Bağlı kredi; satıcının tüketici tarafından kendisinden mal veya hizmet satın alması amacıyla işbirliği içinde olduğu bankadan tüketicinin kredi çekmesini sağlamasıdır. Banka, satıcı ve tüketici arasında üçlü bir ilişki kuran bağlı kredilerin kullanımının artmasıyla birlikte, tüketicilerin meydana gelebilecek riskli durumlardan korunması amacıyla tüketiciye bazı özel haklar tanınmıştır.
Yazı İçeriği
1. Bağlı Kredi Nedir?
2. Tüketicinin Cayma Hakkı
2.1. Tüketicinin Tazminat veya Cezai Şart Ödemeksizin Sözleşmeden Cayma Hakkı
3. Tüketicinin Kredi Borcunu Erken Ödeme Hakkı
3.1. Konut Kredilerinde Erken Ödeme Hakkı
4. Tüketicinin Kredi Borcunu Ödemekten Kaçınma Hakkı
5. Tüketicinin Zararının Tazminini Talep Etme Hakkı
6. Sonuç
1. Bağlı Kredi Nedir?
Bağlı kredi; satıcının tüketici tarafından kendisinden mal veya hizmet satın alması amacıyla işbirliği içinde olduğu bankadan tüketicinin kredi çekmesini sağlamasıdır. Bağlı kredi ile tüketici, kredi tutarının hangi mal veya hizmetin alınacağı konusunda oldukça sınırlanmakta olup banka ile satıcı, tüketiciye karşı adeta tek bir kişiymişçesine hareket ederler ve kredi tutarı banka tarafından doğrudan tüketiciye değil, satıcıya ödenir. Bağlı kredi kullanarak mal satın alınması ancak malın ayıplı olması ya da hiç veya gerektiği gibi teslim edilmemesi gibi hallerde, tüketicinin korunması ilkesinin bir getirisi olarak tüketiciye bazı haklar tanınmıştır. Bu haklar şu şekilde sıralanabilir;
- Tüketicinin cayma hakkı
- Tüketicinin kredi borcunu erken ödeme hakkı
- Tüketicinin kredi borcunu ödemekten kaçınma hakkı
- Tüketicinin zararının tazminini talep etme hakkı.
2. Tüketicinin Cayma Hakkı
Tüketicinin tüketici kredisinden cayma hakkı kanunla tanınmış bir hak olup 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un (TKHK) 24. maddesine göre;
“Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin tüketici kredisi sözleşmesinden cayma hakkına sahiptir.”
Tüketicinin, ödeme gücünü aşan bir kredi borcuna girmesini engellemek amacıyla tüketiciyi korumak için düzenlenen bu hükme göre, tüketici herhangi bir sebep göstermeksizin on dört gün içinde tüketici kredisi sözleşmesinden cayabilir ve bu durumda cezai şart ödemez.
Bağlı kredi de tüketici kredilerinden biri olduğundan tüketicinin TKHK madde 24’e göre bağlı tüketici kredisinden kanunla belirlenen on dört günlük süre içerisinde cezai şart ödemeden cayma hakkı mevcuttur.
Bankanın başkaca sorumlulukları hakkında detaylı bilgi için “Bağlı Tüketici Kredilerinde Bankanın Sorumluluğu” isimli makalemizi inceleyebilirsiniz.
2.1. Tüketicinin Tazminat veya Cezai Şart Ödemeksizin Sözleşmeden Cayma Hakkı
Tüketicinin, mal veya hizmet satın almaya ilişkin satıcıyla akdettiği sözleşmeden cayması halinde kullandığı bağlı kredinin ne olacağı gündeme gelecektir. Tüketici, satış sözleşmesinden caydığı takdirde banka ile arasındaki bağlı kredi sözleşmesini de sona erdirebilir. Eğer tüketici satış sözleşmesinden cayarsa ve bu cayma bildirimini süresinde bağlı kredi kullandığı bankaya bildirirse, tüketici açısından herhangi bir cayma bedeli veya cezai şart ödeme durumu söz konusu olmaz. Diğer bir deyişle tüketicinin, süresi içinde cayma bildirimini bankaya yöneltmesi halinde tazminat veya cezai şart bedeli ödemeden bağlı kredi sözleşmesini sona erdirebilir.
Bu durum Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 30. maddesinin 4. fıkrasında açıklanmış olup işbu maddeye göre;
“Tüketicinin mal veya hizmet tedarikine ilişkin sözleşmeden cayması ve buna ilişkin bildirimin cayma süresi içinde ayrıca kredi verene de yöneltilmesi hâlinde, bağlı kredi sözleşmesi de herhangi bir tazminat veya cezai şart ödeme yükümlülüğü olmaksızın sona erer.”
3. Tüketicinin Kredi Borcunu Erken Ödeme Hakkı
Kredi kullanımında kural, bankanın kredi miktarını kredi kullanan kişiye ödemesi ve kredi kullanan kişinin belirlenen vadelerde taksitler halinde kullandığı kredi tutarını, faizlerini ve masraflarını bankaya geri ödemesi olsa da kredi kullanan tüketicinin erken ödeme hakkı her zaman mevcuttur. Tüketicinin kredi kullanarak borçlandığı toplam tutarı veya birden çok taksiti, ödeme zamanı gelmeden ödemesi mümkün olup bu durumda tüketiciden alınan faiz ve komisyonlardan indirim yapılması zorunludur. Erken ödeme, kanunen düzenlenmiş bir hak olup Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun madde 20’ye göre;
“Tüketici, borçlandığı toplam miktarı önceden ödeyebileceği gibi vadesi gelmemiş bir ya da birden çok taksit ödemesinde de bulunabilir. Her iki durumda da satıcı veya sağlayıcı, faiz veya komisyon aldığı durumlarda ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve komisyon indirimini yapmakla yükümlüdür.”
Ayrıca, TKHK madde 27’ye göre;
“Tüketici, vadesi gelmemiş bir veya birden çok taksit ödemesinde bulunabilir veya kredi borcunun tamamını erken ödeyebilir. Bu hâllerde kredi veren, erken ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve diğer maliyet unsurlarına ilişkin indirim yapmakla yükümlüdür.”
Yani, kredi veren bankaların erken ödemeyi reddetmeleri hukuken mevcut olmayıp erken ödeme halinde tüketiciden alınan faiz ve komisyondan indirim yapılmasının yanında tüm faiz ve diğer maliyetlere ilişkin indirim yapılması da yasal bir zorunluluktur.
3.1. Konut Kredilerinde Erken Ödeme Hakkı
Yukarıda açıkladığı üzere tüketici tarafından kullanılan tüm kredilerde tüketicinin erken ödeme hakkı bulunmaktadır. Konut kredilerinde kredi kullanımı günümüzde oldukça yaygın olduğundan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un “Konut Finansmanı” başlıklı bölümünde yer alan 37. madde ile konut finansmanı sağlayan kredilerde erken ödeme özel olarak düzenlenmiştir. İşbu maddeye göre;
“Tüketici, vadesi gelmemiş bir veya birden çok taksit ödemesinde bulunabileceği gibi, konut finansmanı borcunun tamamını erken ödeyebilir. Bu hâllerde, konut finansmanı kuruluşu, erken ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve diğer maliyet unsurlarına ilişkin indirim yapmakla yükümlüdür.”
Faiz oranının sabit olarak belirlenmesi hâlinde, sözleşmede yer verilmek suretiyle, bir ya da birden fazla ödemenin vadesinden önce yapılması durumunda, konut finansmanı kuruluşu tarafından tüketiciden erken ödeme tazminatı talep edilebilir. Erken ödeme tazminatı gerekli faiz indirimi yapılarak hesaplanan ve tüketici tarafından konut finansmanı kuruluşuna erken ödenen tutarın kalan vadesi otuz altı ayı aşmayan kredilerde yüzde birini, kalan vadesi otuz altı ayı aşan kredilerde ise yüzde ikisini geçemez. Oranların değişken olarak belirlenmesi hâlinde tüketiciden erken ödeme tazminatı talep edilemez.”
4. Tüketicinin Kredi Borcunu Ödemekten Kaçınma Hakkı
Kredi sözleşmelerinde kural, kredi kullanan tüketicinin kredi borcunu belirli bir ödeme planına uygun şekilde ödemesi olsa da bağlı kredilerde satıcı-banka-tüketici arasında üçlü bir ilişki kurulduğu ve kredi kullandıran banka satıcıyla birlikte tüketiciye karşı müteselsilen sorumlu olduğundan bazı hallerde tüketicinin kredi borcunu ödemekten kaçınma hakkı gündeme gelebilir.
Bağlı kredi kullanılarak satın alınan mal veya hizmetin hiç veya gerektiği gibi ifa edilmemesi ya da ayıplı ifa edilmesi halinde tüketici, kredi borcunu ödemekten kaçınma hakkına sahiptir. Diğer bir deyişle tüketicinin bağlı kredi kullanarak satın aldığı mal veya hizmetin ayıplı ifası, hiç veya gerektiği gibi ifa edilmemesi söz konusu olduğunda, tüketici de bağlı kredi borcunu ödemekten kaçınabilir zira bağlı kredilerde banka ve satıcı tüketiciye karşı müteselsilen sorumludur.
5. Tüketicinin Zararının Tazminini Talep Etme Hakkı
Tüketici tarafından satın alınan mal veya hizmetin, ayıplı ifası ya da hiç veya gerektiği gibi ifa edilmemesi hallerinin gerçekleşmesi durumunda tüketicinin bu sebeplerden kaynaklanan zararının tazminini talep etme hakkı mevcuttur.
Daha önce belirtildiği üzere bağlı kredi sözleşmelerinde kredi sağlayan banka ile satıcı, tüketiciye karşı müteselsilen sorumlu olduklarından tüketicinin, hukuka uygun bir ifanın gerçekleşmediği hallerden doğan zararının tazminini satıcı ile birlikte bankadan da talep etmesi mümkündür. Banka, satıcı ile arasındaki bu müteselsil sorumluluk halinden dolayı tüketicinin zararını tazmin etmekle yükümlüdür.
6. Sonuç
Bağlı kredi sözleşmelerinde banka ile satıcı, tüketiciye karşı tek bir kişiymişçesine hareket ettiklerinden tüketicinin korunması amacıyla tüketiciye bazı haklar tanınmış olup banka ve satıcının tüketiciye karşı müteselsil sorumlulukları bulunmaktadır. Müteselsil sorumluluk kapsamında tüketicinin, ifanın hiç veya gerektiği gibi gerçekleşmemesi ya da ayıplı ifa gerçekleşmesi hallerinde satıcı ile birlikte bankanın da müteselsil sorumluluğuna başvurması mümkündür.
