Anonim şirketlerin kuruluşu 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda irade beyanı esasına dayandırılmıştır. İşte bu irade beyanının somutlaştığı yer ise şirket esas sözleşmesidir. Kurucular tarafından hazırlanan ve şirket kurma iradesini içeren esas sözleşme, Türk Ticaret Kanunu gereği bir takım zorunlu unsurları içermelidir. Yine anonim şirketlerde şirket esas sözleşmesi bakımından şekli kurallar da öngörülmüştür. Türk Ticaret Kanunu’nun gerekçesinde şirket esas sözleşmesi için “şirket anayasası” ifadesine yer verildiği görülmektedir. Gerçekten de bir şirketin esas sözleşmesi şirketi ilgilendiren işlemlerin hukuki temelini ve dayanağını oluşturur. Yine şirketin hangi esaslarla yönetileceği, ortakların durumu, şirketin sermayesi gibi temel konuların tamamı şirket esas sözleşmesinde düzenlenmektedir.
Yazı İçeriği
1. Şirket Esas Sözleşmesi Nedir?
2. Şirket Esas Sözleşmesinin Şekil Şartları
3. Şirket Esas Sözleşmesinde Bulunması Zorunlu Unsurlar
4. Şirket Esas Sözleşmesinde Zorunlu Unsurların Bulunmaması Hali
5. Şirket Esas Sözleşmesinde Bulunabilecek İhtiyati Unsurlar
6. Şirket Esas Sözleşmesinin Tescili ve İlanı
7. Şirket Esas Sözleşmesinin Değiştirilmesi
Şirket esas sözleşmesi, şirketin yönetimi ve işleyişi hakkında temel ilkeleri düzenleyen üst bir düzenlemedir.
1. Şirket Esas Sözleşmesi Nedir?
Anonim şirket esas sözleşmesi, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan zorunlu unsurları içeren, kurucuların şirket kurma iradesini ortaya koydukları, kanunen gerekli şekil şartlarına haiz olarak düzenlenen bir sözleşmedir.
Şirket esas sözleşmesinin hazırlanması bir şirketin kuruluşu için en temel adım olup esas sözleşme, yönetim kurulunu ve ortakları bağlayacağından titizlikle hazırlanmalıdır. Anonim şirketlerin kuruluş aşamaları hakkında daha detaylı bilgi için “Anonim Şirketlerin Kuruluşu” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
2. Şirket Esas Sözleşmesinin Şekil Şartları
Türk Ticaret Kanunu madde 339’a göre esas sözleşmenin yazılı şekilde yapılması ve bütün kurucuların imzalarının noterce onaylanması veya esas sözleşmenin ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalanması şarttır.
Bu düzenleme ile şirket kurucularının sonradan imzalarını inkâr etmelerinin önüne geçilerek kurulmuş bir şirketin faaliyetlerinin aksamasının, ticari hayatın olumsuz etkilenmesinin önüne geçilmiştir.
3. Şirket Esas Sözleşmesinde Bulunması Zorunlu Unsurlar
Şirket esas sözleşmesi mevzuat gereği bir kısım zorunlu unsurları içermelidir. Bu unsurlar bir şirketin kuruluşu bakımından olmazsa olmaz unsurlardan olup ileride çıkabilecek olası uyuşmazlıkların önüne geçilmesi, şirket faaliyetlerinin öngörülebilir şekilde ilerlemesi için kanun koyucu tarafından bu unsurların şirket esas sözleşmesinde bulunması zorunlu kılınmıştır.
Şirket esas sözleşmesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar;
- Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer,
- Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu,
- Şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları,
- Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; belirli paylara tanınan imtiyazlar; devir sınırlamaları,
- Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri; bunlara karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı,
- Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler,
- Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar,
- Genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları ve oy hakları,
- Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre,
- Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı,
- Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları,
- Şirketin hesap dönemi,
- İlk yönetim kurulu üyeleri
Şeklindedir.
4. Şirket Esas Sözleşmesinde Zorunlu Unsurların Bulunmaması Hali
Yukarıda sayılan unsurların tamamı şirket esas sözleşmesinde bulunması zorunlu unsurlardır. Bu unsurlardan herhangi birinin esas sözleşmede bulunmaması halinde ise şirketin hukuka uygun olarak kurulması mümkün olmayacaktır.
Buna göre zorunlu içeriğe uyulmamışsa, sicil müdürü esas sözleşmeyi tamamlanması veya düzeltilmesi için geri çevirecektir. Şirket esas sözleşmesinin Ticaret Sicili tarafından tescil edilmemesi halinde ise şirket tüzel kişilik kazanamayacak ve ticari faaliyetlerde bulunmayacaktır.
5. Şirket Esas Sözleşmesinde Bulunabilecek İhtiyati Unsurlar
Türk Ticaret Kanunu’na göre, kurucular kendi iradelerine göre, istedikleri her hususu, özellikle sözleşme serbestisi ilkesine dayanarak şirket esas sözleşmesine geçiremezler. Kanuni düzenlemeye göre, şirket esas sözleşmesinde yer alan konularda ancak Türk Ticaret Kanunu buna açıkça izin vermişse sapılabilecektir.
Bu düzenleme ile Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan anonim şirketlere ilişkin hükümlerin emredici olduğu belirtilmekle bu hükümlerden sapabilmenin ancak kanunda açıkça öngörülmüşse olanaklı olduğu söylenebilecektir.
Bu konuda örneğin TTK m.411’de 1/10 paya sahip azınlık pay sahiplerinin genel kurulu toplantıya çağırmasını yönetim kurulundan isteyebileceğini düzenlemiş, bu maddenin devamında ise şirket esas sözleşmesi ile çağrı hakkının daha az sayıda paya sahip ortaklara da tanınabileceği belirtilmiştir. Bu düzenleme kanunun tanıdığı imkânla şirket esas sözleşmesinde emredici hükümlerden sapılabilmesine dair imkânlardan biridir.
Yine şirket esas sözleşmesinin değiştirilmesine dair oy nisaplarının artırılması bakımından şirket esas sözleşmesinde haricen bir düzenleme yapılabilmektedir.
Bunun yanında kanunda açıkça öngörülmemiş olmakla birlikte hakkaniyet ilkesi veya menfaatler dengesi dikkate alındığında kanundaki hükümden sapılması uygun görülebiliyorsa bu durumda kanuni kuraldan farklı bir hükmün esas sözleşmeye getirilebilmektedir.
6. Şirket Esas Sözleşmesinin Tescili ve İlanı
Şirket esas sözleşmesi yukarıda yer verilen zorunlu unsurları içerecek şekilde gerekli şekli şartlarını da sağlayarak hazırlandıktan sonra şirketin merkezinin bulunduğu Ticaret Sicilinde tescil edilir ve Ticaret Sicili Gazetesinde yayınlanarak ilan edilir.
Kanun gereği şirket, esas sözleşmenin tescili sonrası tüzel kişilik kazanacağından bu aşamadan sonra şirket ticareti faaliyetlerde bulunabilir.
7. Şirket Esas Sözleşmesinin Değiştirilmesi
Şirket esas sözleşmesinde değişiklik yapılabilmesi için şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile karar alınması gerekmektedir. Burada belirtilen oy nisapları şirket esas sözleşmesinde artırılabilir fakat azaltılamaz.
İlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemediği takdirde, en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılabilir. İkinci toplantı için toplantı nisabı ise şirket sermayesinin en az üçte birini oluşturmaktadır.
Bazı konulardaki esas sözleşme değişikliği kararları sermayenin tümünü oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin oybirliğiyle alınmalıdır. Bunlar;
- Bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararlar,
- Şirketin merkezinin yurt dışına taşınmasına ilişkin kararlar,
Şeklindedir.
Bazı konulardaki esas sözleşme değişikliği kararları ise sermayenin en az yüzde yetmiş beşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınır. Bunlar;
- Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi,
- İmtiyazlı pay oluşturulması,
- Nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması,
Şeklindedir.
Görüleceği üzere esas sözleşmede değişiklik yapılması bakımından kanunda yapılacak değişikliğe göre farklı toplantı ve karar yeter sayıları öngörülmüştür. Bu düzenlemenin amacı, değişiklik yapılan konunun önemine göre ortakların hakkını korumaktır. Esas sözleşme değişikliği konusunda detaylı bilgi almak için “Anonim Şirket Esas Sözleşme Değişikliği” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
