Ödeme Taahhüdünü İhlal Suçu ve Cezası

Taahhüt sözleşmesi, borçlunun borcunu taksitlendirerek ödeyeceğini icra müdürü karşısında yazılı olarak taahhüt etmesidir. Ödeme taahhüdünü ihlal suçu ise, İcra ve İflas Kanunu (İİK) madde 340’ta hüküm altına alınmıştır. Bu düzenlemeye göre, borcunu taksitlendirerek ödeyeceğine dair yazılı taahhüt imzaladığı halde ödemeyen ve ödememek için hukuka aykırı yollara başvuran kişiler hakkında hapis cezasına hükmedilebilir. Halbuki, modern hukuk sisteminde ödenmeyen borç için borçlu aleyhine hapis cezasına hükmedilememektedir. Ancak, her ne kadar para borcundan doğuyor olsalar da, İİK m.340’da geçen suçlarda alacaklının hakkı kasıtlı olarak ihlal edildiğinden, hapis cezası verilebilir.

İİK m.340’taki düzenlemeye göre;

“111 inci madde mucibince veya alacaklının muvafakati ile icra dairesinde kararlaştırılan borcu ödeme şartını, makbul bir sebep olmaksızın ihlal eden borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra borçlu borcun tamamını veya o tarihe kadar icra veznesine yatırmak zorunda olduğu meblağı öderse tahliye edilir; ödemelerini tekrar keserse, hakkında tazyik hapsine yeniden karar verilir. Ancak, bir borçtan dolayı tazyik hapsinin süresi üç ayı geçemez.”

1. Taahhüt Sözleşmesi Nedir?

Türk Dil Kurumu’nun güncel sözlüğüne göre, “taahhüt” kelimesi, “bir şeyi yapmayı üstlenme” anlamına gelmektedir. Taahhüt sözleşmesi de, tıpkı kelime anlamında olduğu gibi, kişinin borcunu ödeyeceğini ve bu sorumluluğu üstüne alacağını belirten bir sözleşme tipidir. Taahhüt sözleşmesinin kurulabilmesi için, borçlu ile alacaklı icra müdürü karşısında bir araya gelir ve borçlu borcunu belli aralıklarla taksitlendirmek suretiyle ödeyeceğini vaat eder. Söz konusu vaat sözlü değil yazılı şekilde yapılır.

2. Taahhüdü İhlal Nasıl Oluşur?

Borçlunun, belli bir süre boyunca edimini yerine getirmemesi halinde taahhüdü ihlal suçu oluşur. Suçun oluşması için alacaklının zarara uğramasına yahut borçlunun böyle bir maksadı olmasına gerek yoktur. Örneğin, taahhüt sözleşmesi imzalandıktan sonra borçlunun tek bir taksiti ödemeyi ihmal etmesi dahi, sözleşmeye aykırılık teşkil edecek ve taahhüdü ihlal suçu oluşacaktır. Bu sebeple taahhüt sözleşmesi oldukça dikkat edilmesi gereken bir sözleşme türüdür.

3. Taahhüdü İhlal Suçunun Unsurları Nelerdir?

• Ödeme taahhüdü, icra takibi olmadan yapılamaz. Alacaklı ve borçlu taraflar, borca konu icra takibi sırasında, icra dairesinde bir araya gelerek, ödeme taahhüdü konusunda mutabakata varmalıdır. Ödeme taahhüdünün, hacizden önce ya da sonra yapılmasında herhangi bir problem yoktur.
• İİK’nın 111. maddesine göre ödeme taahhüdü sözleşmesi borçlunun hür iradesi ile ve alacaklının onayı ile kararlaştırılmalıdır.
• İmzalanması kararlaştırılan ödeme taahhüdü borcun tamamını kapsamalı ve koşulsuz olmalıdır. Keza, taahhüt, taksit bilgilerini detaylıca içermeli, taksitle ödenecek miktar ve taksit zamanları şüpheye yer bırakmayacak şekilde açıkça belirtilmelidir.
• Ödeme taahhüdünü ihlal suçu, yalnızca borçlunun haklı neden olmaksızın ödeme yapmaması halinde oluşur. Haklı nedenin varlığı halinde suç oluşmaz.
• Ödeme taahhüdünün, para alacağına ilişkin olması gerekir.

4. Taahhüdü İhlal Suçunun Oluşabilmesi İçin Şartlar

• Taahhüdün kesinlikle yazılı olması gerekir.
• Kesinleşmiş bir icra takibinin olması gerekir.
• Yazılı taahhütte borca ve borçluya dair tüm bilgilerin yer alması gerekir. Örneğin; taksitlendirme tarihi (gün ay yıl şeklinde), taksit miktarı, taahhüde kadar işlemiş faiz, asıl alacak miktarı, vekalet ücreti, takip harçları ve masraflar gibi bilgiler belirtilmelidir.
• Taahhüt sözleşmesi kayıtsız ve şartsız olarak düzenlenip imzalanmalıdır.

5. Taahhüdü İhlal Suçunun Cezası

Mevzuata uygun şekilde, yazılı ve imzalı olarak hazırlanan ödeme taahhüdü ihlal edilmişse, suçun unsurları oluşmuşsa ve borçlu, cezai ehliyete sahipse, 3 ay tazyik hapsine hükmedilebilir. Borçlunun cezalandırılabilmesi için, süresinde ve usulüne uygun olarak şikayet edilmesi gerekir. , Açıklayıcı olması adına, İcra ve İflas Kanunu’nun konuyla alakalı olan m.111 ve m.340 maddelerine aşağıda yer verilmiştir.

İİK madde 111;

“Borçlu alacaklının satış talebinden evvel borcunu muntazam taksitlerle ödemeği taahhüt eder ve birinci taksiti de derhal verirse icra muamelesi durur. Şu kadar ki borçlunun kafi miktar malı haczedilmiş bulunması ve her taksitin borcun dörtte biri miktarından aşağı olmaması ve nihayet aydan aya verilmesi ve müddetin üç aydan fazla olmaması şarttır. Borçlu ile alacaklının borcun taksitlendirilmesi için icra dairesinde yapacakları sözleşme veya sözleşmelerin devamı süresince 106 ve 150/e maddelerindeki süreler işlemez. Ancak bu sözleşme veya sözleşmelerin toplam süresinin on yılı aşması hâlinde, aştığı tarihten itibaren süreler kaldığı yerden işlemeye başlar. Taksitlerden biri zamanında verilmezse icra muamelesi ve süreler kaldığı yerden devam eder.”

İİK madde 340;

“111 inci madde mucibince veya alacaklının muvafakati ile icra dairesinde kararlaştırılan borcu ödeme şartını, makbul bir sebep olmaksızın ihlal eden borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra borçlu borcun tamamını veya o tarihe kadar icra veznesine yatırmak zorunda olduğu meblağı öderse tahliye edilir; ödemelerini tekrar keserse, hakkında tazyik hapsine yeniden karar verilir. Ancak, bir borçtan dolayı tazyik hapsinin süresi üç ayı geçemez.”

Yukarıda alıntılanan kanun maddelerinden de anlaşılacağı üzere, ödeme taahhüdünü ihlal suçunda, sanığa verilen ceza, seçenek yaptırım niteliğinde olmayıp para cezasına çevrilemez ve ertelenemez.

6. Taahhüdü İhlal Suçunun Cezası Nasıl Kalkar?

Taahhüdü ihlal suçu, şikayete bağlı bir suçtur. Bu sebeple şikayet geri alınırsa ceza da ortadan kalkar. Taahhüdü ihlal suçunun oluşmaması için diğer bir yol ise kişinin borcunun tamamını ya da o tarihe kadar olan kısmını ödemesidir.

Aynı borç bakımından birden fazla taahhüdü ihlal suçu işlenmesi halinde, verilecek ceza 3 ayı geçemez. Taahhüdü ihlal suçu kapsamında ilk taksiti ödemediği ödemediğinden bahisle borçlunun 1 ay hapis cezası alması durumunda, borcun ödenmesi ile tahliyesi gerçekleşir. Fakat, kalan diğer taksitleri ödememesi halinde borçluya verilebilecek ceza toplamı 3 ayı geçemez.

Borcun alacaklıya direkt olarak ödenmesi ile borç kapanmaz. Takibe konu borç, icra dairesine ödenmelidir.

Bu iki yöntem ile taahhüdü ihlal suçuyla tüm sonuçları ortadan kalkar ve borçlu mahkumiyet halinde ise derhal tahliyesine karar verilir.

Konu ile ilgili olarak “Şikâyet Hakkı ve Şikâyetten Vazgeçme” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.

7. Taahhüdü İhlal Suçunda Zamanaşımı ve Şikayet Süresi

Taahhüdü ihlal suçu yukarıda da açıkladığımız üzere şikayete bağlı suçlardandır. İcra ve İflas Kanunu m.347’ye göre, alacaklı, taahhüdün ihlal edildiğini öğrenmesinden itibaren 3 ay içinde ve her halükarda 1 yıl içinde borçlu aleyhine şikayette bulunmalıdır. Aksi halde şikayet hakkı düşer. Şikayet yazılı veya sözlü olarak yapılabilir.

Taahhüdü ihlal suçunun ceza zamanaşımı ise kararın kesinleşmesinden itibaren 2 yıldır.

8. Alacaklının Şikayetinin Kabul Edilmediği Haller

Alacaklının, ödeme taahhüdünün ihlal edildiğine ilişkin şikayetlerinin kabul edilebilmesi için bazı şartların varlığı gerekir. Eğer ki, şikayet eden ve/veya şikayet edilen kişiler, taahhüt sözleşmesini imzalayan kişiler değilse, şikayet reddedilecektir. Keza, icra takibinin geçersiz olması yahut kesinleşmemiş olması, taahhüt sözleşmesinin İİK m.111’deki koşulları sağlamaması, alacaklı ve borçlunun tam olarak anlaşamamış olması halinde de şikayet reddedilir.

Uygulamada, şikayetin reddedilerek borçlu hakkında cezaya hükmedilemeyen diğer birtakım örnekler şu şekildedir:

• Dosyanın icra dairesince işlemden kaldırılmış olması.
• Taahhüt sözleşmesinin alacaklı veya vekili olmadan imzalanmış olması ve bu durumun muhtıra yolu ile alacaklıya bildirilmemiş olması,
• Ödeme taahhüdü sözleşmesinde yer alan alacak kalemlerinin detaylı bir şekilde yazılmamış ve eksik olması.

Bu gibi hallerde, mahkemece, taahhüdü ihlal suçunun unsurlarının oluşmadığı gerekçesi ile şikayeti reddedilecek ve borçlu hakkında cezaya hükmedilemeyecektir.

9. Taahhüdü İhlal Suçunda Yetkili ve Görevli Mahkeme

Taahhüdü ihlal suçunun görülmesinde görevli mahkeme İcra Ceza Mahkemeleri yetkili mahkeme ise icra takibinin başlatıldığı icra dairenin bulunduğu yer İcra Ceza Mahkemesidir.