DNA Testi ile Babalığın Tespiti: Hukuki Süreç ve Detaylar

Mevzuatımıza göre, evlilik birliği içinde veya dışında doğmuş olsun, çocuk ile anne arasındaki soy bağı doğumla kurulur. Ancak evlilik birliği dışında doğan çocuğun baba ile soy bağının kurulabilmesi için, babalık davası veya tanıma davası gibi kanunen belirlenen yollara başvurulması gerekmektedir. Çocuğun baba ile soy bağının kurulabilmesi için öncelikle aralarındaki biyolojik ilişkinin tespit edilmesi gerekmektedir. Teknolojik gelişmeler sayesinde, baba ile çocuk arasındaki biyolojik bağ, DNA testi ile kesin bir şekilde belirlenebilmektedir.

Son yıllarda, çocuğun baba ile soy bağını belirlemek amacıyla DNA testi yaygın olarak kullanılmaktadır. Mahkeme tarafından DNA testi yapılmasına karar verilmesi halinde, bu test, soy bağının ispatında büyük bir kolaylık sağlamaktadır. Ayrıca, mahkeme kararı olmaksızın özel laboratuvarlarda da DNA testi yaptırılabilmektedir. Bu durum, babalık davası gibi soy bağının belirlenmesine ilişkin davalarda önemli bir ispat aracı sunmaktadır.

Bu yazımızda, babalık testi ile ilgili önemli hususları, yasal süreçleri ve mahkeme kararlarını detaylı bir şekilde ele alacağız.

1. Babalık Davası Nedir?

Babalık davası, bir çocuğun biyolojik babasının belirlenmesi amacıyla açılan hukuki bir davadır. Bu dava, genellikle çocuk ile baba arasındaki genetik bağın kurulması için başvurulur. Bu dava, hem annenin hem de çocuğun haklarını koruma altına almayı amaçlar.

Babalık davasında taraflar; çocuğun annesi, çocuk ve biyolojik baba olduğu iddia edilen kişidir. Bu davayı açma hakkı anne ve çocuğa ait olup, biyolojik baba olduğu iddia edilen kişi ise davalı olan taraftır.

Babalık davası hakkında detaylı bilgi almak için Babalık Davası ve Tanıma Davası başlıklı yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

2. DNA Testi (Babalık Testi) Nedir?

DNA testi, bir kişinin genetik yapısının analiz edilerek, bu kişinin biyolojik ilişkilerinin doğrulanması amacıyla yapılan bir testtir. DNA testi, özellikle babalığın belirlenmesinde kullanılan bu test türüdür. Testin temelinde, baba adayının ve çocuğun DNA örnekleri alınarak karşılaştırılmakta ve biyolojik bağın varlığı tespit edilmektedir.

DNA testi, babalık davası sürecinde en güvenilir delil olarak öne çıkmakta ve mahkemeye kesin kanıt sunarak, soy bağının belirlenmesine yardımcı olmaktadır.

2.1. Babalık Davasında DNA Testi Nasıl Yapılır?

Mahkemeler, belirli davalarda, uyuşmazlığın çözümü için DNA testi yapılmasına karar verebilir. Özellikle soybağının tespiti ve miras davaları gibi, biyolojik bağlantıların belirlenmesinin önemli olduğu durumlarda DNA testi, yargılama sürecinin kritik bir unsuru haline gelir. Bu testler, taraflar arasındaki soybağı ilişkisini netleştirerek, dava sürecinin aydınlatılmasına ve adil bir sonuca ulaşılmasına katkı sağlar.

Mahkeme, tarafların talebi üzerine veya re’sen (kendiliğinden) DNA testi yapılmasına karar verebilir. DNA testi, babalığın tespiti için en güçlü delil olarak kabul edilmekte ve davanın çözümünü kolaylaştırmaktadır.

Bu tür davalar, kamu düzenini ilgilendiren ve tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği davalardır. Babalık davaları, soybağının reddi davaları, nüfus kayıt düzeltme davaları ve evliliğin mutlak butlanı davaları gibi davalar örnek olarak verilebilir. Bu davalarda, hakim tarafların getirdiği belgelerle sınırlı kalmaz; gerektiğinde kendisi de delil toplar. Bu sebeple, DNA testi yapılması konusunda bir talep olmasa bile hakim, gerekli gördüğünde test yapılmasına karar verebilir.

Örneğin, bir babalık davasında, çocuğun biyolojik babasıyla olan ilişkisi, yalnızca taraflar arasında değil, aynı zamanda kamu düzenini de ilgilendiren önemli bir meseledir. Bu tür davalarda, soybağının kesin bir doğruluk payı ile tespit edilebilmesi için DNA testi yapılması neredeyse zorunlu hale gelir. Aile mahkemesi, bu biyolojik bağın tespitine yönelik olarak DNA testi yapılmasına karar verebilir. Mahkemenin vereceği bu kararı, taraflar arasındaki biyolojik ilişkiye dair kanaatini daha güçlü ve kesin bir şekilde ortaya koymayı amaçlayan bir adım olarak değerlendirmek gerekmektedir.

2.2. DNA Testi Sonuçları Babalık Kararı İçin Yeterli midir?

DNA testi sonuçları, babalığın tespiti için en güvenilir delillerden biri olmakla birlikte, mahkeme bazen başka deliller de talep edebilir. Mahkeme, sadece DNA testini değil, aynı zamanda sosyal, hukuki ve biyolojik delilleri de göz önünde bulundurabilir.

DNA testi, bilirkişi raporları kapsamında değerlendirilen bir delil türüdür. Ancak, mahkemeler bilirkişi raporlarına tamamen bağlı değildir. Yine de, DNA testlerinin doğruluk oranının neredeyse yüzde yüz olduğu göz önüne alındığında, mahkemenin DNA testi sonuçlarına aykırı bir karar vermesi olasılığı oldukça düşüktür. Eğer böyle bir karar verilirse, bu kararın hukuki dayanağının zayıf olacağı söylenebilir. Bu durumda, istinaf aşamasında kararın bozulma ihtimali oldukça güçlüdür.

2.3. Mahkeme Kararına Rağmen DNA Testi Yaptırılmazsa Ne Olur?

Mahkeme, soybağının tespiti amacıyla DNA testi yapılmasına karar verebilir. Ancak ilgili kişi, DNA testi yaptırmayı reddederse, hâkim Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 292. maddesi uyarınca incelemenin zor kullanılarak yapılmasına karar verebilir.

HMK madde 292

“Uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu ve bilimsel verilere uygun olmak, ayrıca sağlık yönünden bir tehlike oluşturmamak şartıyla, herkes, soy bağının tespiti amacıyla vücudundan kan veya doku alınmasına katlanmak zorundadır. Haklı bir sebep olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde, hâkim incelemenin zor kullanılarak yapılmasına karar verir.”

Bu çerçevede, mahkeme kararına rağmen test yaptırılmasına rıza gösterilmediği takdirde, mahkeme zorla testin yapılmasına hükmedebilir. Test edilecek kişi 18 yaşından küçükse, anne ve babanın rızası gerekir. Ancak, ebeveynler testin yapılmasına izin vermezse, hâkim yine zor kullanılarak testin gerçekleştirilmesine karar verebilir.

2.4. DNA Testi Sonuçlarına İtiraz Edilebilir mi?

DNA testi sonuçlarına itiraz edilebilir. Eğer bir taraf, testin doğru yapılmadığını veya test sonuçlarının hatalı olduğunu düşünüyorsa, sonuçlara itiraz edebilir ve yeni bir test yapılmasını talep edebilir. Zira DNA testleri, esasen bilirkişi raporu niteliğindedir.

3. DNA Testi Sonucunda Babalık Reddedilirse Ne Olur?

DNA testi sonucunda babalık reddedilirse, biyolojik baba olduğu iddia edilen kişi ile çocuk arasında hukuki bir bağ kurulmaz. Bu durumda, baba, çocuğa karşı sahip olduğu sorumluluklardan ve haklardan muaf tutulur. Ancak, bu sonuç mutlak değildir. DNA testinin doğruluk oranının neredeyse yüzde yüz olduğu dikkate alındığında, babalık reddine ilişkin verilen kararın istinaf yoluyla incelenmesi durumunda, mahkemenin verdiği kararın bozulma olasılığı oldukça yüksektir. Test sonuçlarının son derece doğru olduğu göz önünde bulundurulduğunda, ret kararının hukuken yeterli temele dayandırılması zor olacaktır. Bu nedenle, istinaf aşamasında kararın yeniden değerlendirilmesi ve bozulması ihtimali güçlüdür.

4. Mahkeme Kararı Olmadan DNA Testi Yaptırılabilir Mi?

Mahkeme kararı olmadan DNA testi yaptırılabilir. DNA testi, ancak ve ancak Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmış moleküler genetik laboratuvarlarında yapılabilmektedir. Herhangi bir mahkeme kararı olmadan DNA testi yapılması, ancak özel laboratuvarlar aracılığıyla mümkündür. Bunun dışında özel veya devlet hastanelerinde böyle bir hizmet verilememektedir.

Özel laboratuvarlarda DNA testi gerçekleşmesi için analiz yapılacak kişilerin kimlik bilgileri ile birlikte, DNA testinin yapılmasına onay vermeleri gerekmektedir. DNA testi yapılacak kişilerin yaşlarının 18’den küçük olması durumunda ise resmi baba veya annenin izninin alınması mecburidir.

4.1. Mahkeme Kararı Olmadan Yapılan DNA Testinin Hukuki Geçerliliği Nedir?

Mahkeme kararı olmadan yapılan DNA testleri, hukuki bağlamda genellikle sınırlı bir geçerliliğe sahiptir. Kişiler, kendi rızaları ile DNA testi yaptırabilirler; ancak bu testlerin hukuki geçerliliği, yalnızca mahkemenin kabul etmesi durumunda sağlanabilir. Özellikle babalık tespiti gibi hassas hukuki süreçlerde, testin geçerli olabilmesi için belirli yasal prosedürlere ve mahkeme denetimine uygun olması gerekmektedir.

• Kişisel Kullanım Amacı

Mahkeme kararı olmadan yapılan DNA testleri, genellikle kişisel bilgi edinme amacı taşır ve resmi bir bağlayıcılığı yoktur. Yani, bireyler test yaptırarak biyolojik babalık hakkında bilgi sahibi olabilirler; ancak bu testin sonuçları, resmi bir mahkeme kararı niteliğinde değildir.

• Mahkeme Denetimi

Mahkeme, DNA testi sonuçlarını kabul etmek için genellikle testin doğru bir şekilde gerçekleştirilmiş olduğunu, testin tarafsız ve güvenilir bir laboratuvar tarafından, Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmış bir kuruluşta yapılmış olduğunu ve tarafların rızasının alınmış olduğunu değerlendirir. Eğer mahkeme kararı olmadan yapılan test, bu şartlara uygun değilse, test sonuçları mahkeme nezdinde delil olarak kabul edilmeyebilir.

5. Yargıtay ve Mahkeme Kararlarında DNA Testi Uygulamaları

• DNA Testi Uygulamasında Kamu Düzeni Bakımından Yarar Bulunması

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2017/1922 Esas, 2018/1305 Karar, 04.07.2018 Tarihli Kararı:

“Öte yandan, davalılar… ve… (Külünk)’ün anne ve baba isimlerinin değişmesi durumunda miras durumunun da değişikliğe uğrayacağı, bir başka anlatımla davalıların mirasçılıktan çıkarılması durumunun gündeme geleceği, bu itibarla ortaya çıkacak hukuki sonuçlar karşısında ve nüfus kayıtlarının kamu düzenini de ilgilendirdiği dikkate alındığında, DNA testinin yaptırılmasında yarar bulunduğu da unutulmamalıdır.”

• Zorla DNA Testi Yaptırılması

Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 2018/12715 Esas, 2019/6954 Karar, 04.07.2019 Tarihli Kararı:

“Kamu düzeni ile yakından ilgili olan nüfus kaydının düzeltilmesi davalarında, Türk Medeni Kanunu’nun 284. maddesinde belirtilen koşullar saklı kalmak kaydıyla, Hukuk Muhakemeleri Kanunu uygulanır. Anılan madde uyarınca, hakim maddi olguları re’sen araştırır ve kanıtları serbestçe takdir eder. Hukuk Muhakemeleri Kanunu 292.maddesi uyarınca dava dilekçesindeki talep çerçevesinde mahkemece tarafların iddia ve savunmaları da dikkate alınarak iddia ile ilgili olarak DNA testi yaptırmak üzere davalılar … ve …’ya tekrar meşruhatlı davetiye çıkarılarak DNA testi için gerekli kan ve doku örneklerini vermesi, aksi taktirde zor kullanılarak bu incelemenin yaptırılacağı hususu ihtar edilmeli, buna rağmen davalılar gelmez veya gelir de kan ve doku örneklerini vermez ise bu incelemelerin zor kullanılarak yapılmasına karar verildikten sonra DNA testi yaptırılıp alınacak rapor doğrultusunda bir karar verilmesi gerekirken, yukarıda gösterilen yasal düzenlemelere aykırı şekilde eksik incelemeyle davanın kabulü doğru görülmemiştir.”

• Sadece Tanık Beyanıyla Yetinilmeyip DNA Testi Yapılması Gerektiği

Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 2012/6926 Esas, 2012/8542 Karar, 05.07.2012 Tarihli Kararı:

“Babalık davası sonuçları itibariyle kamu düzeniyle yakından ilgili olup, mahkemeler istemle bağlı olmadan kuşku ve duraksamaya neden olmaksızın re’sen de yapacağı tahkikatla elde edeceği bulgulara göre soybağını doğru olarak tespit etmek zorundadır. Somut olayda, salt taraf ve tanık beyanlarıyla yetinilmeyip, iddia yönünden dna testi yaptırılıp alınacak rapor da gözetilerek oluşacak sonuç doğrultusunda bir karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeyle davanın kabulü doğru görülmemiştir.

6. Sık Sorulan Sorular

DNA Testi Hangi Numuneler ile Gerçekleştirilir?

DNA testleri kişinin DNA özelliklerini taşıyan her türlü biyolojik madde ile yapılabilmektedir. Uygulamada, yaygın olarak, kişinin rızası ile alınan kan ya da yanak içi tükürük örnekleri ile gerçekleştirilmektedir. Bununla birlikte çoğu özel laboratuvar, kime ait olduğu bilinmeyen saç, tırnak, diş fırçası gibi örnekler üzerinden DNA testi yapılmasını, etik kurallar gereği kabul etmemektedir. Hangi numunenin kullanılacağı, laboratuvarın belirlediği prosedüre göre değişebilir.

Gebelikte DNA Testi Yapılması Mümkün mü?

Evet, gebelikte de DNA testi yapılması mümkündür. Bu testler, anne karnındaki bebeğin DNA’sını inceleyerek babalık tespiti yapılmasını sağlar. Ancak, bu tür testler belirli bir gebelik süresi sonrasında yapılabilir.

Anne veya Baba, Çocuğa DNA Testi Yapılmasına İzin Vermeyebilir mi?

Evet, anne veya baba, çocuğa DNA testi yapılmasına izin vermeyebilir. Ancak, mahkeme kararı ile bu engel aşılabilir ve test yapılması zorunlu hale getirilebilir.

DNA testi yaptırmak yasak mı?

Hayır, DNA testi yaptırmak genel olarak yasak değildir. Ancak mahkeme kararının söz konusu olmadığı durumlarda, kişinin rızası olmadan test yaptırmak hukuka aykırıdır.

Mahkeme kararı olmadan DNA testi yaptırılabilir mi?

Özel laboratuvarlarda kişisel rıza ile yaptırılabilir, ancak mahkemede delil olarak kullanılması her durumda mümkün olmayabilir.

Babalık davasında DNA testi zorunlu mu?

Babalık davasında DNA testi genellikle belirleyici bir delil olarak kullanılır ve mahkeme tarafından talep edilebilir.

Başkasının DNA’sı gizlice alınarak test yaptırılabilir mi?

Hayır, kişiden gizlice DNA örneği alınması özel hayatın gizliliğini ihlal edebilir ve hukuki yaptırımlara neden olabilir.

Mahkemeye sunulan DNA testleri her zaman geçerli midir?

Mahkemeye sunulan testlerin güvenilir ve yetkili bir laboratuvardan alınmış olması gerekir. Özel testler her zaman hukuki geçerlilik taşımaz.