Boşandığınız Eşinizin Soyadını Kullanabilir Misiniz?

Evlilik süresince kocasının soy ismi ile tanınan kadın, boşanma halinde kocasının soy ismini kullanmaya devam etmek isteyebilir. Türk Medeni Kanunu’nun madde 173 uyarınca, kadının boşandığı eşinin soyadını kullanmakta menfaati varsa ve bu durum kocaya zarar vermeyecekse, kadın boşandığı eşinin soyadını kullanabilir. Kadının bu talebi, açılmış bir boşanma davasında ileri sürülebileceği gibi Aile Mahkemelerinde açılacak ayrı bir dava ile de gündeme getirilebilir.

Evlilik sürecinde soyadı değişen kadının, boşanma sonrası bu soyadı terk etme zorunluluğu, sosyal ve ekonomik sorunlar yaratabilir. Özellikle çocukları ile aynı soyadını taşımamak veya iş hayatındaki statüsünün soyadı değişikliği ile olumsuz etkilenmesi, başlıca sorunlar arasında yer almaktadır. Bu nedenle kanun koyucu, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati olan kadına bu hakkı tanımıştır.

1. Kadının Evlenmekle Kocasının Soyadını Alması

Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesine göre, evlenen kadının eşinin soyadını alması gerekmekteydi. Ancak bu madde, kadına seçimlik bir hak tanımakta ve nüfus müdürlüğüne veya evlendirme memurluğuna başvurmak suretiyle evlenmeden önceki soyadını da eşinin soyadıyla birlikte kullanabilme imkanı sunmaktaydı. Böylece kadın, hem kendi soyadını hem de eşinin soyadını birlikte kullanma hakkına sahipti.

Anayasa Mahkemesi’nin 22.02.2023 tarihli ve 2022/155 E., 2023/38 K. sayılı kararı ile Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesi iptal edilmiştir. Bu iptal kararı ile birlikte, 28.01.2024 tarihinden itibaren kadının evlenmekle birlikte kocasının soyadını alma zorunluluğu ortadan kalkmıştır. Bu iptal kararı gereğince evlenen kadın artık bekarlık soyadının tek başına kullanma hakkına kavuşmuştur.

Evlilikten sonra sadece kendi bekârlık soyadını kullanmaya devam etmek isteyen kadın, evlilik dairesine yapılan nikâh müracaatı esnasında kayıt masasından temin edilebilecek soyadı formunu doldurarak bunu beyan etmesi gerekmektedir. Ayrıca mahkeme huzurunda dava açılmasına gerek yoktur.

Bunun yanında, hali hazırda evli olan ve eşinin soyadını kullanan ya da eşinin ve kendi bekarlık soyadını birlikte kullanan ancak sadece kendi bekarlık soyadını kullanmak isteyen kadın bakımından ise Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararından sonra herhangi bir kanun ya da yönetmelik ile düzenleme yapılmamıştır. Mevcut durumda, Nüfus Hizmetleri Uygulama Yönetmeliğinin 24 üncü maddesi uyarınca evli kadının sadece bekarlık soyadını kullanabilmesi için kadının evlilik hanesinde sadece bekarlık soyadını kullanmasına yönelik mahkeme kararı alarak Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü’ne müracaatta bulunması gerekmektedir. Konuyla ilgili detaylı bilgi almak için Kadının Evlenmeden Önceki Bekarlık Soyadını Tek Başına Kullanması başlıklı yazımız inceleyebilirsiniz.

Ancak bu durum, kadının kocasının soyadını kullanmasına engel teşkil etmemektedir. Evlilik müracaatı sırasında kadın, aksi bir beyanda bulunmadığı sürece, eşinin soyadını almaya devam edebilir.

2. Boşanan Kadının Kocasının Soyadını Terk Etme Zorunluluğu

Boşanma durumunda kadın, evlilikle kazandığı kişisel durumunu korur; ancak evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Eğer kadın boşanmadan önce dul ise, ölen eşinin soyadı yerine bekârlık soyadını kullanmak için mahkemeden izin isteyebilir.

Boşanma kararı sonrası kendi bekârlık soyadını kullanmak isteyen kadının herhangi bir işlem yapması veya başvuruda bulunması gerekmez. Boşanma kararı kesinleştikten sonra, aile mahkemesi nüfus müdürlüğüne yazı göndererek boşanmanın kesinleştiğini ve kadının soyadının değişmesi gerektiğini bildirir.

3. Kadının Boşandığı Eşinin Soyadını Kullanması

Evlilikle birlikte kadının soyadı kullanımı konusunda önemli değişiklikler gündeme gelebilir. Ancak, evlilik sürecinde soyadı değişen kadının, boşanma ile birlikte bu soyadını terk etme zorunluluğu sosyal ve ekonomik sorunlar doğurabilir. Özellikle çocukları ile aynı soyadını taşımamak veya iş hayatındaki statüsünün soyadı değişikliği ile olumsuz etkilenmesi, başlıca sorunlar arasında yer almaktadır.

Türk Medeni Kanunu’nun 173. maddesi, boşanma halinde kadının kişisel durumunu korumasını öngörür. Boşanma halinde kadın, evlenme ile kazandığı kişisel durumunu korur; ancak, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Kadının evlenmeden önceki soyadını yeniden alması, evlilik süresince edinilen kazanımların kaybedilmesine ve sosyal durumunun bozulmasına yol açabilir. Bu nedenle kanun koyucu, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati olan kadına bu hakkı tanımıştır.

TMK Madde 173- Boşanan kadının kişisel durumu

Boşanma hâlinde kadın, evlenme ile kazandığı kişisel durumunu korur; ancak, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Eğer kadın evlenmeden önce dul idiyse hâkimden bekârlık soyadını taşımasına izin verilmesini isteyebilir.

Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği ispatlanırsa, istemi üzerine hâkim, kocasının soyadını taşımasına izin verir.

Koca, koşulların değişmesi hâlinde bu iznin kaldırılmasını isteyebilir.

Eğer kadın boşanmadan önce dul idiyse, bekârlık soyadını taşımasına izin verilmesini mahkemeden isteyebilir. Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya zarar vermeyeceği ispatlanırsa, istemi üzerine hâkim, kadının kocasının soyadını taşımasına izin verebilir. Ancak, koşulların değişmesi halinde koca, bu iznin kaldırılmasını talep edebilir.

3.1. Boşanan Kadının Evlilikle Kazandığı Soyadını Tek Başına Kullanması

Türk Medeni Kanunu’nun 173. Maddesi: Bu madde, boşanma durumunda kadının kişisel durumunu korumasını ve evlenmeden önceki soyadını yeniden almasını öngörür. Ancak, kadın boşandığı kocasının soyadını tek başına kullanmak isterse belirli koşulları sağlaması ve mahkeme huzurunda menfaatini ispat etmesi gerekmektedir.

3.2. Boşanan Kadının Evlilikle Kazandığı Soyadını Bekarlık Soyadı İle Birlikte Kullanması

Kadın, boşandığı eşinin soyadını ve kendi soyadını birlikte kullanmak istediğinde, bu kullanımın menfaatine olduğunu ve boşandığı kocaya zarar vermeyeceğini mahkeme huzurunda ispatlamak zorundadır. Mahkeme kararı ile, kadın boşandığı eşinin soyadını ve kendi soyadını birlikte kullanabilir.

Eğer kadın, tek başına boşandığı eşinin soyadını kullanıyorsa ve bu soyadının yanında kendi bekarlık soyadını da kullanmak istiyorsa, yeniden dava açmasına gerek yoktur. Bu durumda, e-devlet kapısı üzerinden ya da T.C. kimlik kartı veya geçici kimlik belgesinin aslı, nüfus cüzdanı, uluslararası aile cüzdanı, sürücü belgesi, pasaport gibi kimlik belgesi yerine geçecek belgelerden biri ile dilekçe vererek Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü’ne başvuru yapması gerekmektedir.

4. Kadının Boşandığı Eşin Soyadını Kullanabilmesi İçin Gerekli Koşullar

Kadına tanınan boşandığı kocasının soyadını kullanabilmesi hakkı, kadının boşandığı kocasını da ilgilendirmekte olduğundan, tamamen sınırsız ve koşulsuz bir hak değildir. Kanuna göre; kadın, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğunu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceğini ispatlarsa, hâkim, kocasının soyadını taşımasına izin verebilir.

4.1. Menfaat İspatı

Kadının, boşandığı eşinin soyadını kullanmakta menfaati olduğunu ispatlaması gerekir. Bu menfaatler genellikle sosyal statü, iş hayatındaki tanınırlık, çocuklarla aynı soyadını taşıma gibi nedenlerle ilgili olabilir. Örneğin:

• Sosyal Statü: Kadının toplumsal konumu, tanınırlığı veya prestiji açısından bu soyadı kullanması gerekebilir.
• İş Hayatındaki Tanınırlık: Kadın, iş hayatında boşandığı eşinin soyadı ile tanınıyorsa ve bu soyadının değişmesi kariyerine olumsuz etkiler yapacaksa bu durumu ispat edebilir.
• Çocuklarla Aynı Soyadını Taşıma: Çocukları ile aynı soyadını taşımak, hem çocukların hem de annenin sosyal durumunu etkileyebilir.

4.2. Zarar Vermeme Şartı

Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmasının kocaya zarar vermeyeceğinin de mahkeme huzurunda ispatlanması gereklidir. Bu, kocanın itibarını zedelememeli veya kocaya yönelik herhangi bir sosyal ya da ekonomik zarar doğurmamalıdır.

5. Boşanan Kadının Eşinin Soyadını Kullanabilmesi: Usuller ve Şartlar

Kadının boşandığı kocasının soyadını kullanma talebi iki şekilde ileri sürülebilir: bu talep ya boşanma davası ile birlikte ya da ayrı bir dava açılarak ileri sürülebilir.

• Boşanma Davası ile Birlikte: Bu talebin boşanma davası ile birlikte ileri sürülmesi halinde herhangi bir zamanaşımı süresi söz konusu değildir. Kadın, boşanma davası sırasında boşandığı kocasının soyadını kullanmak istediğini mahkemeye bildirebilir.
• Ayrı Bir Dava ile: Boşanma kararı verildikten sonra ayrı bir dava açılarak ileri sürülen soyadı kullanma talepleri için zamanaşımı süresi geçerlidir. Bu durumda, evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden doğan dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinden itibaren bir yıl geçmesi ile zamanaşımına uğrar. Bu sebeple, kadının izin davasını, boşanmanın kesinleşmesinden itibaren en geç bir yıl içinde açması gerekmektedir.

Anlaşmalı boşanma davalarında, boşanan kadının eşinin soyadını kullanmaya devam etmesi anlaşmalı boşanma protokolüne yazılabilir. Bu durumda mahkeme, tarafların anlaştığı diğer hususlarla birlikte, kadının eşinin soyadını kullanmaya devam edebileceği konusunda da karar verir. Konuyla ilgili daha detaylı bilgi almak için Anlaşmalı Boşanma Davası ve Anlaşmalı Boşanma Protokolü başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

6. Dava Zamanaşımı Süresi

Kadının boşandığı kocasının soyadını kullanma talebi, boşanma davası ile birlikte ileri sürüldüğünde zamanaşımı süresi bulunmamaktadır. Ancak, bu talep boşanma kararı sonrasında ayrı bir dava ile ileri sürülmek istenirse, dava hakkı boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanılmalıdır. Evliliğin boşanma sebebiyle sona ermesinden kaynaklanan dava hakları, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl geçtikten sonra zamanaşımına uğrar. Bu nedenle, soyadı değişikliği izin davası en geç boşanmanın kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde açılmalıdır. Aksi takdirde, davalının zamanaşımı itirazı ile karşılaşılabilir.

Davalının Zamanaşımı İtirazı ve Hakimin Değerlendirmesi

• Davalının İtirazı: Boşanılan koca zamanaşımı itirazında bulunursa, mahkeme bu itirazı dikkate alır. Zamanaşımı süresi dolmuşsa, mahkeme davayı reddeder.
• Hakimin Resen Değerlendirmesi: Eğer davalı zamanaşımı itirazında bulunmazsa, hakim zamanaşımı süresini kendiliğinden dikkate almaz. Bu durumda dava süreci normal şekilde devam eder.

7. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Görevli Mahkeme: Aile Hukuku’ndan kaynaklanan kadının boşandığı kocasının soyadını kullanma talebi ve bu iznin kaldırılmasına ilişkin davalara ilişkin kararlar genellikle aile mahkemelerinde görülerek sonuçlandırılır.

Yetkili Mahkeme: Yetkili mahkemenin belirlenmesi ise iki duruma göre farklılık gösterir:

• Boşanma Davası İle Birlikte İleri Sürülen Talep: Kadının boşandığı eşin soyadını kullanma talebi, boşanma davası sırasında ileri sürülecekse, yetkili mahkeme boşanma davasında yetkili olan mahkemedir. Bu durumda, Türk Medeni Kanunu’nun 4721 sayılı kanununun 167. maddesine göre, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son altı ay içinde birlikte oturdukları yer mahkemesi yetkilidir.
• Boşanma Kararından Sonra Ayrı Dava İle İleri Sürülen Talep: Kadının boşandığı eşin soyadını kullanma talebi, boşanma kararı verildikten sonra ayrı bir dava ile ileri sürülecekse, yetkili mahkeme davalı boşanılan kocanın ikametgah adresinin bulunduğu yer mahkemesidir.

8. Koşulların Değişmesi Halinde Kocanın İznin Kaldırılmasını Talep Etmesi

Kadının boşandığı kocasının soyadını kullanması, boşanılan kocayı da doğrudan etkileyen bir durumdur ve bu sebeple Türk Medeni Kanunu’nda kocaya iznin kaldırılması için dava açma hakkı tanınmıştır. İzinin kaldırılması için kocanın sadece talepte bulunması yeterli değildir; ayrıca kadının bu soyadını kullanmasının kendisine zarar verdiğini veya kadının menfaatinin ortadan kalktığını mahkemeye ispat etmesi de gerekmektedir. Aksi halde, davanın reddi söz konusu olabilir.

Kocanın iznin kaldırılmasını talep edebilmesi için şu koşulların sağlanması gerekmektedir:

• Zarar Gösterme Yükümlülüğü: Koca, kadının boşandığı soyadını kullanmasının kendisine zarar verdiğini mahkemeye kanıtlamalıdır. Bu zarar, genellikle itibar kaybı veya başka sosyal veya ekonomik zararlar şeklinde olabilir.
• Kadının Menfaatinin Ortadan Kalkması: Koca, iznin devam etmesinin artık kadının menfaatine uygun olmadığını göstermelidir. Örneğin, kadının bu soyadını kullanmasının evliliğin sona ermesinden sonra ortaya çıkan yeni koşullar nedeniyle artık gereksiz veya haksız olduğunu iddia edebilir.

Mahkeme, kocanın bu taleplerini değerlendirirken, hem kadının menfaatini hem de kocaya yönelik zarar veya etkileri dikkate alır. Koca, iznin kaldırılması talebini boşanma kararından sonra herhangi bir zamanda açabilir, ancak bu talebin gecikmesi durumunda mahkemece değerlendirme yapılır ve hakim tarafından gerekli görülürse iznin kaldırılması kararı verilebilir.

9. Sıkça Sorulan Sorular

Evlenirken Kocamın Soyadını Almak Zorunda mıyım?

28.01.2024 tarihinden sonra yapılacak evliliklerde kadının kocasının soyadını alma zorunluluğu bulunmamaktadır.

Boşandıktan Sonra Kızlık Soyadımı Kullanmak İstemiyorum. Kocamın Soyadını Kullanmaya Devam Edebilir miyim?

Kadın, boşandıktan sonra evlenmeden önceki soyadını tekrardan alır. Ancak kadın, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğunu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceğini ispatlarsa hâkim kadının boşandıktan sonra da eski kocasının soyadını kullanmasına karar verebilir.

Boşandığı Eşinin Soyadını Kullanan Kadının Evlenmeden Önceki Soyadını Kullanabilmesi İçin Dava Açması Gerekir Mi?

Boşandığı eşinin soyadını kullanan kadının evlenmeden önceki soyadını kullanabilmesi için e-devlet kapısı üzerinden ya da T.C. Kimlik kartı veya geçici kimlik belgesinin aslı, nüfus cüzdanı, uluslararası aile cüzdanı, sürücü belgesi, pasaport gibi kimlik belgesi yerine geçecek belgelerden birisi ve dilekçe ile Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Müdürlüğü üzerinden başvuru yapması gerekmektedir. Bu işlem için mahkeme kararı gerekmemektedir.

Boşandıktan Sonra Eski Kocamın Soyadını Kullanmam İçin Ne Yapmalıyım?

Kadın, boşandıktan sonra eski kocasının soyadını kullanmaya devam edebilmek için ya bu talebini boşanma davasında ileri sürmelidir ya da boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde açacağı başka bir dava ile ileri sürmelidir. 

Boşandıktan Sonra Eski Kocamın Soyadının Yanında Kendi Bekarlık Soyadımı Da Kullanabilir Miyim?

Boşandıktan sonra mahkeme kararı ile boşandığı kocasının soyadının kullanılmasına izin verilen ve bu soyadını kullanan kadın e-devlet kapısı üzerinden ya da Vatandaşlık ve Nüfus İşleri Müdürlüklerinden yapacağı yazılı başvuru ile kendi doğum soyadını kullanabilir.