alınması, değer tespiti yapılması, bedelin depo edilmesi ve el koyma aşamalarının tamamlanmasına rağmen taşınmazın malikine söz konusu sürecin tebliğ edilmediği birtakım durumlara rastlanabilmektedir. Böyle durumlarda, malikin bahse konu acele kamulaştırma sürecinden haricen haberdar olması halinde, kamulaştırma işlemine ve bedele karşı ilgili yasal süreler içinde dava açma hakkı doğacaktır.
5. Malikin Tapuda Ferağ Vermesi
Mahkemece el koyma kararı verildiğinde, acele kamulaştırma işlemi taşınmaz malikine tebliğ edilir. Tebligatın akabinde taşınmaz sahibi tapuda ferağ ((bir mülkü) resmi olarak başkasına verme) vererek, bankada adına yatırılan parayı alırsa, kamulaştırma işlemi kesinleşir ve bu bedel kamulaştırma bedeli olur. Taşınmaz sahibi tapuda ferağ vermezse, yukarıda da ayrıntılı olarak izah ettiğimiz üzere, idarece kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası açılabilir.
6. Acele El Koyma Kararı Verilen Taşınmazın Boşaltılması Zorunlu mudur?
Acele el koyma kararı ile birlikte tescil kararı verilemediği gibi, taşınmazın boşaltılması talebinin de bu aşamada yapılması mümkün değildir. Mahkemece verilen el koyma kararı sayesinde idare sadece taşınmazda kamu yararı için gerekli olan işlemi yapabilecektir.
7. Acele Kamulaştırma Kararında Tespit Edilen Bedele İtiraz Edilebilir mi?
Kıymet takdir komisyonunun belirlediği bedel, acele kamulaştırılmasına karar verilen taşınmazın kamulaştırma bedeli olmayıp, kesin hüküm niteliği taşımamaktadır. Dolayısıyla, komisyonun belirlediği bu bedele ve verilmiş olan el koyma kararına karşı herhangi bir dava yoluna gidilemez. Zira “delil tespiti” niteliğinde olan bu kararın icra edilebilirliği olmadığı gibi, temyiz edilmesi de mümkün değildir.
Başka bir deyişle, acele kamulaştırma kararına itiraz edilir ise, mahkemece taşınmazın geri verilmesine ya da kararın iptaline karar verilmesi mümkün değildir.
8. Acele El Koyma Kararından Sonra Taraflar Nasıl Bir Yol İzleyebilir?
Acele kamulaştırma ve el koyma kararı taşınmaz malikine tebliğ edilir. Taşınmaz maliki söz konusu bedeli uygun ve yeterli bulursa, kendi adına bankaya yatırılan parayı alıp tapuda taşınmazdan feragat edebilir. Bu durumda kamulaştırma bedeli de acele kamulaştırma ve el koyma sürecinde tespit edilen bedel üzerinden kesinleşecektir.
İkinci seçenek ise daha sık olarak başvurulan bir yol olup, bu yol taşınmaz malikinin tespit edilen bedeli az bulması ve uzlaşmak istememesidir. Bu durumda da idare tarafından, ilgili yasa hükmü ve yargı kararları gereğince, yukarıda izah edilen bedel tespiti ve tescil süreci başlatılmalıdır.
9. İdarenin Makul Süre İçinde Bedel Tespiti ve Tescil Davası Açmaması Halinde Ne Yapılabilir?
İdarenin 6 aylık makul süre içerisinde kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası açmaması, acele kamulaştırmaya konu taşınmazın maliki aleyhinde (lehinde)? kamulaştırmasız el atma olgusunu ortaya çıkarır. Bu durumda malik, idare aleyhine yargı yoluna gidilebilir.
Ancak önemle belirtmek gerekir ki; son dönemde mevzuatta yapılan birtakım yasal değişikliklerle kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat süreci, kendine has bir bedel tespit sürecine dönüştürülmüştür.
Mülkiyet hakkını korumak isteyen malikler tarafından çok merak edilen bir diğer husus, kamulaştırma kararlarının iptalinin mümkün olup olmadığı hususudur. Bir nevi idari işlem statüsündeki kamulaştırma işlemine karşı, malikler, bazı şartların varlığı halinde kamulaştırma kararının iptali istemiyle idari yargıda dava açabilirler. Keza, bazı durumlarda malikin ya da mirasçılarının, kamulaştırılan taşınmazın iadesi için geri alma davası açması dahi söz konusu olabilmektedir. Yine, taşınmazın tamamının değil de yalnızca bir kısmının kamulaştırıldığı kimi durumlarda da, malik, çeşitli dava yollarına başvurabilmektedir.
Tüm bu dava türleriyle ilgili daha detaylı bilgiye “Kamulaştırma Kararının İptali” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Konuyla alakalı olarak T.C. Anayasamıza ulaşmak için bkz.
Iyi günler cevap verirseniz çok sevinirim.
Köyde yaşıyoruz ve evimizin de bulunduğu bahçeye acele kamulastirma davası açılmış tedaş tarafından.ayrica belli de bir değer biçilmiş (1444 metrekare 47000 tl) fakat biz burada yaşıyoruz bu kamulaştırmaya karşı çıkma şansımız var mı ne gibi bir yol izlemeliyiz. Ilk defa böyle bir şey ile karşılaşıyoruz eğer araştırdıklarını doğru analiz ettiysem çok büyük zorluk içinde kalabiliriz.
Merhaba, belirli bir oranda hisse sahibi olduğumuz çok hissedarlı kooperatif arsamız için Kültür Bakanlığı tarafından 2942 sayılı kanunun 27. maddesine göre acele kamulaştırma kararı alınmış. Kooperatif artık varlığını sürdürmediği için biz bu kararı şans eseri sonradan öğrendik. Kooperatif hissedarların çoğu vefat etmiş durumda ve iletişim bilgilerini de bilmiyorum. Hissedar olarak kamulaştırma bedeli ile ilgili olarak Bakanlığa doğrudan başvurabiliyor muyum? Kamulaştırma bedeli yerine, acele kamulaştırma yapılacak ise bu arsa karşılığında başka bir yerde eşdeğer bir arsa istenebiliyor mu? Kamulaştırmaya bedeline karşı itiraz ve yargı süreci ortalama olarak ne kadar sürebilir? Olası itiraz ve yargı aşamasında ben hissedar olarak şahsen başvuruda bulunabilme hakkım var mıdır? Yardımlarınız ve görüşleriniz için şimdiden teşekkür ederim.
Merhabalar değerli üstad;
Sorum açıkça şu; Acele kamulaştırma sonrası makul süre içerisinde bedel tespit ve tescil davası açmayan idareye karşı mülk sahibi bu davayı açabilir mi? (el atmadan kaynaklanan tazminat davası değil, bedel tespit ve tescili davası açabilir miyiz?)
Cevabınız için şimdiden çok teşekkürler..
merhabalar ;
2014 yılında idare taşınmazın acele kamulaştırılması adın dava açmış bir bedel tespit edilmiş fakat ödenek yetersizliğinden davalı idare ödeme yapamamış .el koyma talebi mahkmece red edilmiştir. 2019 yılında kamulaştırma bedelinin tespiti ve tapudan terkini sebebiyle davalı idare yeniden dava açmış. mahkeme yargılama neticesinde 2014 yılında teklif edilen bedeli peşin ödeyip geri kalan tespit edilen bedele ise depo kararı vermiştir. Mahkemenin davalı idareye peşin ödeteceği miktar 2019 yılında davalı idarece teklif edilen miktar olması gerekmez miydi? dava 4 ayı aştı bu durumda peşin ödenen miktarın da faizini davalı idareden hemen isteyebiliyor muyuz ?
şimdiden çok teşekkür ederim
Acele kamulaştırma ile arsamın Türkiye Petrolleri tarafından kamulaştırılacağı telefonla tarafıma iletildi. Tahmini bedel metrekare 100 tl olur dediler. Arsamın çevresinde en düşük fiyat metrekare 160 tl. Muadillerine göre bu kadar düşük bedelle kamulaştırma yapabilirler mi?
Sayın avukat, idarenin 6 ay içinde bedel tespit ve tescil davası açmasına rağmen davanın reddedilmesi halinde davalı olan mülk sahibi nasil bir hukuki yola başvurabilir?
Merhaba
Benim de arazim kuzey Marmara otoyolu kapsamında acele kamulaştırma kapsamında işlem yapıldı. Bir bedel tespit yapıldı hesabıma para yatırıldı tapuya şerh işlendi. 31 Ocak 2018 tarihinde hesabıma yatan parayı aldım fakat aradan geçen 15 ay süre zarfında hala dava açılmadı tapu benim üzerimde. Yatan para arazinin değeri değil çok daha az bir rakam yatırıldı. Makul süre 6 ay deniyor fakat 15 ay oldu dava açmadılar ne yapmam gerekir. Bu arada arazime yolu yaptılar işleri bitti.
Teşekkür ederim
1500 metre kare yerimi acele kamulaştırma yaptılar. Parayı yatirdilar. Daha sonra 1100 metre kullandık deyip tescilde aradı fark kadar parayı geri istedi mahkeme. Buna itiraz edebilir miyim. Nasıl bir yol izlemek lazım
Sayin yetkili abi biz rize merkez yaglitas mah yerimiz var acele kamulastirma karari verildi resmi gazetede yayinlandi simdi ordaki evde oturan akrabalarimiz var simdi evi ne kadar bir zaman sonra bosaltirirlar kamulastirma bedeli rayic bedel uzerindenmi hesaplaniyor arsa ve evimizin tapusu var abi bilgilendirirseniz sevinirim
Merhaba, 2009 Nisan ayı içerisinde Bakanlar kurulu kararıyla acele kamulaştırma kararı nalınmış bir yere talibim ancak o günden sonra yerle ilgili herhangi bir kamulaştırma işlemine gidilmemiş, şuanda da tapuda herhangi bir şerh vs. görünmemekte. Acele kamulaştırma kararı yeni bir karar alınmadan 10 yılı geçen süre sonunda aynen uygulanabilir mi ?
Merhaba Niğde ANKARA otoban projesi kapsamında yerim acele kamulaştırma oldu fakat bana yerimin bedeli ödenmeden benim adıma olan arsanın üstüne köprü yapılmış ben bedeli almadım ve fiyat teklifinde bulundular fiyata anlaşmazlık tutanağı imzaladım ne yapmam gerek
Kamulaştırma Kanunu 27. md de uyarınca , acele kamulaştırma kararı resmi gazetede yayınlandıktan ne kadar süre sonra idare mahkemeye bedel tespiti için başvurmak zorundadır?
İyi gunler.acele kamulastırma ve el koyma ile ilgili geçen hafta bankadan para aldım.Fakat eminim ki daha fazla almam gerekiyor.bunun için ne yapmalıyım?
Sayın yetkili, acele kamulaştırma davasında arsa degeri tespitinde normal kamulaştırma gibi tapuda emsal araștirmasi yapilmali mı yoksa cevre de tașınmaz degerini arastirip mahalindeki olasi satişlar dikkate alinmasi yeterlimi? Saygılarımla. Bilirkisi Ali Kayacan