Doping kullanımı, sportif performansı artırmak amacıyla yasaklanan maddelerin anormal miktarlarda tüketilmesi veya vücuda normal dışı yollardan alınması olarak tanımlanabilir. Tanımından da anlaşılacağı üzere, sporda doping kullanımı, hem haksız rekabete zemin hazırlamakta hem de sporcu sağlığını tehdit etmektedir.
Yazı İçeriği
1. Doping (Yasaklı Maddeler) Listesi
2. Dopingle Mücadele Kurallarının İhlali Kabul Edilen Haller
3. Türk Hukukunda Dopingle Mücadelede Yetkili Kurumlar ve Mevzuat
4. Türkiye’de Doping Denetimine Tabi Olan Kişiler
Evrensel bir sorun olan dopingin engellenmesi için Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) liderliğinde hükümetler, uluslararası federasyonlar, ulusal olimpiyat komiteleri ve sporcuların desteğiyle bağımsız bir kurum kurulmuştur. Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (World Anti-Doping Agency (WADA)) adındaki bu kurum tarafından tüm ülkeler için World Antı-Doping Code-2015 isimli dopingle mücadele kuralları hazırlanmıştır. Bu kuralları hazırlayan ve her yıl güncelleyen WADA, aynı zamanda dopingle mücadele kurallarının tüm ülkelerde yeknesak olarak uygulanmasını da sağlamaktadır.
1. Doping (Yasaklı Maddeler) Listesi
WADA, gereken sıklıkta ve en az yılda bir kez olmak üzere uluslararası bir standart konumunda olan Yasaklı Maddeler Listesi’ni (The Prohibited List) yayınlamaktadır. Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu tarafından çevrilmiş haline 2022 Yılı Yasaklılar listesi‘nden ulaşabilirsiniz.
Listenin her yıllık versiyonu, WADA’nın tüm taraflarına, akredite ve onaylanmış laboratuvarlara ve hükümetlere dağıtılmakta; dolayısıyla anti-doping kuralları sürekli güncel tutulan bu listedeki maddeleri kapsar şekilde genişlemekte ve değişmektedir.
Keza, Türkiye Dopingle Mücadele Talimatının (Talimat) “Yasaklılar Listesi” başlıklı 4. maddesinde de Dünya Dopingle Mücadele Kurallarına atıf yapılarak doping kabul edilecek maddelere değinilmiştir.
2. Dopingle Mücadele Kurallarının İhlali Kabul Edilen Haller
Hem Dünya Dopingle Mücadele Kodunun (World Anti-Doping Code) hem de Türkiye Dopingle Mücadele Talimatının 2. maddelerinde, dopingle mücadele kural ihlalleri tek tek sayılmıştır. Bu düzenlemelerdeki durumların en az birinin gerçekleştirilmesi halinde anti-doping kurallarının ihlal edildiği kabul edilir. Bu düzenlemelere göre;
- Sporcunun örneğinde yasaklı bir maddenin tespit edilmesi,
- Yasaklı bir madde veya yöntemin kullanılması ya da kullanmaya teşebbüs edilmesi,
- Bildirim yapılmasının ardından örnek vermenin reddedilmesi,
- Sporcu bulunabilirlik bildirimlerinin yapılmaması ve doping kontrollerinin kaçırılması,
- Doping kontrolünün herhangi bir bölümünün bozulması,
- Yasaklı bir madde veya yöntemin bulundurulması,
- Yasaklı bir maddenin veya yöntemin yasadışı ticaretinin yapılması,
- Yasaklı bir maddeyi veya yöntemi herhangi bir sporcuya tatbik edilmesi ya da tatbik etmeye teşebbüs edilmesi
- Herhangi bir dopingle mücadele kural ihlaliyle alakalı suç ortaklığı yapılması
- Ceza almış Sporcu Destek Personeliyle Yasak İşbirliği yapılması,
gibi hallerde anti-doping kurallarının ihlal edildiği kabul edilir.
3. Türk Hukukunda Dopingle Mücadelede Yetkili Kurumlar ve Mevzuat
Türkiye’de dopingle mücadele yıllarca Federasyonlar veyahut Bakanlık tarafından yürütülmüştür. Uygulamada yeknesaklığın ve bağımsızlığın sağlanamaması üzerine, Türkiye’de dopingle mücadeleyi kurumsallaştırmak için işbirliğinin ana ilkelerini belirlemek ve dopingle mücadeleyi yürütmek amacıyla Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu kurulmuştur. 24 Mayıs 2011 tarihinde Spor Genel Müdürlüğü (SGM) ile imzalanan protokolle 2011 yılının Haziran ayında kurulan Komisyon, Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi bünyesindedir. Bunun üzerine, Komisyon tarafından, Dünya Dopingle Mücadele Koduna uygun şekilde yukarıda bahsi geçen Türkiye Dopingle Mücadele Talimatı hazırlanmıştır. Keza, talimatın kapsamına dâhil tüm kişiler ve kurumlar tarafından uygulanıp uygulanmadığının denetimi de Komisyon’un görev ve yetkisi dahilindedir.
4. Türkiye’de Doping Denetimine Tabi Olan Kişiler
Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu’nun doping denetimine tabi olan kişiler Türkiye Dopingle Mücadele Talimatının 1. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre, reşit olmayanlar da dahil olmak üzere, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olsun veya olmasın, Türkiye’de ikamet etsin veya etmesin, aşağıdaki kişiler doping denetimine tabidir:
- Türkiye’deki herhangi bir Ulusal Federasyonun üyesi veya lisans sahibi olan tüm Sporcular ve tüm Sporcu Destek Personeli veya kulüpler, takımlar, dernekler veya ligler de dahil olmak üzere Türkiye’deki herhangi bir Ulusal Federasyonun üyeleri ve bağlı kuruluşları,
- Türkiye’deki herhangi bir Ulusal Federasyon tarafından veya kulüpler, takımlar, dernekler veya ligler de dahil olmak üzere o Federasyonun üyesi ya da bağlı bir kuruluşu tarafından her nerede olursa olsun düzenlenen, toplanan, yetkilendirilen veya tanınan Turnuvalar, Müsabakalar veya etkinliklere herhangi bir sıfatla katılan bütün Sporcular ve bütün Sporcu Destek Personeli,
- Türkiye’deki herhangi bir Ulusal Federasyon tarafından veya kulüpler, takımlar, dernekler veya ligler de dahil olmak üzere söz konusu Federasyonun üyesi ya da bağlı bir kuruluşu tarafından akreditasyon, lisans veya sözleşme gereğince ya da başka bir şekilde dopingle mücadele kapsamında Türkiye’deki herhangi bir Ulusal Federasyonun yetki alanı içinde bulunan bütün Sporcular ve bütün Sporcu Destek Personeli,
- Herhangi bir Ulusal Federasyona bağlı olmayan bir ulusal lig ya da bir Ulusal Turnuva düzenleyicisi tarafından düzenlenen, yapılan, toplanan ya da düzenlenmesine izin verilen herhangi bir sportif etkinliğe herhangi bir sıfat altında katılan veya Hükümet, Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi ve/veya Ulusal Federasyonlar ya da herhangi bir Ulusal Federasyonun üyesi ya da bağlı bir kuruluşu tarafından sağlanan olanak ve/veya hizmetleri kullanan bütün Sporcular ve bütün Sporcu Destek Personeli,
- Yukarıdaki hükümlerinden birinin kapsamına girmeyen ancak Uluslararası Turnuvalara ya da Ulusal Turnuvalara katılmaya hak kazanabilmeyi talep eden tüm sporcular.
Diğer taraftan, doping testi ve ispat yükümlülükleri ile doping kararına karşı başvuru yollarına ilişkin detaylı bilgi için “Doping Kullanımına Uygulanan Yaptırımlar ve İtiraz Yolları” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
