Ehliyetsiz Araç Kullanma ve Cezası 2024

Ehliyetsiz araç kullanma, sürücünün geçerli bir sürücü belgesine sahip olmaksızın motorlu bir aracı kullanması durumunu ifade eder. Bu eylem, Karayolları Trafik Kanunu’nun 36. Maddesi tarafından düzenlenen sürücü belgesi alma zorunluluğunu ihlal etmektedir. Söz konusu madde şu şekildedir: “Motorlu araçların, sürücü belgesi sahibi olmayan kişiler tarafından karayollarında sürülmesi ve sürülmesine izin verilmesi yasaktır.”

Ehliyetsiz araç kullanma fiili bir suç teşkil etmemekle birlikte kanunla yasaklanmış bir fiildir. Motorlu araçların, sürücü belgesi sahibi olmayan kişiler tarafından karayollarında sürülmesi ve sürülmesine izin verilmesi yasak olup ehliyetsiz sürücünün motorlu araç kullanırken yetkili makamlarca tespiti halinde hem ehliyetsiz sürücüye hem de motorlu aracın tescil sahibine ayrı ayrı idari para cezası verilir.

Bu blog yazısında, ehliyetsiz araç kullanma kabahatini, cezasını ve ehliyetsiz araç kullanılırken kazaya karışılması halinde sonuçlarını inceleyeceğiz.

1. Ehliyet Tanımı ve Türleri

Karayolları Trafik Kanunu’nun 3. Maddesi, sürücü belgesini, yani ehliyeti tanımlamaktadır. Bu madde, sürücü belgesini, bu Kanun kapsamında belirtilen motorlu araçları kullanma yetkisi veren resmi bir belge olarak açıklar. Sürücü belgesi, bir bireyin trafik kurallarını bilmesini ve aracı güvenli bir şekilde kullanabilme becerisini göstermesini sağlamak amacıyla düzenlenir.

Bu belgeyi alabilmek için belirli bir yaş sınırını geçmiş olmak, gerekli sürücü eğitimini tamamlamak ve sürücü sınavını başarıyla geçmek gibi şartlar karşılanmalıdır. Ehliyet, sürücülerin yetkinliklerini kanıtlayan ve belirli sınıftaki araçları kullanma yetkisi veren önemli bir belgedir. Bu düzenlemeler, trafik güvenliğini artırmak ve sürücülerin yeterliliklerini sağlamak amacıyla yapılmıştır.

Ehliyet sahibi, yalnızca ehliyetinde belirtilen sınıftaki motorlu veya motorsuz taşıtı karayolunda kullanabilme hakkına ve yetkisine sahiptir. Örneğin, B sınıfı bir ehliyete sahip olan bir kişi otomobil kullanabilir. Ehliyetler genellikle belirli bir süre boyunca geçerlidir ve sürenin sonunda yenilenmesi gerekebilir.

Sürücü belgesi sınıfları toplamda on yedi tanedir: M, A1, A2, A, B1, BE, C1, C1E, C, CE, D1, D1E, D, DE, F, G, K sınıfı. Bu sınıflar, belge sahiplerine hangi tür araçları kullanabilecekleri konusunda rehberlik eder.

2. Yasal Düzenleme

Karayollarında, can ve mal güvenliği yönünden trafik düzenini sağlamak ve trafik güvenliğini ilgilendiren tüm konular, Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliği ile düzenlenmektedir. Karayolları Trafik Kanununun kabahat saydığı ve karşılığında idarî para cezası öngörülmüş fiiller hakkında uygulanacak genel hükümler Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmektedir.

3. Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçu

Trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu Türk Ceza Kanunu’nun 179. Maddesinde düzenlenmektedir. Bu hüküm uyarınca;

Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşım araçlarını kişilerin hayat, sağlık veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare eden kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasına rağmen araç kullanan kişi de aynı şekilde cezalandırılır.

Yargıtay içtihatlarında; sürücü belgesine sahip olmadan araç kullanılmasının suç olarak düzenlenmediği ve bu eylemin kabahat fiilini oluşturduğu bu nedenle sadece sürücü belgesi olmaksızın araç kullanma fiilinin, trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçuna vücut vermeyeceği hüküm altına alınmıştır. (Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2018/3565 E., 2018/9418 K. ve 9.10.2018 T.)

4. Ehliyetsiz Araç Kullanmanın Cezası Nedir?

Ehliyetsiz araç kullanma fiiline ilişkin hükümler Karayolları Trafik Kanunu’nun 36. Maddesinde düzenlenmektedir. Aşağıda sayılan hallerde ehliyetsiz araç kullanma kabahati oluşmaktadır:

• Hiçbir ehliyeti olmayan kişinin araç kullanması
• Yetkili makamlarca sürücü belgesi geçici olarak ya da tedbiren geri alınan sürücünün araç kullanması
• Sürücü belgesi iptal edilen sürücünün araç kullanması
• Sürücü belgesinin süresi dolan sürücünün araç kullanması
• Sürücünün belgesinde yer almayan bir sınıfta araç kullanması

4.1. Ehliyetsiz Araç Kullanılması

Herhangi bir sürücü belgesi bulunmayan, herhangi bir nedenle ehliyetine el konulmuş veya herhangi bir nedenle ehliyeti iptal edilmiş  kişinin ehliyetsiz araç kullandığının yetkili makamlar tarafından tespiti halinde verilecek idari para cezası 2024 yılı için 12.978 TL’dir. Ayrıca, aracın sürücü belgesiz kişilerce sürülmesine izin veren araç sahibine de tescil plakası üzerinden aynı miktarda idari para cezası verilir. Yani hem ehliyetsiz aracı süren kişiye hem de ehliyetsiz sürülen aracın sahibine ayrı ayrı 12.978 TL idari para cezası verilmektedir.

Ancak ehliyetsiz araç kullanan kişi fiili işlediği sırada on beş yaşını doldurmamış ise çocuk hakkında idari para cezası uygulanamaz. Yani ehliyetsiz araç kullanan kişinin yaşı 15’ten küçük ise sadece ehliyetsiz kullanılan aracın sahibine 2024 yılı için 12.978 TL idari para cezası verilir.

4.2. Ehliyet Yanında Bulundurulmadan Araç Kullanılması

Sürücü belgesi olmasına rağmen araç sürerken yanında bulundurmama fiilinin cezası 2024 yılı için 1.507 TL idari para cezasıdır.

4.3. Uygun Sınıfta Ehliyet Olmaksızın Araç Kullanılması

Ehliyeti bulunmasına rağmen kullandığı araç türü bakımından ehliyeti geçerli olmayan kişi de ehliyetsiz araç kullanma fiilini gerçekleştirmektedir. Bu bakımdan bu kişinin de ehliyetsiz araç kullandığının yetkili makamlar tarafından tespiti halinde verilecek idari para cezası 2024 yılı için 6.440 TL’dir. Ayrıca, aracın sürücü belgesiz kişilerce sürülmesine izin veren araç sahibine de tescil plakası üzerinden aynı miktarda idari para cezası verilir. Yani hem ehliyetsiz aracı süren kişiye hem de ehliyetsiz sürülen aracın sahibine ayrı ayrı 6.400 TL idari para cezası verilmektedir.

4.4. Süresi Bitmiş Ehliyet İle Araç Kullanılması

Ehliyeti bulunmasına rağmen ehliyetin süresi bitmiş ve yenilenmemişse bu kişi de ehliyetsiz araç kullanma fiilini gerçekleştirmektedir. Bu bakımdan bu kişinin de ehliyetsiz araç kullandığının yetkili makamlar tarafından tespiti halinde verilecek idari para cezası 2024 yılı için 2.610 TL’dir. Süresi bitmiş ehliyet ile araç kullanılması durumunda sadece sürücüye ceza verilir, araç sahibine ceza verilmez.

4.5. Ehliyetsiz ve Alkollü Araç Kullanılması

Ehliyetsiz ve alkollü araç kullanılması halinde bu fiiller ayrı ayrı kabahat teşkil edecekleri için her kabahat için ayrı ayrı idari para cezası verilecektir. Alkollü araç kullanma kabahati bakımından, sürücünün kaçıncı kez alkollü araç kullanırken yakalandığı ve kanındaki alkol düzeyine göre verilen idari para cezası değişmektedir. Alkollü araç kullanma kabahati bakımından mevzuatta öngörülen diğer idari yaptırımlar da hem ehliyetsiz hem de alkollü araç kullanma için ayrı ayrı verilen idari para cezasının yanında uygulanabilecektir.

Araç sürücüsünün kanında bulunan alkol seviyesinin 1.00 promilin üstünde olması halinde ise bu durum TCK 179 kapsamında suç teşkil edebilir ve sürücü hakkında ceza davası açılabilir. Sürücüye ceza davası sonucunda suçtan dolayı yaptırım uygulanması halinde idari yaptırım uygulanmayacak olup sadece ehliyetsiz araç sürme kabahatinden kaynaklı idari para cezası verilecektir. Alkollü araç kullanma kabahati hakkında daha detaylı bilgi için Alkollü Araç Kullanma Suçu ve Cezası başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

5. Ehliyetsiz Kazaya Karışılması Sonucu Oluşacak Zararlar Ve Tazmini

Maddi hasarlı trafik kazalarında oluşan zararın tazmininden hangi tarafın sorumlu olacağı, tarafların kusur oranlarının tespiti sonucunda ortaya çıkmaktadır. Ehliyetsiz araç kullanan taraf kazalarda asli kusurlu olarak kabul edilmemektedir. Yani ehliyetsiz araç sürücüsünün kaza yapması durumunda ehliyetsiz olması sebebiyle tüm kusur bu sürücüye yüklenmemektedir. Maddi tazminat ödeme yükümlülüğü bakımından ehliyetin varlığını bakılmaksızın hangi sürücünün kusur oranının daha fazla olduğunu bakılmaktadır. Kazanın meydana gelmesinde daha az kusurlu olan ya da kusursuz olan her sürücü, ehliyetli olup olmamasına bakılmaksızın, kaza sonucunda kendi aracında meydana gelmiş zararlar veya bedensel zararları için kusurlu ya da daha fazla kusurlu karşı araç sürücüsüne, kazaya karışan aracın ruhsat sahibine ve sigorta şirketine tazminat için başvuruda bulunulabilir. Bu nedenle kazada kusuru bulunmayan ehliyetsiz sürücünün zararını, kazada kusurlu olan ya da ehliyetsiz sürücüye oranla daha fazla kusurlu olan ehliyetli sürücü kendi kusuru oranında ödemek durumunda kalabilir.

6. Ehliyetsiz Kazaya Karışılması Durumunda Sigorta Ödemeleri

6.1. Ehliyetsiz Yapılan Kazanın Masraflarını Trafik Sigortası Karşılar mı?

Ehliyetsiz kaza yapan sürücü eğer ki meydana gelen kazada kusurlu taraf ise daha az kusurlu olan ya da kusursuz olan sürücü, sigorta şirketine tazminat için başvuruda bulunabilir ve sigorta şirketi de sürücünün bu zararlarını karşılamakla yükümlüdür. Ancak böyle bir durumda sigorta şirketi tazminatın kaldırılmasını veya azaltılmasını sağlayabileceği oranda kazaya sebebiyet veren sigortalıya rücu edebilir. Tam tersi durumun varlığı söz konusu ise, yani ehliyetsiz sürücü kusursuz ya da daha az kusurlu ise zararlarının tazmini için trafik sigorta şirketine başvuru yapabilir. Bu kapsamda sigorta şirketi, kusursuz ya da daha az kusurlu sürücünün ehliyetsiz olduğunu ileri sürerek zararlarını karşılamaktan kaçınamaz.

6.2. Ehliyetsiz Yapılan Kazanın Masraflarını Kasko Karşılar mı?

Ehliyetsiz sürücü tarafından yapılan kaza sonucunda ortaya çıkan masraflar kasko tarafından karşılanmamaktadır. Poliçede gösterilen taşıtın, Karayolları Trafik Kanunu hükümlerine göre, gerekli sürücü belgesine sahip olmayan kimseler tarafından kullanılması sırasında meydana gelen zararlar kaskonun sağladığı teminatın dışındadır.

7. Ehliyetsiz Araç Kullanma Cezasına İtiraz

7.1. Ehliyetsiz Araç Kullanma Cezası İtiraz Edilebilir mi? Nasıl Edilir?

Ehliyetsiz araç kullanma neticesinde verilen idari para cezasına karşı itiraz yeri Sulh Ceza Hâkimliği olup itiraz süresi 15 gündür. Yetkili makamlarca verilen idari para cezasına karşı itiraz süresi, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren başlar. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî yaptırım kararı kesinleşir.

7.2. Ehliyetsiz Araç Kullanılması Cezası Durumunda Ne Yapabilirsiniz?

Ehliyetsiz araç kullanılması cezasının kesinleşmesi halinde yetkili makamlarca verilmiş idari para cezasının ödenmesi gerekmektedir. Trafik cezaları PTT şubelerinden, anlaşmalı banka şubelerinden ve vergi dairesinden fiziki olarak ödenebilmektedir. Bunun yanında, e-devlet sisteminden, İnteraktif Vergi Dairesi internet sitesinden ve anlaşmalı olan bankaların internet bankacılığı sistemlerinden online olarak da trafik cezaları ödenebilmektedir.

Trafik cezalarının erken ödenmesi halinde %25 oranında indirim uygulanmaktadır. Bu indirimden yararlanabilmek için verilen cezanın 15 gün içerisinde yukarıda yer alan kuruluşlar aracılığı ile ya da online olarak ödenmesi gerekmektedir.

Erken ödeme indiriminin yanında verilen cezanın taksitlendirilmesi de mümkündür.  Kişinin ekonomik durumunun müsait olmaması halinde, idarî para cezasının, ilk taksitinin peşin ödenmesi koşuluyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit halinde ödenmesine karar verilebilir. Taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi halinde, idarî para cezasının kalan kısmının tamamı kişiden tahsil edilir.  

8. Sıkça Sorulan Sorular