657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde devlet memurlarına verilecek disiplin cezalarıyla, disiplin cezasını gerektiren fiil ve haller detaylı olarak, hafif disiplin cezasından ağır olana doğru düzenlenmiştir. Buna göre; devlet memurları hakkında atılı suça göre en hafifinden ağrına doğru uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma cezası verilebilir. Uyarma, kınama ve aylıktan kesme disiplin cezaları disiplin amirleri tarafından verilebilirken kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezası Disiplin Kurulu kararı veya Vali kararı ile verilebilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası ise disiplin amirinin talebi üzerine memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile verilir. Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezalarında bir ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmalıdır.
Devlet memurluğundan çıkarma disiplin cezasında ise 6 ay içinde disiplin kovuşturmasın başlanması gerekmektedir. Aksi takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrayacaktır.
Yazı İçeriği
1. Devlet Memurları Hakkında Verilebilecek Disiplin Cezaları
1.1. Uyarma Cezası
1.2. Kınama Cezası
1.3. Aylıktan Kesme Cezası
1.4. Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası
1.5. Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası
2. Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Disiplin Amiri ve Makam
3. Disiplin Soruşturmasında Zamanaşımı
4. Memurlar Hakkında Verilen Disiplin Cezasına Karşı İtiraz ve İptal Davası
5. Sıkça Sorulan Sorular
Devlet memurları hakkında verilebilen bazı disiplin cezalarına karşı itiraz yoluna başvurulması mümkün olabildiği gibi her bir disiplin cezası, doğrudan iptal davasına da konu edilebilmektedir. İdari işlem niteliğindeki disiplin cezasının, hukuka uygun olabilmesi için mevzuatta düzenlenen suçlara uygun şekilde, yetkili disiplin amiri tarafından ve zamanaşımı süresine riayet edilerek verilmesi gerekir.
1. Devlet Memurları Hakkında Verilebilecek Disiplin Cezaları
Devlet memurlarına verilebilecek disiplin cezaları 5 başlık altında aşağıda detaylıca incelenmiştir.
1.1. Uyarma Cezası
Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesi olup en hafif disiplin cezasıdır. Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak, kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek, usulsüz müracaat veya şikayette bulunmak, Devlet memuru vakarına yakışmayan tutum ve davranışta bulunmak, görevin işbirliği içinde yapılması ilkesine aykırı davranışlarda bulunmak, görevde kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak, özürsüz/izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk etmek, belirlenen kılık/kıyafet hükümlerine aykırı davranmak durumlarında verilir.
1.2. Kınama Cezası
Memura, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Görevle ilgili hususlarda kusurlu davranmak, görev sırasında amire saygısız davranmak, devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak hallerinde verilebilir. Keza, iş arkadaşlarına, maiyetindeki personele ve iş sahiplerine kötü muamelede bulunmak, borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal yollara başvurulmasına neden olmak gibi sebepler kınama cezasını gerektirebilir. Kınama cezası verilebilecek diğer bazı haller 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. Maddesinde düzenlenmiştir.
1.3. Aylıktan Kesme Cezası
Memurun, brüt aylığından 1/30 – 1/8 arasında kesinti yapılmasıdır. Kasıtlı olarak verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak, özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek, Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak, Görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek, Görev yeri sınırları içerisinde her hangi bir yerin toplantı, tören ve benzeri amaçlarla izinsiz olarak kullanılmasına yardımcı olmak, Hizmet içinde Devlet memurunun itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmak, görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak hallerinde verilebilen disiplin cezasıdır.
1.4. Kademe İlerlemesinin Durdurulması Cezası
Fiilin ağırlık derecesine göre memurun bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl durdurulmasıdır. Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek, özürsüz/kesintisiz 3-9 gün göreve gelmemek, göreviyle ilgili her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak bu cezayı gerektirebilir. Keza, amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak, gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek de bu cezaya hükmedilmesine neden olabilir. Ayrıca, ticaret yapmak, devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak, ayrımcılık yapmak, siyasi parti yararına veya zararına fiilen faaliyette bulunmak hallerinde de verilebilir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının verilebileceği başkaca haller 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. Maddesinde düzenlenmiştir.
1.5. Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezası
En ağır disiplin cezası olup bir daha devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarılmaktır. Devlet memurluğun en ağır disiplin cezası olması sebebiyle devlet memurluğundan çıkarmayı gerektirecek haller kanunda detaylı olarak düzenlenmiştir. Bu cezayı gerektiren hallerden bazıları, özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek, 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanun’a aykırı fiilleri işlemektir. Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olmak, örgütlere yardım etmek, kamu imkân ve kaynaklarını örgütleri desteklemeye yönelik kullanmak/kullandırmak, bu örgütlerin propagandasını yapmak da bu cezayı gerektirebilir.
Önemle belirtmek isteriz ki, disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya halin, disiplin cezaları özlük dosyasından silinmeden tekerrürü halinde, bir derece ağır ceza verilebilir. Aynı derecede cezayı gerektiren fakat ayrı fiil veya haller nedeniyle verilen disiplin cezalarının üçüncü uygulamasında bir derece ağır ceza verilir.
Memur disiplin cezasının sicilden silinmesi konusu hakkında daha detaylı bilgi almak için Memur Disiplin Cezasının Sicilden Silinmesi başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
2. Disiplin Cezası Vermeye Yetkili Disiplin Amiri ve Makam
Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından verilir. Disiplin amirinin kim olacağı her kamu kurumu tarafından çıkarılan Disiplin Amirleri Yönetmeliği ile tespit edilir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası disiplin amiri tarafından memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra verilebilir. Eğer memuru atamaya yetkili amir il disiplin kuruluna tabi ise kademe ilerlemesinin durdurulması cezası Valiler tarafından verilir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası ise disiplin amirinin talebi üzerine memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile verilir.
Disiplin kurulu ve yüksek disiplin kurulunun, disiplin amirinin talep ettiği ceza dışında bir ceza verme yetkisi yoktur. Bu kurullar sadece disiplin amiri tarafından talep edilen cezayı kabul veya reddeder. Disiplin soruşturmasının nasıl yürütüleceğine dair daha detaylı bilgi alabilmek için Devlet Memurları Hakkında Disiplin Soruşturması başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Keza, Ceza Yargılamasının Memurun Disiplin Soruşturmasına Etkisi başlıklı yazımızda açıklandığı üzere, kimi durumlarda memur hakkındaki ceza yargılaması neticesinde verilen kararın disiplin soruşturmasına etkisi olabilmektedir. Bu gibi durumlarda, ceza yargılamasının disiplin soruşturmasından önce mi sonra mı yapıldığı önem arz etmektedir. Konunun detaylarına yukarıda belirtilen yazımızdan ulaşabilirsiniz.
3. Disiplin Soruşturmasında Zamanaşımı
Disiplin cezasını gerektiren fiilleri işleyenler hakkında, bu fiillerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren; aşağıda belirtilen zaman kısıtlamalarına uygun şekilde süreçler başlatılmalıdır.
- Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında bir ay içinde disiplin soruşturmasına,
- Memurluktan çıkarma cezasında altı ay içinde disiplin kovuşturmasına,
başlanmalıdır. Aksi takdirde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
Disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren nihayet iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
4. Memurlar Hakkında Verilen Disiplin Cezasına Karşı İtiraz ve İptal Davası
Bir memur hakkında verilen disiplin cezası, özü itibariyle idari işlem niteliğinde olup İdari İşlemlerin İptali başlıklı yazımızda bahsedilen iptal davasına konu edilebilir. Bahse konu iptal davasının açılabilmesi için ön şart zorunluluğu olmamakla beraber, memurlar hakkında verilen kimi disiplin cezalarına ilişkin öncelikle itiraz yoluna başvurulması da mümkündür. Diğer taraftan, en ağır disiplin cezası olan memurluktan çıkarılma cezasına karşı doğrudan idari dava açılması gerekir.
Öte yandan, hakkında disiplin cezasına hükmedilen memura, cezanın tebliği esnasında muhakkak ki cezaya karşı başvurabileceği hukuki yollar ve süreleri bildirilmelidir. Aksi durumda, “şekil unsuru” bakımından sakat hale gelen idari işlemin mahkemece iptal edilmesi olasıdır.
Memurlar hakkında verilen disiplin cezasına karşı itirazların sonuçları ve açılacak iptal davası sürecine ilişkin detaylar için Memura Verilen Disiplin Cezasına İtiraz ve İptal Davası başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
5. Sıkça Sorulan Sorular
Devlet Memuru Başka İşte Çalışırsa Ceza Alır mı?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının verilebileceği haller başlığı altında Ticaret yapmak veya Devlet memurlarına yasaklanan diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunmak fiili de sayılmıştır. Bu durumda ticaret yapan veya başkaca bir kazanç getirici faaliyette bulunan devlet memurunun 1-3 yıl arasında kademe ilerlemesi durdurulabilecektir.
Hak Etmediğim Hâlde Disiplin Cezası Aldım. Bu Cezayı İptal Ettirebilir miyim?
Devlet memuru hakkında disiplin cezası tesis edilmesi işlemi bir idari işlem teşkil etmektedir. Bu hâlde disiplin cezası verilmesi işleminin iptali için idari yargıda iptal davası açmak mümkündür. Memur, hakkında disiplin cezası tebliğ edildiğine dair işlemin tebliğinden itibaren 60 günlük dava açma süresi içerisinde idare mahkemeleri nezdinde iptal davası açabilir.
Hakkımda Devlet Memurluğundan Çıkarılma Cezası Verildi. Tekrardan Memur Olarak Atanmam Mümkün mü?
Devlet memurluğundan çıkarılma cezası alan kişi, daha sonradan tekrardan devlet memurluğuna atanamazlar.
Memur Olduğum İçin Üzerime Zimmetlenen Laptoptan Hafta Sonu Film İzleyebilir miyim?
Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak kanunda kınama cezasını gerektiren bir hal olarak düzenlenmiştir. Bu nedenle üzerinize zimmetlenen laptop, araba vb. araç gereçleri şahsi işleriniz için kullanmanız durumunda kınama cezası ile karşı karşıya kalabilirsiniz.
Aylıktan Kesme Disiplin Cezasında Memurun Aylığının Tamamı Kesilir mi?
Aylıktan kesme disiplin cezasının uygulandığı hallerde memurun aylığı brüt ücreti üzerinden 1/8 ilâ 1/30 arasında kesilir. Aylığın tamamının kesilmesi gibi bir durum söz konusu değildir.
Memurun Herhangi Bir Özrü Olmadan 1 Hafta Boyunca İşe Gitmemesinin Yaptırımı Nedir?
Memurun özürsüz ve kesintisiz olarak 3-9 gün arasında görevine gelmemesi kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının verilebileceği hallerden birisini teşkil etmektedir. Fiilin ağırlık derecesine göre memurun 1-3 yıl arasında kademe ilerlemesi durdurulabilir.
