Tüketici ilişkilerinde de zayıf konumda olan taraf olan tüketicinin hak ve menfaatlerinin korunması için 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun çıkarılmış olup, Kanunda yer alan düzenlemeler ile zayıf konumda bulunan tüketicinin adli ve idari merciler nezdinde hakkını aramasının kolaylaştırılması amaçlanmıştır. Kanunun hak arama konusunda tüketici lehine getirdiği kolaylıkların başında, tüketici davalarının harçlardan muaf tutulması gelmektedir. Tüketici davalarına özel olarak getirilen yargı harcı kuralları ile de hak arama hürriyetinin sağlanması amaçlanarak tüketicilerin hakkını daha kolay araması sağlanmıştır.
Yazı İçeriği
1. Tüketici İşlemi Nedir?
2. Tüketici Davaları Nelerdir?
3. Tüketicilerin Yargılama Harçlarından Sorumluluğu
4. Tüketicilerin Yargılama Giderlerinden Sorumluluğu
5. Adli Yardım Durumunda Yargılama Giderlerinden Sorumluluk
Hakkını adli ve idari merciler önünde aramak isteyen tüketicinin her türlü yargı harcından muaf tutulması suretiyle tüketici uyuşmazlıklarının daha hızlı ve maliyetsiz çözümlenebilmesi amaçlanmıştır.
1. Tüketici İşlemi Nedir?
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun tüketici işlemini; mal veya hizmet piyasalarında kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler ile tüketiciler arasında kurulan, eser, taşıma, simsarlık, sigorta, vekâlet, bankacılık ve benzeri sözleşmeler de dâhil olmak üzere her türlü sözleşme ve hukuki işlem şeklinde tanımlanmıştır.
Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere bir işlemin tüketici işlemi olarak kabul edilebilmesi için işlemin bir tarafının tüketici olması gerekmektedir. Tüketici ise herhangi bir ticari amacı olmadan tüketim amacıyla hareket eden bireysel kullanıcıları ifade etmektedir.
2. Tüketici Davaları Nelerdir?
Tüketici davaları, tüketici işlemleri ile tüketiciye yönelik uygulamalardan doğabilecek uyuşmazlıklara ilişkin davalardır.
Kural olarak bir hukuki ilişkinin tarafı tüketici olduğu müddetçe o hukuki ilişkiden kaynaklanan davalar da tüketici davaları kapsamında tüketici mahkemelerinde görülecektir. Bununla birlikte 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen mutlak ticari davalar bakımından ise her halükarda Ticaret Mahkemeleri görevli kabul edilecektir. Tüketiciye ilişkin uyuşmazlıkların dava yoluna gidilmeden çözülmesine ilişkin ayrıntılı bilgi almak için “Tüketici Davalarında Zorunlu Arabuluculuk” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
3. Tüketicilerin Yargılama Harçlarından Sorumluluğu
Yargılama harçları, mahkemenin bir davayı incelemesi için hukuken ödenmesi gereken giderlerdendir. Kural olarak açılacak her davada davacı tarafın yargılama harçlarını ödemesi gerekmektedir. Yargılama harçlarının bir kısmı dava açılırken ödenmesi gerekirken bir kısmı ise davanın devamı esnasında veya kanun yolları aşamasında mahkemeye ödenmelidir. Başlıca yargılama harçları ise; başvuru harcı, celse harcı, karar ve ilam harcı, istinaf başvuru harcı olarak sıralanabilir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un tüketiciyi korumaya yönelik getirdiği bir diğer düzenleme de tüketici davalarındaki yargılama harçlarına ilişkindir. Buna göre tüketici mahkemesinde tüketici tarafından açılan davalar 492 sayılı Harçlar Kanunu’nda düzenlenen harçlardan muaf tutulmuştur. Şu durumda tüketiciler yukarıda sayılan ve Harçlar Kanunu’nda da yer alan diğer harçları ödemek zorunda olmadan dava açma hakkına sahip olacaklardır.
Tüketicilere getirilen bu harçtan muafiyet kuralı ile tüketicilerin mahkemeye daha kolay şekilde başvurmaları amaçlanmış bu sayede Anayasa ile korunan hak arama hürriyeti korunmuştur.
Hukukumuzda bu düzenleme gibi tüketicinin korunması amacını taşıyan çok sayıda düzenleme bulunmakta olup tüketiciler tarafından imzalanan sözleşmelerdeki geçersiz hükümler hakkında da bilgi edinmek için “Tüketici Aleyhine Sözleşme Genel İşlem Koşullarının Geçersizliği” başlıklı yazımızdan faydalanabilirsiniz.
4. Tüketicilerin Yargılama Giderlerinden Sorumluluğu
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da tüketicilerin harçlardan muaf tutulmasına dair bir düzenleme yapılmışsa da tüketicilerin yargılama giderlerinden muaf tutulmasına dair bir düzenleme bulunmamaktadır.
Yargılama gideri, temelde gider avansı ve delil avansı olarak ikiye ayrılmaktadır.
Gider avansı, bir davadaki posta ve tebligat masrafı gibi temel giderler bakımından kullanılan masraftır. Delil avansı ise bir davada dayanılan delilin yerine getirilmesi için gerekli olan masrafı ifade etmektedir. Örneğin bilirkişi deliline dayanılması durumunda bilirkişi ücreti veya keşif deliline dayanılması durumunda keşif masrafları delil avansından karşılanacaktır.
Gider avansının ödenmemesi halinde dava, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilecektir. Delil avansının yatırılmaması halinde ise dava reddedilmeyecek, sadece o delile dayanılmasından vazgeçilmesine karar verilecektir.
Tüketiciler her ne kadar Harçlar Kanunu’nda da yer alan yargılama harçlarından muaf tutulmuşsa da gider avansı ve delil avansı gibi yargılama giderlerinin yine de tüketici tarafından karşılanması gerekmektedir.
5. Adli Yardım Durumunda Yargılama Giderlerinden Sorumluluk
Yukarıda ifade edildiği üzere tüketiciler yargılama harçlarından muaf tutulmuşsalar da yargılama giderlerine ilişkin sorumlulukları devam etmektedir.
Yargılama giderlerini dahi ödeyemeyecek durumda bulunan kişiler bakımından ise mevzuatta adli yardım müessesesi düzenlenmiştir. Buna göre davadaki tarafın maddi durumu yargılama giderlerini karşılamaya yeterli değilse, adil yargılanma hakkının sağlanması için adli yardım hizmeti talebinde bulunabilecektir.
Adli yardım talebinin kabul edilebilmesi için talepte bulunanın ekonomik güçlük içerisinde bulunduğunu somut delillerle ispatlaması gerekmektedir. Talepte bulunan kişinin üzerine kayıtlı herhangi bir malvarlığı bulunmadığına ilişkin kayıtlar, muhtarlıklar tarafından düzenlenecek fakirlik kâğıdı gibi belgelerle davacı taraf ekonomik güçlük içerisinde bulunduğunu ispat edebilecektir.
Adli yardım talebinin kabul edilmesi durumunda yargılamaya ilişkin her türlü gider kamu hazinesinden karşılanacaktır. Ayrıca belirtmek gerekir ki adli yardım sadece tüketici davalarında değil her davada talep edilebilecek bir müessesedir.
