Şikâyet Hakkı ve Şikâyetten Vazgeçme

Şikâyet hakkı; soruşturma veya kovuşturma aşaması yürütülmesi için hak sahibi tarafından yetkili mercilere yöneltilmesi gereken ve başkaları tarafından kullanılamayıp kişiye sıkı sıkıya bağlı nitelikte bir haktır. Şikâyet hakkı hak düşürücü süreye tabi olup şikâyetten vazgeçmek de mümkündür.

Yazı İçeriği
1. Şikâyet Hakkı
2. Şikâyet Hakkı Hangi Makamlara Yöneltilir?
3. Şikâyet Hakkının Kullanılmasında Hak Düşürücü Süre
4. Şikâyetten Vazgeçme
5. Şikâyetten Vazgeçme, Soruşturma ve Kovuşturma Sürecini Nasıl Etkiler?
6. Sanığın Şikâyetten Vazgeçmeyi Kabul Etmemesi

1. Şikâyet Hakkı

Şikâyet hakkı, takibi şikâyete bağlı suçlarda suçun savcılık tarafından soruşturulması veya mahkemelerce kovuşturulması için suçun mağduru ya da zarar göreni tarafından yasal süresi içerisinde yetkili mercie başvurma hakkıdır.

Savcılık veya kolluk görevlileri, takibi şikâyete bağlı suçlar hakkında doğrudan ve kendiliğinden soruşturma başlatamaz. Şikâyet hakkı, suçun mağduruna veya suçtan zarar gören kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olup başkaları tarafından kullanılamaz. ve mirasçılara geçmez. Ancak, müşteki şikâyet hakkını bizzat kullandıktan sonra vefat ederse, mirasçıları açılan ceza davasına müdahil (katılan) sıfatıyla katılabilirler.

Şikâyetçi (müşteki), gerçek kişi olabileceği gibi şirket, vakıf, dernek vb. gibi bir tüzel kişi de olabilir. Tüzel kişiler şikâyet hakkını yetkili organları vasıtasıyla kullanır.

2. Şikâyet Hakkı Hangi Makamlara Yöneltilir?

5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun (CMK) “İhbar ve Şikâyet” başlıklı 158. maddesi, şikâyet hakkına sahip olan suçtan zarar gören veya suçun mağduru olan kişinin şikâyet hakkını hangi makamlara yönelterek kullanabileceğini düzenlemiştir. Bu makamlar:

• Cumhuriyet Başsavcılığı
• Kolluk makamları 
• Valilik, kaymakamlık veya mahkeme
• Yurt dışında işlenen ve Türkiye’ de takibi gereken suçlarda Türkiye’nin elçilik ve konsoloslukları
• Bir kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı olarak işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle, ilgili kurum ve kuruluş idaresi

olarak sıralanabilir. Şikâyet hakkı kullanılırken uyulması gereken herhangi bir şekil şartı yoktur. Şikâyet hakkı yazılı olarak kullanılabileceği gibi tutanak tutulmak suretiyle sözlü şekilde de kullanılabileceği, CMK’nın 158. maddesi ile düzenlenmiştir.

İhbar ve şikâyet (1) Madde 158 –

• (1) Suça ilişkin ihbar veya şikâyet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir.
• (2) Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
• (3) Yurt dışında işlenip ülkede takibi gereken suçlar hakkında Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da ihbar veya şikâyette bulunulabilir.
• (4) Bir kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı olarak işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle, ilgili kurum ve kuruluş idaresine yapılan ihbar veya şikâyet, gecikmeksizin ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
• (5) İhbar veya şikâyet yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak yapılabilir.
• (6) İhbar ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir. Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez. Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı 173 üncü maddedeki usule göre itiraz edilebilir. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir. (1)
• (7) Yürütülen soruşturma sonucunda kovuşturma evresine geçildikten sonra suçun şikâyete bağlı olduğunun anlaşılması halinde; mağdur açıkça şikâyetten vazgeçmediği takdirde, yargılamaya devam olunur. (1)

3. Şikâyet Hakkının Kullanılmasında Hak Düşürücü Süre

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında kimi suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı iken, kimi suçlarda soruşturma ve kovuşturmaya başlanabilmesi için şikâyet aranmamaktadır. Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlarda şikâyet hakkı, hak düşürücü süreye tabi olup TCK’nın 73. maddesi gereği, şikâyet hakkı, hak sahibi tarafından fiilin ve failin kim olduğunun  bilindiği veya öğrenildiği günden itibaren 6 ay içinde kullanmalıdır. TCK m.73 ile düzenlenen 6 aylık hak düşürücü sürenin dolması halinde, suçun mağduru veya suçtan zarar gören konumundaki şikâyet hakkı sahibi kişinin bu hakkı sona erecektir.

Ancak şikâyet hakkına sahip olanlar birden fazla ise ve içlerinden biri, hak düşürücü şikâyet süresini geçirerek şikâyet hakkını kaybetmişse, diğer şikâyet hakkı sahiplerinin hakları bundan etkilenmeyecektir. Başka bir deyişle, şikâyet hakkı sahiplerinin her biri için 6 aylık hak düşürücü süre, kendileri açısından fiili ve failin kim olduğunu bildikleri veya öğrendikleri günden itibaren hesaplanacaktır; geçen hak düşürücü süre, diğer hak sahiplerine tesir etmez.

4. Şikâyetten Vazgeçme

Şikâyetten vazgeçme; şikâyette bulunma hakkını kullanan bir suçun mağduru veya suçtan zarar gören kişinin, karın kesinleşmesine kadar olan soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında şikâyetini geri çekmesidir. Şikâyetten vazgeçme hakkı da şikâyet hakkı gibi kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olup bu hak, kararın kesinleşmesine kadar kullanılabilmektedir. Kararın kesinleşmesinde sonra şikâyetten vazgeçmek mümkün olmayıp bu halde TCK’nın 73. maddesinin 4. fıkrası gereği, cezanın infazına devam olunur. 

5. Şikâyetten Vazgeçme, Soruşturma ve Kovuşturma Sürecini Nasıl Etkiler?

Şikâyetten vazgeçme hakkının soruşturma aşamasında kullanılması ile soruşturma sona erer. Kovuşturma aşamasında şikâyetten vazgeçme hakkının kullanılması ise, davayı düşürür. Soruşturmanın her aşamasında bu hak kullanılabilirken yukarıda belirttiğimiz üzere kovuşturma aşamasında şikâyetten vazgeçme hakkı hükmün kesinleşmesine kadar kullanılabilecektir. Hükmün kesinleşmesinden sonra şikâyetten vazgeçme beyanında bulunulması, cezanın infazına engel olmayacaktır.

Birden Çok Şüpheli ve/veya Sanık Bulunan Hallerde Şikâyetten Vazgeçme, Diğer Şüpheli ve/veya Sanıkları Etkiler Mi?

Suçun iştirak halinde işlenmesi durumunda, suçtan zarar görenin ya da mağdurun bir veya birden çok şüpheli ve/veya sanık hakkında şikâyetinden vazgeçmesi, diğer tüm şüpheli ve/veya sanıkları da kapsayacak şekilde şikâyetten vazgeçilmiş sayılması sonucunu doğurur.

Diğer taraftan ceza yargılamasında “şüpheli” ve “sanık” ifadelerinin kimlere dendiğine ve bu iki kavram arasındaki farklılıklara dair daha detaylı bilgi edinmek için “Şüpheli ve Sanık Ne Demektir?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz. 

6. Sanığın Şikâyetten Vazgeçmeyi Kabul Etmemesi

Şikâyetten vazgeçmenin sonucu olarak soruşturmanın sona ermesi veya davanın düşmesi şikâyetten vazgeçmeyi kabul etmeyen sanığı etkilemez. Şikâyetten vazgeçilmesi halinde; soruşturma aşamasında soruşturma son bulacak, kovuşturma aşamasında dava düşecektir. Ancak şüpheli veya sanık bu vazgeçmeyi kabul etmek zorunda olmayıp yargılanıp aklanmak istediği için yahut herhangi bir sebeple şikâyetten vazgeçmeyi kabul etmeyebilir. Netice itibariyle, TCK’nın 73. maddesinin 6. fıkrası gereği, şikâyetten vazgeçmenin etkilerini doğurabilmesi, sanığın kabulüne bağlıdır.