Kamu İhlalelerine İtiraz ve İptal Yolları

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda belirtilen kurumların mal, hizmet veya yapım işi ihtiyacını karşılamak amacıyla açtıkları ihale sürecindeki işlem veya eylemlerde, çeşitli hukuka aykırılıklar oluşabilmektedir. Bu işlem veya eylemler nedeniyle hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden ilgili kişi çeşitli şekillerde hukuki yollara başvurabilir. Buna göre, hukuki yola başvuru hakkı olan kişi, Kanunda belirtilen şekil ve usul kuralları çerçevesinde şikâyet ve itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilir. Bahse konu zorunlu idari başvuruların reddedilmesi halindeyse, kamu ihalesinin iptali talebiyle İdari Yargı’da dava açabilir.

Yazı İçeriği
1. Kamu İhalesi Nedir?
2. Kamu İhalelerine Karşı Başvuru Yolları
3. Kamu İhalelerine Karşı Şikâyet Yolu
4. Kamu İhalelerine Karşı İtirazen Şikâyet Yolu
5. Kamu İhalelerine Karşı Dava Yolu

Kamu ihalelerinin hukuka uygun olmadığı iddiasında olan kişilerce, ihaleye yapan kamu kurumuna karşı şikayet yoluna başvurulabileceği gibi, Kuma İhale Kurumu’na karşı itirazen şikayet de yapılabilir. Yapılan şikayete rağmen hukuka aykırılığın giderilmemesi halinde, idare mahkemelerinde iptal davası açılması mümkündür.

1. Kamu İhalesi Nedir?

Kamu ihalesi, 4734 sayılı Kanun’un 2. maddesinde sayılı idare ve kurumların ihtiyacı olan mal veya hizmet alımlarıyla yapım işleri ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla açılan ihalelerdir. 
Kamu ihaleleri her ne kadar farklı şekillerde yapılabilmekteyse de; tüm kamu ihalelerinin 4734 sayılı hükümlerinde öngörülen usul ve esaslara uygun olarak yapılması hukuken zorunludur. Zira ilgili ihalelerinin hukuka ve usule uygun olarak yapılmasında kamu yararı bulunduğu gibi hukuk devleti ilkesi de ihalelerin Kanuna uygun bir biçimde yapılmasını gerektirir. 
4734 sayılı Kanun gereği, Kamu İhale Kurumu(KİK) tarafından yayımlanan kamu ihaleleri, Kanun hükümlerinde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde düzenlenmezse ilgili kamu ihalesinin iptali gündeme gelebilir. Keza, ihale katılımcılarının kamu ihalesiyle ilgili mevzuata uygun davranmaması gibi ihale sürecindeki hukuka aykırı işlemler veya eylemler de kamu ihalesinin iptaline sebep olabilir. 

2. Kamu İhalelerine Karşı Başvuru Yolları

4734 sayılı Kamu İhale Kanunun, “İhalelere Yönelik Başvurular” başlıklı 54. maddesi şu şekildedir:

“İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabilecekler, bu Kanunda belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak şartıyla şikâyet ve itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilirler.”

Kamu yararı gereği, kamu ihalesi sürecine ilişkin idari işlem ve eylemler hukuka uygun olmalı, idari denetime tabi olmalı ve neticede yargı yoluyla denetlenebilmelidir.
İhale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden ilgili hukuki yollara başvurabilir. Bahse konu ilgili kişi, kanunda belirtilen şekil ve usul kuralları çerçevesinde “şikâyet” ve “itirazen şikâyet” başvurusunda bulunabilir. 
Anılan Kanun maddesinin devamında öngörülen hükümler gereğince şikâyet ve itirazen şikâyet başvuruları kamu ihalesine ilişkin olarak dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu olan idari başvuru yollarıdır. Yani, kamu ihalesinde hukuka aykırılık bulunduğu iddiasıyla, idari işlem niteliğindeki ihalenin iptali talebiyle doğrudan dava açılamayacaktır. 
Şikayet ve itirazen şikayet şeklindeki zorunlu idari başvurular tüketilmeksizin İdari Yargı mercilerinde açılan davalarda, idari merci tecavüzü nedeniyle dilekçelerin görevli idare merciine tevdiine karar verilir.

3. Kamu İhalelerine Karşı Şikâyet Yolu

Şikâyet başvurusu süresi, ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla, işlem ve eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden başlar. Şikayet başvurusu, ivedi olarak yapılması zorunlu olan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün içinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce, ihaleyi yapan idareye yapılır. 
Şikâyet başvurusunun “ihaleyi yapan idareye” yapılması önem arz etmektedir. Yazımızın devamında izah edileceği üzere, itirazen şikâyet yolunda başvuru Kamu İhale Kurumuna yapılırken, şikâyet yolunda başvuru ihaleyi yapan kuruma yapılmaktadır. Kanun koyucu burada şikâyet kurumunu, hukuka aykırı durumun daha hızlı çözümlenebilmesi adına bir ara yol olarak düzenlemeyi amaçlamıştır.
İdare şikâyet başvurusu üzerine gerekli incelemeyi yaparak on gün içinde gerekçeli bir karar alır. Alınan karar şikâyetçi ve diğer ilgili kişilere karar tarihini izleyen üç gün içinde bildirilir.
Süresi içinde karar alınmadığında veya süresinde alınan kararın hukuka uygun olmadığı iddia edildiğinde, başvuru sahibi ve ilgili kişilerin KİK’e itirazen şikayet başvurusunda bulunması gerekir. KİK’e itirazen şikayet başvurusu, karar verme süresinin bitiminden veya hukuka aykırı olduğu iddia edilen kararın ilgilisine tebliğinden itibaren on gün içinde yapılmalıdır.

4. Kamu İhalelerine Karşı İtirazen Şikâyet Yolu

Şikâyet başvurusunda bulunan veya idarece alınan kararı uygun bulmayan kişi, şikâyet için düzenlenen sürelerle aynı hal ve sürelerde, sözleşme imzalanmadan önce itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilir. Daha önce de belirtildiği gibi itirazen şikâyete ilişkin başvurular Kamu İhale Kurumu(KİK)’na hitaben yazılmış dilekçeler ile yapılır.
KİK, şikâyet başvurularını, başvuru sahibinin iddiaları, idarenin şikâyet üzerine aldığı kararda belirlenen hususlar, itiraz edilen işlemlerde eşit muamele ilkesinin ihlal edilip edilmediği gibi açılardan inceler. İdare tarafından, şikâyet veya itirazen şikâyet yoluyla iptal olan ihaleye ilişkin olarak yapılacak itirazen şikâyet başvurularındaysa idarenin iptal gerekçeleriyle sınırlı olarak inceleme yapar.
KİK’e bağlı bulunan ve itirazen şikâyetleri değerlendirme yetkisine sahip olan Kamu İhale Kurulu tarafından gerekli görülen hallerde tarafların ve ilgililerin dinlenmesine karar verilebilir.
KİK, itirazen şikâyete ilişkin nihai kararını, incelenen ihaleye ilişkin gerekli bilgi ve belgelerle ihale işlem dosyasının kayıtlara alındığı tarihi izleyen yirmi gün içinde vermek zorundadır. Bu süre ivedi olarak yapılması zorunlu olan ihalelerle şikâyet ve itirazen şikâyet sonucunda iptal edilen ihalelere karşı yapılacak itirazen şikâyet başvurularında on iş günüdür.
Kurulun bütün kararları, karar tarihini izleyen beş iş günü içinde taraflara tebligata çıkarılır ve tebligata çıkarıldığı tarihi izleyen beş gün içinde Kurumun internet sayfasında yayınlanır.

5. Kamu İhalelerine Karşı Dava Yolu

Önceki başlıklarda bahsedilen şikâyet yolları sonucunda elde edilen nihai kararlara karşı, kararların idari işlem vasfına sahip olması nedeniyle idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir. İşbu davalar kanuni düzenleme gereğince “öncelikle” görülür.
İptal davalarında genel dava süresi, idari işlemin muhataba tebliğinden itibaren altmış gün olarak düzenlenmiştir. İptal davalarında görevli mahkeme idare mahkemeleri olup, yetkili mahkeme ise, özel bir düzenleme olmamakla birlikte, idari işlemi yapan idari merciin bulunduğu yer mahkemesidir. İdari işlem niteliğindeki bu kararlara karşı açılabilecek dava sürecine ilişkin detaylı incelememize  “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” yazımızdan ulaşabilirsiniz.Diğer taraftan, elektrik, yapı, inşaat gibi çok çeşitli alanlarda faaliyet göstermek zorunda olan idare, uzmanlık gerektiren hususlarda hizmet satın almaktadır. Bunun içinse, karşılıklı ve serbest iradeyle idari sözleşmeler akdedilmektedir. Ancak kimi durumlarda, bu sözleşmelerin de hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptali söz konusu olabildiği gibi, bu hukuka aykırılıklar neticesinde tazminat ödenmesi bile gündeme gelebilmektedir. İdari sözleşme türlerine ve idari sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklarda başvurulabilecek hukuki yollara ilişkin detaylı incelememize “İdari Sözleşmeden Doğan İptal ve Tazminat Davası” yazımızdan ulaşabilirsiniz.