Sabıka kaydı olarak da bilinen Adli Sicil kaydı, kişiler hakkında verilen kesinleşmiş cezalara ve güvenlik tedbirlerine ilişkin karar ve bilgilerin yer aldığı resmi kayıt olup bu kayıtlar Adalet Bakanlığı tarafından tutulmaktadır. Adli sicil kaydına, yalnızca Türk Mahkemelerinin hükmetmiş oldukları ceza ve güvenlik tedbirleri değil, bunun yanında yabancı devlet yargı organlarınca da hükmedilmiş ceza ve güvenlik tedbirleri de işlenebilir. Kanunda sayılan koşulların gerçekleşmesi halinde adli sicil sabıka kaydının silinmesi mümkündür. Silinen bilgiler, doğrudan adli sicil arşiv kaydına işlenir ve Devlet tarafından muhafaza edilmeye devam eder. Kişilerin adli sicil ve arşiv kayıtlarında işlemiş oldukları suçlardan ötürü ceza ve güvenlik tedbirlerinin kayıtlı olması, yeniden topluma karışma ve kamu kuruluşlarında veya özel sektörlerde iş bulabilmelerini engelleyici rol oynayabilir. Bu sebeple bu bilgilerin adli sicil kaydından silinmesi önem teşkil eder.
Yazı İçeriği
1. Adli Sicil Sabıka Kaydı Nedir?
2. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Adli Sicil Kaydına İşlenir mi?
3. Adli Sicil Sabıka Kaydı Nasıl Silinir?
4. Adli Para Cezaları Adli Sicil Kaydından Nasıl Silinir?
5. Adli Sicil Kaydının Silinmesi İçin Başvuruda Bulunmak Gerekir Mi?
6. Yabancı Mahkeme Mahkumiyet Kararları Adli Sicilden Nasıl Silinir?
7. Adli Sicil Arşiv Kaydı Nasıl Silinir?
8. Adli Sicil Kaydı Memuriyete Engel Teşkil Eder Mi?
5352 Sayılı Adli Sicil Kanunu’nun 9. maddesinde adli sicil sabıka kayıtlarının hangi koşullarla ve nasıl silineceği hüküm altına alınmıştır.
1. Adli Sicil Sabıka Kaydı Nedir?
Sabıka kaydı olarak da bilinen adli sicil kaydı, kişiler hakkında verilen cezaların ve güvenlik tedbirlerinin gerektiğinde ilgili makamların kullanım ve değerlendirilmesine sunulmak üzere Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından tutulan kayıttır. Kişilerin adli sicil kaydına cezalarının ve güvenlik tedbirlerinin işlenebilmesi için, söz konusu bu hükümlerin kesinleşmiş olması gerekmekte olup, kesinleşmemiş ceza ve güvenlik tedbiri hükümleri, adli sicil kaydına işlenemez.
Adli sicil kaydına, yalnızca Türk Mahkemelerinin hükmetmiş oldukları ceza ve güvenlik tedbirleri değil, bunun yanında yabancı devlet yargı organlarınca da hükmedilmiş ceza ve güvenlik tedbirleri de işlenebilir.
Adli Sicil Kaydına İşlenebilecek Bilgiler
Adli Sicil Kanunun 4. Maddesi, hangi hüküm ve güvenlik tedbirlerinin adli sicil kayıtlarına işlenebileceği düzenlemiştir.
Buna göre; kesinleşmiş mahkumiyet kararları, cezanın infazının tamamlandığına ilişkin bilgiler, koşullu salıverildiğine ilişkin bilgiler, ertelenen hapis cezalarına ilişkin bilgiler, adli para cezasına mahkumiyet halinde buna ilişkin bilgiler, seçenek yaptırımlara hükmedilmesi halinde bunlara ilişkin bilgiler, ceza zamanaşımının dolduğuna ilişkin kararlar ve birtakım hakların kullanımının yasaklanmasına ilişkin kararlar adli sicil kaydına kaydedilir.
Adli Sicil Kaydına İşlenemeyecek Bilgiler
Adli Sicil Kanununun 5. maddesinde ise adli sicil kaydına işlenemeyecek bilgiler düzenlenmiştir.
Buna göre; disiplin suçlarına ilişkin mahkumiyet hükümleri, disiplin veya tazyik hapsine ilişkin kararlar ve idarî para cezasına ilişkin kararlar adli sicil kaydına işlenemeyecektir.
Yukarıda sayılan bu kararlar Türk yargı organlarınca verilmiş olsa bile adli sicil kaydına işlenemeyecektir.
2. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı Adli Sicil Kaydına İşlenir mi?
Kural olarak mahkemelerce verilen ve kesinleşen her türlü ceza ve güvenlik tedbirine ilişkin kararlar, adli sicil kaydına işlenir. Ancak her kuralın olduğu gibi bu kuralın da bir istisnası mevcuttur. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları bu istisna kapsamında bu karar adli sicil sabıka kaydına kaydedilmemektedir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararları, adli sicil kaydının içerisinde kendilerine özel başkaca bir bölüme kaydedilirler. Bu bilgiler yalnızca dosyayla ilgili olan
Hakim ve Cumhuriyet Savcısı tarafından özel olarak talep edildiğinde, ibraz edilmek üzere kaydedilir. Bu nedenle vatandaşlar adli sicil kayıtlarını aldıklarında, kendilerine ilişkin olan HAGB kararlarını göremezler.
3. Adli Sicil Sabıka Kaydı Nasıl Silinir?
Adli sicil sabıka kaydının silinebilmesi gerekli koşul ve şartların sağlanması halinde mümkündür. Adli Sicil Kanunu’nun 9. maddesinde adli sicil kaydının hangi şartlar dahilinde silineceği düzenlenmiştir. İlgili madde hükmüne göre aşağıdaki hallerde adli sicil kaydındaki bilgiler silinir.
İnfazın Tamamlanmış Olması
Kişi hakkında hükmedilen cezaların ve güvenlik tedbirlerinin infazı tamamlandığında, ilgili ceza ve güvenlik tedbiri adli sicil kaydından silinir. İnfazın tamamlanması ile kast edilen adli para cezası varsa ödenmiş olması, hapis cezası varsa tamamlanmış olmasıdır.
Şikayetten Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık
Ceza mahkûmiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikayetten vazgeçme veya etkin pişmanlık halinde adli sicil kaydı silinir. Şikayetten vazgeçme hakkında detaylı bilgi almak için “Şikayet Hakkı ve Şikayetten Vazgeçme” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Ceza Zamanaşımı
Ceza zamanaşımının dolması durumunda adli sicil kaydı silinir. Ceza zamanaşımının dolması, mahkemece hükmedilen cezanın infaz edilememesini ifade eder.
Genel Af
Genel af halinde kişinin adli sicil kaydı silinir.
Adli sicil kaydının silinebileceğini öngören Adli Sicil Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca yukarıdaki hallerden birinin gerçekleşmesiyle adli sicil kaydı silinir. Fakat kişi hakkında hükmedilen mahkumiyet kararının infazının tamamlanmış olması, şikayetten vazgeçme ve etkin pişmanlık, ceza zamanaşımı ve genel af hallerinden biri sebebiyle silinen adli sicil kaydındaki bilgiler doğrudan ve kendiliğinden adli arşiv kaydına kaydedilir. Dolayısıyla bu bilgiler kişinin adli sicil kaydından silinmesine rağmen Devlet tarafından tutulan başkaca kayıtlarda halen varlığını sürdürüyor olacaktır.
İlgilinin Ölümü
Adli sicil kaydındaki bilgilerin silinebilmesi için bir diğer hal de kişinin ölümüdür. Adli sicil kaydındaki bilgiler kişinin ölümü üzerine tamamen silinecek ve dolayısıyla adli arşiv kaydına da işlenmeyecektir.
4. Adli Para Cezaları Adli Sicil Kaydından Nasıl Silinir?
Adli para cezası kararları mahkumiyet hükmü niteliğinde olduğundan bunlara ilişkin bilgiler de adli sicil kaydına işlenmektedir. Adli para cezaları da ödenmediği müddetçe kişinin adli sicil kaydında kalmaya devam eder.
Adli sicil kaydına işlenmiş olan adli para cezaları, ilgilisi tarafından ödendiği takdirde doğrudan adli sicil kaydından silinmemektedir. Adli para cezaların silinmesi için de yukarıda izah edilen şekilde, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ne başvuru prosedürünün işletilmesi gerekir. Bu kapsamda ilgili para cezasının ödendiğine ilişkin bir belge ile yapılan başvuru üzerine kişilerin adli sicil kaydından adli para cezaları silinir ve işbu ceza adli sicil arşiv kaydına kayıt olunur.
5. Adli Sicil Kaydının Silinmesi İçin Başvuruda Bulunmak Gerekir Mi?
Esasen yukarıda sayılan şartların varlığı halinde kişi hakkındaki bilgiler adli sicil kaydından doğrudan ve kendiliğinden silinip adli arşiv kaydına alınması gerekmektedir. Ancak uygulamada birtakım yoğunluklar dolayısıyla bu kayıtların silinmesi için gereken şartlar sağlanmasına rağmen kayıtların kendiliğinden silinmediği görülmektedir. Böyle bir durumda adli sicil kaydını sildirmek isteyen ilgili vatandaşın Ankara’da bulunan Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’ne başvuruda bulunması gerekmektedir. Bir dilekçe ile yapılacak olan bu başvuru, kişi tarafından bizzat yapılabileceği gibi kişinin vekalet verdiği avukatı aracılığı ile de yapılabilir. Bu başvuru esnasında yukarıda sayılan şartların yerine getirildiğine ilişkin ispat niteliği taşıyacak belgeler de mutlaka dilekçenin ekine eklenmelidir. Örneğin kişi, hakkındaki cezanın infazının tamamlanması sebebiyle adli sicil kaydını sildirmek istiyorsa, hapis cezasının yerine getirildiğine ve infazının tamamlandığına ilişkin evrakları da dilekçenin ekine eklemesi gerekmektedir.
6. Yabancı Mahkeme Kararları Adli Sicilden Nasıl Silinir?
Adli Sicil Kanunu’nun 9. maddesinde Türk vatandaşları hakkında yabancı yargı organlarınca verilen hürriyeti bağlayıcı cezalara ilişkin mahkumiyet kararlarının adli sicildeki akıbeti açıklanmıştır. Bu madde kapsamında adli sicile kaydedilen yabancı mahkemeler tarafından verilmiş olan hapis cezası hükümleri, kesinleştiği tarihten itibaren mahkûmiyet kararında belirtilen sürenin geçmesiyle adli sicil kaydından silinerek adli sicil arşiv kaydına alınır. İşbu adli sicil kaydından silme işlemi, talep halinde Adlî Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünce yapılır.
Ancak eğer ki yabancı devlet yargı organlarınca verilen mahkumiyet hükmü, hürriyeti bağlayıcı bir hüküm olmayıp adli para cezasına veya cezanın ertelenmesine ilişkin bir mahkumiyet hükmü ise, işbu hükümler adli sicil kaydına işlenmeden doğruca adli sicil arşiv kaydına işlenirler.
7. Adli Sicil Arşiv Kaydı Nasıl Silinir?
Yukarıda açıklandığı üzere ‘’kişinin ölümü’’ dışındaki adli sicil kaydının silinmesini gerektirecek hallerde, adli sicil kaydı silindikten sonra ilgili belgeler kişinin adli sicil arşiv kaydına kaydedilir.
Adli Sicil Arşiv Kaydındaki bilgiler belirli koşulların gerçekleşmesi halinde silinebilir. Adli Sicil Arşiv Kaydının koşullarla ve nasıl silineceği Adli Sicil Kanunu’nun 12. maddesinde hüküm altına alınmış olup bu koşullar kanun hükmünde tek tek sayılmıştır:
İlgilinin Ölümü
Adli sicil arşiv kaydının silinebileceği ilk hal olarak Kanunda ilgilinin ölümü sayılmıştır. Buna göre ilgilinin ölümü halinde adli sicil arşiv kaydı tamamen silinir.
Türk Ceza Kanunu Dışında Başka Kanunlar Uyarınca Hak Yoksunluğuna Sebep Olan Mahkumiyet Hükümleri
Adli sicil arşiv kaydının silinebileceği bir diğer hal ise Adli Sicil Kanunu’nun 12/B maddesinde sayılmıştır. Buna göre arşiv kaydına alınan mahkumiyet hükmü, Anayasanın 76. maddesi ile TCK dışındaki başka kanunlarda hak yoksunluğuna neden olan bir mahkumiyet ise;
- Cezanın infazından sonra ilgili kişinin başvurusu üzerine mahkeme tarafından yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı (memnu hakların iadesi) verilirse kaydın arşive alma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 15 yılın geçmesiyle adli sicil arşiv kaydı silinir.
- Mahkeme tarafından yasaklanmış hakların iadesi (memnu hakların iadesi) kararı verilmemiş ise kaydın arşive alma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 30 yıl geçmesiyle adli sicil arşiv kaydı silinir.
Adli Sicil Arşiv kaydının silinmesi koşullarından biri olan bu maddeye ilişkin husus oldukça önem arz etmektedir. Zira yukarıda da açıklandığı üzere mahkemeden memnu hakların iadesi kararı alındığı takdirde, kişilerin adli sicil arşiv kayıtları 15 yılın geçmesiyle, memnu hakların iadesi kararının alınmaması halinde ise 30 yıl geçmesiyle silinecektir. Memnu hakların iadesi kararı ise ancak ve ancak mahkumiyet hükmünü veren, yargılamayı yapan mahkeme tarafından verilebilir. Ancak bu 15 yıl ve 30 yıllık süreler, yalnızca TCK kapsamında hak ihlaline neden olmayan, başka kanunlar kapsamında hak ihlaline neden olan suçlardan ötürü verilmiş bir mahkumiyet varsa söz konusu olacaktır. TCK kapsamında hak ihlaline neden olan suçlardan ötürü mahkumiyet kararı verilmişse, aşağıdaki öncülde açıklandığı üzere 5 yıllık süre içerisinde arşiv kaydının silineceği öngörülmüştür.
TCK Kapsamında Hak Yoksunluğuna Sebep Olan Mahkumiyet Hükümleri
Adli sicil arşiv kaydına alınan mahkumiyet hükmü eğer ki TCK kapsamında hak yoksunluğuna sebep olmuş ise, kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 5 yıl geçmesiyle adli sicil arşiv kaydından silinir.
Fiilin Kanunla Suç Olmaktan Çıkarılması
Adli sicil arşiv kaydının silinmesine neden olacak bir diğer hal ise fiilin kanunda yapılacak yeni bir düzenleme ile suç olmaktan çıkarılmasıdır. Bu durumda, suç olmaktan çıkarılan fiile ilişkin mahkumiyet hükmü olan ve dolayısıyla adli sicil arşiv kaydına bu bilgi işlenen kişinin arşiv kaydı, talep aranmaksızın kendiliğinden silinir.
8. Adli Sicil Kaydı Memuriyete Engel Teşkil Eder Mi?
Adli sicil kaydında yer alan bilgiler kişilerin almış oldukları ceza ve güvenlik tedbirlerini içeriyor olduğundan kamu kurum ve kuruluşlarında işe alım aşamasında bu kayıtlara bakılmaktadır. Ancak adli sicil kayıtlarında yer alan her türlü bilgi, kişinin memuriyeti hususunda önem taşıyan bilgilerden olmayacaktır. Bilindiği üzere kişi memur olmadan önce hakkında bir güvenlik soruşturması yapılır ve bu soruşturmada memurluğa engel olarak sayılmış suçları işleyip işlemediği araştırılır. Bu kapsamda 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 42. maddesinde memuriyete engel suçlar belirlenmiştir. Bu saçlar dahilinde olmayan ve adli sicilde kayıtlı olan diğer mahkumiyetlere ilişkin bilgiler, memuriyet için engel teşkil etmeyecektir. HAGB kararlarının Memuriyete engel olup olmadığı konusunda detaylı bilgi almak için “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararları Memuriyete Engel Midir?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
