İdari para cezaları, idari düzene aykırılık nedeniyle, doğrudan doğruya idari mercilerce verilen yaptırım kararlarıdır. Yaptırım olarak bir miktar paranın zorla alınmasını içeren bu ceza niteliğindeki kararlar, yargı organına başvurulmaksızın idarece alınır ve uygulanırlar. İdari mercilerin bu cezaya hükmedebilmesi, cezalarda kanunilik ilkesi gereği kanunda açıkça izin verilmesine ve yaptırımı uygulama yetkisinin idareye tanınmış olmasına bağlıdır. İdare, kanunda düzenlenmemiş hâller için inisiyatif kullanarak bir kabahat veya ceza belirleme yetkisine sahip değildir. İdari para cezası ile karşı karşıya kalan kişiler, bu cezanın hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa idari para cezasının kaldırılması için itiraz ve dava açma hakkına sahiptir. Kabahatler Kanunu kapsamında verilen cezalar için idari para cezası kararının tefhim veya tebliğinden itibaren 15 gün içinde Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurulması gerekmektedir. Ancak bazı kanunlarda itiraz mercii ayrıca düzenlenmiş olup her bir idari para cezası için somut duruma göre değerlendirme yapılması gerekmektedir.
Yazı İçeriği
- 1. İdari Para Cezası Nedir?
- 2. Başlıca İdari Para Cezası Verilebilecek Haller
- 3. İdari Para Cezasına İtiraz Nereye Yapılır?
- 4. İdari Para Cezasına İtiraz Süresi Nedir?
- 5. Başlıca İdari Para Cezasına İtirazda Özel Süreler
- 6. Trafik Cezasına ve Aracın Trafikten Men Edilmesi Kararına İtiraz
- 7. Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından Verilen İdari Para Cezasına İtiraz
- 8. Sıkça Sorulan Sorular
Mevzuatımızda kimi eylemler “kabahat” olarak belirtilmiş olup bazı kabahatlere karşılık yetkili idarenin “para cezası” verebileceği düzenlenmiştir. Ancak idari para cezası olarak anılan bu kararlar, kimi durumlarda çeşitli gerekçelerle hukuka aykırılıklar içerebilmekte ve mahkemelerce iptal edilebilmektedir.
1. İdari Para Cezası Nedir?
İdari para cezası, idari makamlar tarafından, konusu suç teşkil etmeyip kabahat olarak nitelendirilerek yasaklanan eylem ve davranışlar sonucunda doğrudan yetkili idari makamlarca verilen para cezalarıdır. İdari para cezalarının en önemli özelliği bir suça istinaden değil, kanunen kabahat olarak tanımlanan davranışlar üzerinden düzenlenmeleridir. Kanunda suç olarak tanımlanmış fiillere karşılık verilecek para cezası adli para cezası olarak nitelendirilirken, kabahat olarak tanımlanan fiillere karşılık verilecek para cezası ise idari para cezası olarak nitelendirilir. Her ne kadar adli para cezaları kimi durumlarda hapis cezasına çevrilebiliyor olsa da idari para cezalarının hapis cezasına çevrilmesi mümkün değildir. Kabahatler Kanunu’na göre idari para cezası maktu veya nispi olabilir. Ayrıca kanunda alt ve üst sınır belirlenmesi suretiyle idari para cezasının sınırlandırılması da söz konusu olabilmektedir.
2. Başlıca İdari Para Cezası Verilebilecek Haller
İdari para cezalarına ilişkin düzenleme, cezaların kanuniliği ilkesi gereği idarenin inisiyatifine bırakılmamış olup, kanunla ve sınırlı haller için düzenlenmiştir. İdari para cezaları öncelikle 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiş olup bunun dışında özel kanunlarda düzenlenen idari para cezaları da bulunmaktadır.
Kabahatler Kanunu’nda düzenlenen ve idari para cezasını gerektiren başlıca kabahatler şu şekildedir;
- Yetkili makamlar tarafından adlî işlemler nedeniyle ya da kamu güvenliği, kamu düzeni veya genel sağlığın korunması amacıyla, hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket etme
- Dilencilik yapma
- Kumar oynama
- Sarhoş olarak başkalarının huzur ve sükûnunu bozma
- Gürültü yaparak başkalarının huzur ve sükûnunu bozma
- Mal veya hizmet satmak için başkalarını rahatsız etme
- Yetkili makamların açık ve yazılı izni olmaksızın meydan, cadde, sokak veya yayaların gelip geçtiği kaldırımları işgal etme veya buralarda mal satışa arz etme
- Kamu hizmet binalarının kapalı alanlarında, toplu taşıma araçlarında, özel hukuk kişilerine ait olan ve herkesin kullanabileceği alanlarda tütün mamullerinin tüketilmesi
- Görevle bağlantılı olarak sorulması halinde kamu görevlisine kimliği veya adresiyle ilgili bilgi vermekten kaçınma veya gerçeğe aykırı beyanda bulunma
- Çevreyi kirletme
- Meydanlara veya parklara, cadde veya sokak kenarlarındaki kamuya ait duvar veya alanlara, rızası olmaksızın özel kişilere ait alanlara bez, kâğıt ve benzeri afiş ve ilân asma
- 112 Acil Çağrı Merkezine asılsız ihbarda bulunma
- Ruhsat almaksızın silah taşıma
Fiilleri nedeniyle idari para cezası verilir.
Yine farklı kanunlarda düzenlenen ve idari para cezasını gerektiren başlıca örnekler şu şekildedir;
- Çevreyi korumaya yönelik olarak, 2872 Sayılı Çevre Kanunu madde 20’de yer alan esaslara aykırı fiiller nedeniyle,
- İmara ilişkin olarak, 3194 Sayılı İmar Kanunu madde 42’de belirtilen fiiller nedeniyle,
- Trafik kurallarına açıkça aykırılık hallerinde, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda belirtilen fiiller nedeniyle,
- Türk Ticaret Kanunu’nda kabahat olarak düzenlenen filleri gerçekleştirmek nedeniyle,
- İşçi ve işverenlere yönelik olarak, 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirtilen fiiller nedeniyle
- Çalışma şartlarına aykırılık durumunda, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda belirtilen fiiller nedeniyle,
- 1111 Askerlik Kanunu’nun ilgili maddelerinde belirtilen düzeni bozmaya yönelik davranışlar nedeniyle,
- 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun’un 2. 3. ve 4. maddesinde belirtilen yasaklara aykırı davranışlar nedeniyle,
- Tüketiciyi koruma gayesiyle, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 77. maddesinde düzenlenmiş hükümlere aykırı davranış nedeniyle,
- 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda yer alan düzenlemelere ve bu kanuna göre yetkili makamlarca alınan kararlara muhalefet nedeniyle
İdari para cezası verilir.
3. İdari Para Cezasına İtiraz Nereye Yapılır?
İdari para cezalarına itiraz, 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesi gereğince aksine bir düzenleme bulunmadıkça genel itiraz yolu ile yapılmaktadır.
Kabahatler Kanunu’nun ilgili düzenlemeleri gereği genel itiraz mercii Sulh Ceza Hakimliği’dir.
İdari para cezasının yanı sıra başkaca bir yaptırım da söz konusu ise ilgili itiraz merci İdare Mahkemesi’dir. Örneğin idari para cezasının yanında işyeri kapatma kararı da verilmişse bu durumda idari para cezası kararının ve işyeri kapatma kararının iptali için İdare Mahkemesi’nde iptal davası açılmalıdır.
İdari işlemin iptali davaları hakkında daha detaylı bilgi alabilmek için “İdari İşlemlere İtiraz ve İptal Davası” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Özel hükmün bulunması halinde, itirazlar kanunda belirtilen şekle uygun olarak yapılacaktır. Oluşabilecek karışıklığı gidermek adına, idari para cezaları, cezanın muhatabı olan kişiye gönderildiğinde, bu cezaya itiraz süresinin ve merciinin tebligatta gösterilmesi gerekmektedir. Usulsüz yapılan tebligatlar idari para cezası kararına karşı itiraz süresini başlatmamaktadır.
4. İdari Para Cezasına İtiraz Süresi Nedir?
Yukarıda ifade ettiğimiz üzere kanunlarda özel bir düzenleme bulunmadığı müddetçe idari para cezaları hakkında Kabahatler Kanunu’nda yer alan düzenlemeler uygulanacaktır. Bu açıdan idari para cezalarına karşı genel itiraz süresi de Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiştir. İlgili kanuni düzenlemelere göre idarî yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç on beş gün içinde, Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî para cezası kararı kesinleşecektir.
Karara karşı itiraz süresinin geçirilmesine neden olan mücbir bir sebebin varlığı halinde, itirazda bulunmak için hak dürücü süre değişiklik gösterir. Bu gibi durumlarda, söz konusu mücbir sebebin ortadan kalktığı tarihten itibaren en geç yedi gün içinde karara karşı başvuruda bulunulması gerekmektedir. Yapılan başvuru, kararın kesinleşmesini engellememekteyse de mahkeme, kararın yerine getirilmesini durdurabilecektir. Mücbir sebep her somut olayın özeline göre değerlendirilecektir. Örneğin, korona virüsün mücbir sebep olarak kabul edilip edilmeyeceğine ilişkin değerlendirmemize “Korona Virüs (Covid-19) Mücbir Sebep Midir?” yazımızdan ulaşabilirsiniz.
5. Başlıca İdari Para Cezasına İtirazda Özel Süreler
Bir önceki başlıkta belirtilen süre, kurumların özel kanunlarında aksine bir hükmün bulunmadığı durumlarda uygulanır. Ancak bazı kurumların kararlarına karşı itiraz yoluna başvurabilmek için, özel kanunlarında genel itiraz süresinden ayrı olarak özel süre belirtilmiştir. Bu özel itiraz sürelerine örnekler şu şekildedir;
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu kapsamında düzenlenen idari para cezalarına idari yaptırım tutanağının ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren en geç 30 gün içerisinde İdare Mahkemelerinde iptal davası açılabilir.
- 3194 Sayılı İmar Kanunu kapsamında düzenlenen idari para cezalarına idari yaptırım tutanağının ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren en geç 60 gün içerisinde İdare Mahkemelerinde iptal davası açılabilir.
- Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na dayanarak, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından kesilmiş idari para cezalarına itiraz edilirken de izlenecek yol genel yollardan farklıdır. Konunun ayrıntıları aşağıdaki 7 no’lu başlık altında incelenmiştir.
6. Trafik Cezasına ve Aracın Trafikten Men Edilmesi Kararına İtiraz
Trafik para cezasına karşı itiraz yeri Sulh Ceza Hâkimliği olup itiraz süresi 15 gündür. Trafik para cezasına karşı itiraz süresi, polisin sürücüyü durdurarak kişinin yüzüne karşı yazdığı cezalarda, cezanın yazıldığı tarihten itibaren başlar. EDS gibi sistemler kullanılarak plakaya yazılan, yani sürücünün gıyabındaki cezalarda ise, cezanın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde itiraz edilmelidir.
Trafik idari para cezasıyla birlikte aracın trafikten men edilmesine de karar verilmişse, yetkili mahkeme, kararı veren polis amirliğinin bulunduğu yerdeki İdare Mahkemesi olacaktır. Başka bir ifadeyle, bu gibi durumlarda hem idari para cezasının hem de trafikten men cezasının iptali için İdari Mahkeme yetkili kabul edilmiştir. İtiraz süresi ise, genel süreden farklı olarak kararın tebliğ tarihinden itibaren 60 gündür.
7. Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından Verilen İdari Para Cezasına İtiraz
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından idari para cezasına çarptırılmış kişi veya kurumların idari para cezasına itiraz edebilmek için doğrudan mahkemeye dava açmaları mümkün değildir. Dava açmadan önce özel kanunda belirtilen idari itiraz yollarının tüketilmesi gerekir. Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde İdari Para Cezası Komisyonları bulunur. Bu sebeple öncelikle bu komisyona başvurmalıdır. Başvuru süresi on beş (15) gün olup, itirazlar bizzat ya da iadeli taahhütlü mektupla yapılır.
İdari Para Cezası Komisyonları ilgilinin itiraz talebinin reddine karar verirse, ancak bu durumda kurumca tesis edilen para cezasının iptali için idare mahkemesinde dava açılabilir.
8. Sıkça Sorulan Sorular
İdare Mahkemelerinde Avukat Tutma Zorunluluğu Var mı?
Türk Hukuku, tarafların mahkemelerde kendilerini bizzat savunmalarına ve temsil etmesine imkan tanımakta olup, tarafların mahkemelerde temsil edilmek için avukat tutması, bazı istisnalar dışında zorunlu değildir. Bu kapsamda İdare Mahkemelerinde de idare hukuku avukatı tutma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Ancak İdare Hukuku mevzuatının karmaşık yapısı, İdari Yargılama Usul Kanununda yer alan sürelerin kesin ve kısa oluşu gibi nedenlerle, dava sürecinin hukukçu olmayan kişiler tarafından yürütülmesi halinde, gerek şekil, gerekse de esas açısından telafisi mümkün olmayan hatalı işlemler yapılabilir. Son derece ayrıntılı düzenlemeler içeren idari yargı sürecinde hak kaybına uğranılmaması için, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.
İdari Para Cezasını Ödemezsem Ne Olur?
İdari para cezasının ödenmemesi durumunda bu cezanın hapis cezasına çevrilmesi söz konusu değildir. İdari para cezasını ödemeyen kişi hakkında icra takibi yapılarak bu tutarın tahsil edilmesi mümkündür.
İdari Para Cezası Adli Sicil Kaydına İşler mi?
İdari para cezası, adli sicil kaydına işlemez. Adli sicil kaydında yalnızca mahkeme kararıyla kesinleşen suçlar yer alır.
Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından Verilen İdari Para Cezalarına Karşı Nereye İtiraz Edilebilir?
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından verilen idari para cezalarına karşı dava açmadan önce SGK bünyesinde bulunan İdari Para Cezasına İtiraz Komisyonuna başvurulması gerekmektedir. Bu başvuru olumsuz sonuçlanırsa bu durumda ret kararının tebliği tarihinden itibaren 30 gün içinde İdare Mahkemeleri nezdinde iptal davası açılması gerekmektedir.
Trafik Cezasına Karşı Nereye İtiraz Edebilirim?
Trafik para cezasına karşı itiraz yeri Sulh Ceza Hâkimliği olup itiraz süresi 15 gündür. Trafik para cezasına karşı itiraz süresi, polisin sürücüyü durdurarak kişinin yüzüne karşı yazdığı cezalarda, cezanın yazıldığı tarihten itibaren başlar. EDS gibi sistemler kullanılarak plakaya yazılan, yani sürücünün gıyabındaki cezalarda ise, cezanın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde itiraz edilmelidir.
İdari Para Cezasının Peşin Ödenmesi Durumunda İndirim Söz Konusu Olur mu?
Kanunlarında ödeme süresi düzenlenmemiş olan idari para cezaları, tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. İdari para cezasının ödeme süresi içinde ödenmesi halinde, cezadan %25 oranında indirim yapılır.
İdari Para Cezasını Taksitler Halinde Ödeyebilir miyim?
Kabahatler Kanunu’na göre kişinin ekonomik durumunun müsait olmaması halinde, idarî para cezasının, ilk taksitinin peşin ödenmesi koşuluyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit halinde ödenmesine karar verilebilir. Taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi halinde, idarî para cezasının kalan kısmının tamamı tahsil edilir.
Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı yayımlanmış olup, tüm hakları Kulaçoğlu Hukuk Bürosu’na aittir. İdare Hukuku mevzuatı ve özellikle de İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer hukuk alanlarına nazaran daha ayrıntılı sayılabilecek kurallar içermekte olup, hak kaybına uğranılmaması açısından, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.
Oğluma maskesizlik cezası geldi sulh ceza hâkimliğine dilekçe verdim ceza iptal edildi daha sonra valilik tarafından ceza geldi sulh mahkemesine yine dilekçe vereceğim ancak bu dilekçede ne yazmalıyım teşekkürler
5326 s kabahatler kanundan yasadışı bahis yaptığım için para cezası kesildi. Emniyette ifade verdim bana tebligat gelmedi. Fakat vergi borcuna yansımış. üç tane 35 bin aynı gün içinde 35 bin kesmişler. itiraz etmek için elime tebligat gelmesi lazım mı? Ne zaman itiraz edebilirim?
Alt komşum gürültü yaptığımız iddiası ile sürekli evinin tavanına vuruyor. Bu durum eve taşınmamız esnasında, eşya yerleştirmemiz ile başladı ve takıntı halini aldı. Binada hangi daireden bir ses duysa bizden zannediyor. Noter vasıtasıyla ihtar çektim. Tavrı değişmedi. Savcılığa dilekçe verdim. Kovuşturmaya gerek görülmediği yönünde karar çıktı. Ancak dilekçe tarihim “suçun işlendiği tarih” olarak belirlenip, hiç bir ispat ve tespit olmadığı ayrıca savcılık kararında üzerime atılı suçu (gürültü) işlemediğim belirtilmiş olduğu halde, kabahatler kanunu 36. maddeden para cezası geldi. İdari yaptırım karar tutanağında ayrıca idari tedbir maddesi de bulunmakta.
Dolayısıyla;
1-) İdari yaptırım ileride başka şekilde sorun teşkil edecek mi?
2-) Nereye ne şekilde itiraz edeceğim?
3-) Para cezasının iptali ve ödediğim paranın iadesi mümkün mü?
4-) İtiraz ederken alt komşumun iddiasının ispatını talep edebilir miyim?
İlginiz için teşekkür eder, iyi çalışmalar dilerim.
Bir tartışma oldu ailevi olaya polis karıştı ben olay atıştılarsa sonra geldim babam olaya dahildi ceza bana da babama da kesilmiş karakoldan beni çağırdılar ve cezaya dair bir kağıt verdiler. Benim itiraz etmem için ne yapmam lazım? Cezamı ödeyip mi itiraz yapayım?
İyi günlar dışı bahis oynamaktan idari para cezası kesildi ben buna itiraz etsem iptal olur mu yoksa daha da arttırırlar mı
Merhabalar bana ve kız arkadasıma 1 hafta önce sosyal mesefa kuralına uymadıgımız ıcın jandarma ceza yazdı üstelik sahsıma ait arabamdaydık bu kurallara uygun bir cezamı ödemek zorundamıyım
Merhaba park halindeki motosiklet aracıma ruhsat kontrol yapıp Anahtarıma el koyup hiç bir ölçüm aleti kullanmadan eksoz sesi yüksek diye Cezai işlem uyguladılar. Trafiktende men ettiler. 1228₺ ceza ödedim men i kaldırmak için de eksozu değiştirip tüvtürkten belge aldım men i kaldırdım. 1 ay sonra çevre ve şehircilik bakanlığından 4122 ₺ bir ceza daha geldi. Avukatım yok tutabilecek dururmum da yok. Kendim idare mahkemesine itiraz ederken neler yapmalıyım. Teşekkür ederim
ekmek almaya çıktığım sırada polis memurlarınca idari yaptırıma tabi tutuldum dilekçemde nasıl belirtmem gerekiyor hukuki açıdan ?
merhaba iyi günler
bir senet ödemesi için bir işletmeye gittik , daha önce hakaretten dava ettiğim işletme sahibinin kardeşi dükkana gelerek bize saldırdı ve polis cağırdık davacı olduk ikisinden de bu kapsamda polsler şikayetimizi aldı ve bu gün aradılar sosyal mesafe ihlalinden 392tl para cezası kesildiğini söylediler
bu cezaya itiraz edebilir miyiz.
olay 03.06.2020 tarihinde oldu.
Merhabalar gece 2 buçuk gibi maskemiz takılı şekilde arabayla giderken polis önümüzü kesti üstümüzü ve arabayı arayıp kimlik istedi gbt sorgusu yaptı maskeniz yok diyip emre aykırı davranış suçundan 392 tl idari para cezası kesti ancak arabada benim maskem vardı polisler inin dediğimizde konuşmak için kapı cebine maskeyi koymuştum bu arabada araçta 2 kişi ön 1 kişi arkadaydı ben arkada oturuyordum bu durumda sulh ceza mahkemesine itirazda bulunsam haklı çıkar mıyım? Teşekkür ederim
YUKARIDAKİ YAZIYI DA YORUMLAYABİLİRMİSİNİZ
Sokağa çıkma yasağı kapsamında bana idari ceza yazıldı. Kızılay’dan gelen mesaj üzerine kan vermeye gitmekte iken oldu bu olay. Fakat Kızılay’ın mesajda belirttiği şekilde dışarı çıkmam kanunen bir sorun teşkil etmez iken polis memuru dinlemeden ceza yazdı şimdi bu durumum hukuksal olarak doğrumu dava açarsam kazanma şansım nedir.
Kolay gelsin. İyi çalışmalar.İdari para cezası verilmesi gereken hallerde SORUŞTURMA ZAMAN AŞIMI sürelerini net olarak öğrenebilirmiyim?50. 000 tl ye kadar 3 yıl,50.000-100.000 tl arası 4 yıl, 100.000 tl ve daha üzeri idari para cezası gerektiren hallerde 5 yıl şeklinde yorumlar var doğruluğu nedir?Para cezasının miktarına göre zaman aşımı farklılık gösterir mi?Şimdiden teşekkürler…
Merhabalar 16/04/2020 günü tarım işçilerini toplu kaldıkları evden 15 yolcu taşıma kapasiteli aracımla iş yerine yani tarlaya götürürken jandarmalar durdurup 1593 sayılı kanunun 282. maddesi gerekçe gösterilerek 3150 lira para cezası kesti . bu konuda yardımcı olabilir misiniz.
Sokağa çıkma yasağı konusunda idari para cezasının iptali için sulh ceza hakimliğinde dava açmak gerektiğini anladım.Pekı hem bu idari para cezasının iptali hem de cezanın dayanağı olan genelge yahut yönetmeliğin iptali için ne yapılması gerekir?Ayrı ayrı sulh cezada ve idare mahkemesinde mi dava açılmalı yoksa sadece idare mahkemesinde mi dava açılmalıdır?Cevap verirseniz sevinirim.Sağlıklı günler.