Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddinin İptali Davası

Devlet memurlarının farklı şehirlerde devlet memuru olan kişilerin evlenmesi veya evli olan memurların, zorunlu olarak veya kendi iDevlet memurlarının farklı şehirlerde devlet memuru olan kişiler ile evlenmesi veya evli olan memurların, zorunlu olarak veya kendi istekleriyle eşlerinden farklı bir şehre tayinlerinin çıkması mümkündür. Her üç durumda da eşlerin farklı şehirlerde olması, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 41. maddesi ile koruma altına alınan aile birliği ve bütünlüğüne ciddi zararlar verebilme potansiyeline sahiptir. Aile birliğine zarar verebilecek bu durumun çözümü olarak, eşi farklı şehirde olan devlet memurunun tayinine engel herhangi bir durum yoksa eşinin yanına tayin istemesi mümkündür. Keza, eşlerden biri devlet memuru olmasa bile, eşlerin farklı şehirde yaşaması halinde devlet memuru eş, mevzuatta aranan şartları karşılıyorsa, eş durumu nedeniyle tayin talep edebilir. Ancak bu durumda devlet memuru eşin tayini gerektirecek haklı bir sebebinin olması gerekir.

Tayin talebine gerekçe gösterdiği eşinin memur olmasından bağımsız olarak, eş durumu nedeniyle tayin isteyen memurun bu talebi reddedilirse, ilgili kararın iptalini dava konusu etmesi mümkündür.

1. Eş Durumu Nedeniyle Tayinin Anayasada Düzenlenmesi

Ailenin korunması hakkı, Anayasamızın 41. maddesinde düzenlenerek koruma altına alınmış ve devlet aileyi koruma yükümlülüğünü yüklenmiştir. Anayasanın 41. maddesi;

“Aile, Türk toplumunun temelidir. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.” 

şeklindedir. Anayasamızla koruma alıntına alınacak kadar önem atfedilen bu düzenlemenin amacı, aileyi parçalanmaktan kurtararak, bireylerini bir arada tutmak ve ailenin huzur ve mutluluğunun devamını sağlamaktır. Bu düzenlemeyle, kamu görevlilerinin ailevi kaygılardan uzak bir biçimde kamu hizmetlerini verimli, etkin ve sağlıklı bir biçimde yürütmeleri için gerekli ortamın sağlanması da hedeflenmektedir. Bu sebeple idare tarafından verilen eş nedeniyle tayin talebinin reddi kararı çoğu zaman anayasaya aykırı olmakta ve şartları var ise mahkeme kararıyla iptal edilebilmektedir.  

2. Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebi Usulü Ve Şartları

Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesinin 2. fıkrasında yer alan hüküm uyarınca eşlerden biri farklı şehre atandığında; diğer eşin, eş durumu nedeniyle tayinini talep etmesi mümkündür. 

Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesinin 2. fıkrası:

“Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere yapılır” 

Eş durumu nedeniyle tayin talebinin kabul edilebilmesi için yukarıda yer verdiğimiz maddeye göre gerekli şartlar şunlardır:

• Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılan bir atama olması, 
• Kurumlar arasında gerekli koordinasyonun sağlanması, 
• Memur olan diğer eşin de isteğinin bulunması, 
• Atanacak eş memurun da Kanun’un 74 ve 76. maddelerindeki esaslara göre atanması.

Önemle belirtmek isteriz ki, bu saydığımız şartlara ilaveten, atanmaya tabi tutulan memurun atandığı yerde, eşin atanacağı teşkilatta eş için uygun bir görevin bulunması gerekir. Dolayısıyla atanmaya tabi tutulan memurun atandığı yerde, eş için uygun bir görev yeri bulunmaktaysa, eş durumu nedeniyle tayin talebinin kabul edilmesi yasal bir gerekliliktir.

Dahası, konuya ilişkin yerleşik Danıştay kararlarında, ailenin bir arada bulunmasının Anayasal bir hak olduğu ve devletin bu hakkı koruması gerektiği konusuna son derece önem atfedilmektedir. Bu sebeple bahse konu Danıştay kararlarında defaatle, şartlar bulunmadığında dahi eş durumu tayin talebinin kabul edilebileceğine hükmedilmektedir. 

3. Eşlerden Birinin Memur Olmaması Durumunda Memurun Eş Nedeniyle Tayin Talebi

Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik (Yönetmelik)’in 14. maddesinde yapılan değişiklikle eş durumu nedeniyle tayin için eşlerin her ikisinin de memur olması zorunluluğu kaldırılmıştır. 

Yönetmeliğin bahse konu düzenlemesi, değişiklik sonrası şu şekildedir:

“Aile birliği mazeretine dayanarak yer değiştirme isteğinde bulunan memur, eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalıştığına veya atanmayı talep ettiği yerde eşinin başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak halen çalıştığına ilişkin belgeyi kurumuna ibraz etmekle yükümlüdür. Ayrıca yer değiştirme başvurusuna, evlilik durumunu kanıtlayan belgenin de eklenmesi gerekir.”

Maddeye göre memur;

• Kamu personeli olan eşin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkanının olmaması veya mevzuat uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere,
• Kamu personeli olmayan eşin, talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere

tayinini isteyebilir. 

Bu hak tüm devlet memurlarına tanınmış olup tayine gerekçe gösterilen eşin başka bir ilde kamu görevi dışında bir pozisyonda çalışmasının herhangi bir önemi yoktur. Önemli olan tayin için gerekli şartların sağlanmasıdır. 

4. Eşlerden Hangisinin Bulunduğu Görev Yerine Eş Durumu Nedeniyle Atama İşlemi Yapılır?

Eşlerin her ikisinin memur olduğu durumlarda; eşlerden hangisinin bulunduğu görev yerine eş durumu nedeniyle atama işleminin yapılacağı noktasında uygulamada çeşitli tereddütler yaşanabilmektedir. Böyle durumlarda ne yapılması gerektiği ise, Yönetmelik’in 14. maddesinde düzenlenmiştir. 
Buna göre; aile birliği mazeretine dayanarak yer değişikliği isteyen memurun;

• Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere, 
• Eşlerin her ikisinin de aynı kurumda çalışıyor olması halinde, kurumun daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere,
• Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanmak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere, 
• Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere,
• Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere

atanması suretiyle yapılabilir.

5. Eş Durumu Nedeniyle Tayin Şartları Oluşmadığında Eşin İzin Hakkı

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesine göre, “Atamaya tabi tutulan memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun bir görev bulunmaması halinde;” talep eden eşe görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarla izin verilebileceği düzenlenmiştir.

İzin verilenlere, aylık (taban ve kıdem aylığı dâhil), ek gösterge, zam ve tazminatlarının karşılığı olarak; kanuni kesintiler düşüldükten sonraki, net miktarının, eşleri;

• Olağanüstü Hal Bölgesine dâhil illerle bu illere mücavir olarak belirlenen illerde görevli olanlara % 60’ı,
• Kalkınmada 1. derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 50’si, 
• Kalkınmada 2. derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 25’i 

kurumlarınca kadro tasarrufundan ödenir. 

Eşleri diğer yörelerde görevli olanlar ise ücretsiz izinli sayılır.

6. Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddi ve İptal Davası

Şartları oluşan ve yasal mevzuata uygun olarak yapılan eş durumu nedeniyle tayin talebinin ilgili kurumlarca reddedilmesi halinde bu ret kararının iptali talebiyle dava açılması mümkündür. Zira, tayin talebinin reddi yönündeki kararı, niteliği itibariyle bir idari işlemdir. Bu sebeple idareye karşı “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” açılabilir.  Bu idari işlemde idarenin takdir yetkisi varsa da bu yetki sınırsız değildir. İdare takdir yetkisini kullanırken Anayasanın aile bütünlüğün korunmasına ilişkin emredici hükmünü nazara alarak takdir yetkisini hukuka ve kamu yararına uygun kullanmak zorundadır.

7. Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddinin İptal Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Yazımızda detaylandırdığımız şartları taşıdığı halde eş durumu nedeniyle tayin talebi ilgili kurumlarca reddedilen memurun, kararı veren idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde dava açması gerekir.

8. Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddinin İptal Davasında Zamanaşımı

İdari işlem niteliğindeki eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddi kararına karşı, kararın yazılı olarak tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde iptal davası açılması mümkündür.

9. Sıkça Sorulan Sorular