Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu Ve Cezası

Bir kimsenin konutuna veya işyerine ya da bunların eklentilerine, izin alınmaksızın girilmesi veya izin alınmasına rağmen rızaya aykırı bir şekilde çıkılmaması durumunda, konut dokunulmazlığını ihlali suçu meydana gelir.

Konut dokunulmazlığı hakkı, Anayasamızın 21. maddesinde açıkça belirtilerek, “Kimsenin konutuna dokunulamaz” şeklinde koruma altına alınmıştır. Bu hak, anayasamızda koruma altına alınan temel hak ve özgürlükler arasında önemli bir konumda bulunmaktadır. Anayasa tarafından koruma altına alınan konut dokunulmazlığının ihlali, bireyin güven ve huzurunun bozulmasına neden olabilir. Bu nedenle, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun  116. maddesi, kişilerin konut dokunulmazlığı hakkının ihlalini suç olarak tanımlayarak, buna yaptırımlar öngörmüştür.

1. Konut Dokunulmazlığı Hakkı

1.1. Tanım

Kişilerin konutunda huzurla ve güvenle yaşama hakkı anlamına gelen konut dokunulmazlığı gerek anayasamız ile gerekse uluslararası sözleşmelerle koruma altına alınmıştır.  Türk Ceza Kanunu da bu hakkı ihlal eden davranışları suç olarak düzenlenmiştir.

1.2. Hukuki Düzenleme

Türk Ceza Kanunu’nun “Hürriyete Karşı Suçlar” Bölümünde yer alan 116. madde hükmü ile konut dokunulmazlığının ihlali suçu düzenlenmiştir.

Konut dokunulmazlığının ihlali TCK Madde – 116

(1) Bir kimsenin konutuna, konutunun eklentilerine rızasına aykırı olarak giren veya rıza ile girdikten sonra buradan çıkmayan kişi, mağdurun şikayeti üzerine, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Birinci fıkra kapsamına giren fiillerin, açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında kalan işyerleri ve eklentileri hakkında işlenmesi hâlinde, mağdurun şikâyeti üzerine altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.

(3) Evlilik birliğinde aile bireylerinden ya da konutun veya işyerinin birden fazla kişi tarafından ortak kullanılması durumunda, bu kişilerden birinin rızası varsa, yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanmaz. Ancak bunun için rıza açıklamasının meşru bir amaca yönelik olması gerekir.

(4) Fiilin, cebir veya tehdit kullanılmak suretiyle ya da gece vakti işlenmesi halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur

Bunun yanı sıra 119. madde ile getirilen “Ortak Hüküm” başlıklı maddede konut dokunulmazlığı ihlali suçunda da geçerli olan nitelikli haller sıralanmıştır.

Ortak hüküm TCK Madde – 119

(1) Eğitim ve öğretimin engellenmesi, kamu kurumu veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinin engellenmesi, siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi, inanç, düşünce ve kanaat hürriyetinin kullanılmasını engelleme, konut dokunulmazlığının ihlali ile iş ve çalışma hürriyetinin ihlali suçlarının;

a) Silahla,

b) Kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle,

c) Birden fazla kişi tarafından birlikte,

d) Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak,

e) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle, İşlenmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.

(2) Bu suçların işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.

2. Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu Ve Cezası

Bir kimsenin konutuna veya konutunun eklentilerine rızasına aykırı olarak girmek veya rıza ile girdikten sonra çıkmamak fiilleri Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak düzenlenmiş olup yaptırım olarak altı aydan iki yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Ancak bu yaptırımların uygulanması mağdurun şikayeti halinde mümkündür.

3. İşyeri Dokunulmazlığını İhlal Suçu Ve Cezası

Bir işyeri, açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında kaldığı takdirde bu işyeri veya eklentilerine işyeri sahibinin rızasına aykırı olarak girmek veya rızası ile girdikten sonra çıkmamak işyeri dokunulmazlığını ihlal suçunu oluşturmaktadır. Söz konusu bu hallerde fail, mağdurun şikayeti üzerine altı aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Burada mahkemenin seçimlik olarak ceza verebilmesi mümkündür.

4. Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçunun Şartları

Konut dokunulmazlığı ihlali suçu, fiil unsuru yönünden iki şekilde işlenebilir;

1. Bir kimsenin konutuna veya eklentilerine rızasına aykırı olarak girmek
2. Bir kimsenin konutuna veya eklentilerine rıza ile girdikten sonra çıkmamak

Her iki halde de failin fiili kasten gerçekleştirmesi gerekli olup iki fiil de aşağıdaki başlıklarda detaylıca ele alınmıştır.

4.1. Konuta Kişinin Rızası Dışında Girilmesi

Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun oluşabilmesi için gerekli fiillerden birisi konuta yetkili kişinin rızasının olmadan girilmesidir. Bu fiile gerek konut sahibinin haberi olmadan gizlice konuta girmek gerekse konut sahibine zor kullanarak onun direncini kırmak suretiyle içeri girmek örnek olarak gösterilebilir. Hile ile konuta girilmesi örneğin kendini elektrikçi veya tesisatçı olarak tanıtarak konuta girilmesi halinde de rıza dışında konuta girmek fiili olarak ele alınmaktadır.

Konutun ortak kullanılan bir konut olması halinde rızanın ne şekilde verileceği hususu ise kanunda açıkça düzenlenmiştir. Buna göre eğer konut birden fazla kişi tarafından ortak kullanılıyorsa bu kişilerden birinin rıza vermesi yeterli olacaktır. Ancak kişi tarafından verilen bu rızanın kapsamı önem arz eder. Verilen rızanın kanuni tanımla “meşru bir amaca yönelik” olması gereklidir. Örneğin arkadaşlarıyla yaşayan kimse eve hırsızlık yapması amacıyla başka bir arkadaşını davet etmesi meşru bir amaç teşkil etmemektedir.

Ailenin yaşadığı konutta ise aile fertlerinden herhangi birinin rızası dahilinde konuta girilmesi suç teşkil etmeyecektir yine burada verilen rızanın da meşru amaca yönelik olması aranır.

4.2. Konuta Rıza İle Girdikten Sonra Konut Sahibin Rızası Hilafına Çıkılmaması

Konut ihlalinin dokunulmazlığı suçu sadece konuta rıza dışı girmek suretiyle değil rızayla girilse dahi rıza ile girdikten sonra konuttan çıkmama şeklinde de işlenebilir. Çıkmamaktan anlaşılması gereken, konuta girmek için rıza vermeye hak sahibi olan kimsenin söz, hareket ve tavırlarıyla kendisini çıkmaya davet etmesine rağmen, failin rıza ile girilen yerden ayrılmamasıdır.

5. Konut Dokunulmazlığı Suçunda Cezayı Artıran Nitelikli Haller

Bir suçun nitelikli hali, o suçun belirli koşullar altında işlendiğinde cezaların artırıldığı veya daha ağır yaptırımlar içeren durumunu ifade eder. Konut dokunulmazlığı ihlali suçu bakımından da kanun koyucu çeşitli nitelikli haller düzenlemiş olup bu nitelikli haller tek tek aşağıdaki başlıklarda ele alınmıştır.

5.1. Cebir Ve Tehdit Kullanılması Suretiyle Konut Dokunulmazlığını İhlal

TCK madde 116 fıkra 4 hükmünde konut dokunulmazlığı ihlali suçunun cebir veya tehdit kullanılarak işlenmesi, cezanın artırılmasını gerektiren nitelikli haller olarak düzenlenmiştir. Bu hükme göre bir kimsenin konutuna cebir kullanarak veya tehdit ederek giren kişi hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunacaktır. Cebir, zor kullanmayı ifade etmekle beraber konuta girmek için kullanılan cebirin basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüyü aşması halinde fail aynı zamanda kasten yaralamadan da sorumlu olur.

5.2. Geceleyin Konut Dokunulmazlığını İhlali

Gece vaktinde suçun işlenmesinin daha kolay olması, mağdurun kendini savunma olasılığının azalması nedenleriyle suçun gece vakti işlenmesi hali kanunda cezayı artıran nitelikli hal olarak düzenlenmiştir. Kanuna göre gece vakti  “güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden zaman süresi” olarak ele alınmıştır. Bu zaman diliminde konut dokunulmazlığı ihlali suçunu işleyen kişi hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası hükmolunacaktır.

5.3. Silah Kullanılması Suretiyle Konut Dokunulmazlığını İhlal

Suçun silah kullanılarak işlenmesi hali de cezayı artıran nitelikli hallerden birisidir. Dolayısıyla bir kimsenin konutuna rıza dışı ile giren veya rıza ile girdikten sonra çıkmamak eğer silah zoruyla yapılıyorsa bu halde normalde konut dokunulmazlığı ihlal suçu için verilecek olan ceza bir kat artırılır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta silahın sırf üzerinde bulundurulmasının yeterli olmayacağı suçun işlenmesi bakımından silahın kullanılması gerektiğidir.

5.4. Kişinin Kendini Tanınmayacak Bir Hale Koyması Suretiyle Konut Dokunulmazlığını İhlal

Kişinin kendini tanınmayacak bir hale getirerek konut dokunulmazlığı suçunu işlemesi de kanunda cezayı artıran nitelikli hal olarak düzenlenmiştir. Fail; maske takarak, tanınmayacak biçimde makyaj yaparak ya da takma saç sakal kullanarak veya örneğin polis üniforması giyerek kendini tanınmayacak hale getirebilir. Bu halde mağdur, faili tanıyamadığından dolayı savunmasız kalacak ve failin bulunması da zorlaşacaktır. Dolayısıyla, bu hallerde faile verilecek ceza verilecek olan ceza bir kat artırılır

5.5. Birden Fazla Kişi Tarafından Konut Dokunulmazlığını İhlal

Suçun birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hali de cezayı artıran nitelikli bir haldir. Bu nitelikli halin oluşması için faillerin en az iki kişi olması gerekmektedir. Kişilerin birlikte suç işlemesi gerekse de daha önceden anlaşmış olmaları şart değildir.

5.6. Suç Örgütlerinin Korkutucu Etkisinin Kullanılması Suretiyle Konut Dokunulmazlığını İhlal

Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak suçun işlenmesi hali de nitelikli bir hal olup verilecek ceza bir kat artırılmasına neden olur. Burada suç örgütü kullanılarak korkutulması ve bu nedenle konuta girilmesi yeterli olup failin örgütün üyesi olması aranmaz hatta gerçekten böyle bir örgütün var olup olmadığı dahi önem arz etmez.

5.7. Kamu Görevinin Sağladığı Güç Ve Nüfuzun Kullanılması Konut Dokunulmazlığını İhlal

Kamu görevlisi, bir kimsenin konut dokunulmazlığını sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak yoksun kılmış olabilir. Bu durum kanunda cezayı artıran nitelikli hal olarak düzenlenmiştir. Burada önemli olan konut dokunulmazlığı ihlali suçunun bir kamu görevlisi tarafından işlenmesi ve kamu görevlisi olması sebebiyle sahip olduğu yetki ve otoriteyi kullanmasıdır.

6. Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçunda Şikayet

Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun soruşturması ve kovuşturulması şikayete tabidir. Şikayet,  suçtan zarar gören veya mağdur tarafından yetkili merciilere yapılmalıdır. Şikayet doğrudan savcılığa yapılabileceği gibi karakola gidilip yapılması da mümkündür. Şikayet süresi 6 ay olup bu süre hakaret fiilini ve hakaret eden faili her ikisinin de mağdur ya da suçtan zarar gören tarafından öğrenilmesinden itibaren başlar.

Suçun cebir veya tehdit kullanılmak suretiyle ya da gece vakti işlenmesi hallerinde ve TCK 119. maddede sayılan nitelikli hallerle işlenmesi halinde resen soruşturma ve kovuşturma yapılır dolayısıyla şikayete bağlı değildir.

7. Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçunda Soruşturma Ve Kovuşturma (Yargılama)

7.1. Soruşturma

Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun şikayete tabi bir suçtur. Bu nedenle konut dokunulmazlığı ihlali suçuna ilişkin, suç işleyen kişi hakkında cezai soruşturma başlatılabilmesi için öncelikle yetkili mercilere suç duyurusunda bulunulması gerekir. Dolayısıyla, Konut dokunulmazlığı ihlali suçunda ceza yargılaması süreci, mağdurun, suç duyurusunda bulunmasıyla başlar.

Ceza yargılamasının ilk aşaması olan soruşturma süreci böylece başlamış olur. Soruşturma sürecini Cumhuriyet savcısı yürütür, ihbar ya da şikayet üzerine harekete geçen savcı işin gerçeğini araştırır ve delilleri toplar. Failin bulunması, meydana gelen fiilin suç unsuru taşıyıp taşımadığının tespiti ve söz konusu fiilin fail tarafından işlendiğinin araştırılması bu kapsamdadır.

7.2. Kovuşturma

Hazırlanan iddianamenin görevli mahkeme tarafından kabul edilmesiyle beraber kovuşturma aşamasına geçilmiş olur. Bu aşama artık ortada bir ceza davası vardır. Kovuşturma aşamasında hakim, dosya kapsamındaki delilleri değerlendirerek ve gerekirse resen araştırmalarını yaparak hakaret suçunu işleyen kişi hakkında gereken cezayı hükmeder.

Görevli Mahkeme

Konut dokunulmazlığı ihlali suçu bakımından görevli mahkeme, Asliye Ceza Mahkemesidir.

Yetkili Mahkeme

Yetkili mahkeme, yargılamanın hangi yerdeki mahkeme tarafından yapılacağını ifade eder. Ceza yargılamalarında genel yetki kuralı uyarınca yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesi olup konut dokunulmazlığı ihlali suçlarında da suçun işlendiği yerde bulunan Asliye Ceza Mahkemesi yetkili mahkeme olacaktır.

8. Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçunda Zamanaşımı

Konut dokunulmazlığı suçunda zamanaşımı süresi 8 yıldır bu süre içerisinde fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içinde şikayette bulunulmalıdır. Eğer 8 yıl içerisinde fail ve fiilin öğrenilmesi söz konusu olmazsa artık bu hakaret suçu bakımından soruşturma ve kovuşturma yapılması imkanı ortadan kalkar nitekim suç zamanaşımına uğramıştır.

9. Verilebilecek Ceza Ve Yaptırımlar

Konut dokunulmazlığı ihlali suçunu işleyen kişi hakkında hapis cezasına hükmedilmekle birlikte koşulları varsa adli para cezası veya HAGB ya da cezanın ertelenmesi söz konusu olabilmektedir.

9.1. Hapis Cezası

Konut dokunulmazlığı ihlali suçunda hapis cezası, suçun işyerinde mi konutta mı işlendiğine göre değişiklik göstermektedir:

• Kanunda, konut dokunulmazlığının ihlali halinde bir kimsenin konutuna veya eklentilerine rızaya aykırı giren ya da rıza ile girdikten sonra çıkmayan faile altı aydan iki yıla kadar hapis cezası verileceği düzenlenmiştir.
• Açık bir rızaya gerek duyulmaksızın girilmesi mutat olan yerler dışında kalan işyerleri ve eklentilerine rızaya aykırı olarak giren veya rıza ile girdikten sonra çıkmayan kişi hakkında ise altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilebileceği düzenlenmiştir.

9.2. Adli Para Cezasına Çevirme

Belirli koşulların varlığı halinde hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkündür. Kasten işlenen suçlarda 1 yıl ve daha az bir hapis cezası hükmedilmişse, failinin yargılama esnasında işlemiş olduğu suçtan duyduğu pişmanlık, failin sosyal ve ekonomik durumu, suçun işlenmesindeki özellikler, failin tavrı gibi hususlar da göz önüne alınarak hapis cezasının para cezasına çevrilmesine karar verilebilir. Konut dokunulmazlığı ihlali suçunda da eğer bir yıl hapis cezasına hükmedilmişse ve diğer koşullar da varsa bu hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi söz konusu olabilir. Ancak TCK md.116/2 düzenlenen işyeri dokunulmazlığının ihlali halinde, adli para cezası seçimlik ceza olarak düzenlenmiş olduğundan, mahkeme tarafından hapis cezası veya doğrudan adli para cezası verilebilir.

9.3. Erteleme

Kanun cezanın ertelenmesine imkan tanımıştır. TCK madde 51 de yer alan şartların sağlanması halinde konut dokunulmazlığı ihlali suçunda cezanın ertelenmesi kararının verilmesi mümkündür.

9.4. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), sanığa verilmiş olan cezanın sonuç doğurmamasını ifade eder. Sanık belirli süre boyunca denetime tabi tutulur bu sürede koşullara uyuması halinde hakkında verilen ceza düşecektir. Konut dokunulmazlığı ihlali suçunun bütün hallerinde HAGB kararının verilmesi mümkündür.

10. Sıkça Sorulan Sorular