Marka, işletmenin mal/hizmetlerinin diğer işletmelerinkinden ayırt edilmesini sağlamak koşuluyla, kişi adları dahil, özellikle sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen işaretlerdir. Keza, ses markaları, üç boyutlu markalar, hareket markaları ve renk markaları gibi geleneksel olmayan marka türleri de bulunmaktadır. Marka tescil edilebilen bir haktır ve bu tescil işlemi marka sahibine birtakım hukuki korumalar ve haklar tanımaktadır. Ancak tescil işleminden sonra ortaya çıkan birtakım hukuka aykırı durumlar neticesinde markanın iptal edilmesi mümkündür. Markanın iptali talebi için, 10.01.2024 tarihine kadar mahkemelerde “Markanın İptali Davası” açılabilecek, bu tarihten sonraysa Türk Patent ve Marka Kurumu (TPMK) nezdinde iptal başvurusunda bulunulabilecektir. Markanın iptali nedenleri varsa, iptal talebinin ileri sürülmesi için kanunda herhangi bir süre sınırlandırması öngörülmemiştir. Markanın iptali, ilgili kişilerce, cumhuriyet savcılarınca ve/veya kamu kurum ve kuruluşlarınca talep edilebilir. Markanın iptali nedenlerinin tespiti halinde marka iptal edilecek ve bu karar geleceğe etkili olarak sonuç doğuracaktır.
Yazı İçeriği
1. Marka Nedir?
2. Markanın İptali Nedenleri
3. Markanın İptali Talebi ve Markanın İptali Davası
4. Markanın İptali Talebinde Yetkili Makam
5. Markanın İptali Talebinde Süre
6. Markanın İptalini Kimler Talep Edebilir?
7. Markanın İptali Talebinin Sonuçları ve İptal Kararının Etkisi
Tescilli bir marka, marka hakkı sahibine sınai mülkiyet hukukuna özgü birtakım haklar ve korumalar tanımakla birlikte bazı yükümlülükler de yüklemektedir. Örneğin, tescilli marka sahibinin markasının kullanması gerekir. Aksi durumda, markasının iptal edilebilmesi söz konusu olabilir. Aynı şekilde, tescilli markanın tescilli olduğu mal veya hizmetler için jenerik isme dönüşmesi veya bazı özellikleri bakımdan halkı yanıltıcı olması durumunda da iptal edilmesi mümkündür.
1. Marka Nedir?
Marka kavramı, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 4. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre; marka, bir teşebbüsün ürün ve hizmetlerini başka bir teşebbüsün ürün ve hizmetlerinden ayırt etmek için kullanılan her türlü işareti ifade eder. SMK’daki tanımının teknik ve anlaşılması güç bulunabileceği ihtimali karşısında, marka kavramının ‘’ayırt edici nitelikteki her tür işaret’’ olarak görece sade bir ifadeyle tanımlanması da mümkündür.
Uygulamada, yalnızca ürünlerin üzerindeki basit işaretlerin marka olarak algılanmasına yönelik yaygın kanaatin aksine, belirtilen şart ve unsurları taşımak kaydıyla, “hizmet” kavramı da marka tanımına dahildir. Yani, marka niteliğinin kazanılabilmesi için muhakkak bir mal üretilmesi zorunlu değildir. Havayolu hizmeti örneğindeki gibi hizmet üreticileri de sundukları hizmeti markalaştırarak tescil ettirebilmektedir.
Sınai Mülkiyet Hukukunda oldukça önemli uygulama alanlarına sahip olan marka kavramı ve marka tesciline ilişkin detaylı bilgi için “Marka Seçimi ve Marka Tescili” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
2. Markanın İptali Nedenleri
Yasa koyucu tarafından, markanın iptal edilmesi sonucu doğabilecek birtakım durumlar, Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 26. maddesinde açıkça ve ayrıca düzenlenmiştir. Buna göre:
- Tescilli marka, tescil tarihinden itibaren beş yıl içinde, marka sahibince veya marka sahibinin iznine binaen başkalarınca haklı sebep olmaksızın Türkiye’de ciddi bir biçimde kullanılmadığı takdirde, iptal edilebilir. Aynı şekilde, markanın kullanımına beş yıl kesintisiz ara verilmesi durumunda da markanın iptaline karar verilir.
- Marka sahibinin bazı eylemleri nihayetinde, tescil edildiği mal veya hizmet kategorisinde yaygın bir ad haline gelen marka hakkında iptal kararı verilebilir. Keza, ilgili mal veya hizmet kategorisinde yaygın bir ad haline gelme durumu, marka sahibinin gerekli ve yeterli önlemleri almamasının bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir. Bu durumda da ilgili marka iptal edilebilir.
- Bizzat marka sahibince yahut marka sahibinin verdiği izne binaen başkalarınca kullanılan marka, tescilli olduğu mal veya hizmetlerin bazı özellikleri bakımından halkı yanıltıyorsa, iptal edilebilir.
- Marka sahibinin kontrolü altında birçok işletme tarafından o işletmelerin ortak özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işarete garanti marka denir. Ortak marka ise, üretim veya ticaret ya da hizmet işletmelerinden oluşan bir grup tarafından kullanılan işarettir. Buradan hareketle, ortak veya garanti markanın teknik şartnamelerine mütemadi şekilde aykırılık arz eden türde marka kullanımı tespit edilirse, aykırı kullanıma konu markanın iptal edilmesi mümkündür.
Diğer taraftan, “Hangi Kelime veya İşaretler Marka Olarak Tescil Edilemez” yazımızda bahsedildiği üzere, bazı marka tescil başvurularının, mutlak/nispi ret nedenleriyle daha en başından reddedilmesi gerekebilmektedir.
3. Markanın İptali Talebi ve Markanın İptali Davası
Yasa koyucunun, markanın iptaline ilişkin düzenlemelerine Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 26. maddesinde yer verilmiştir. Maddenin, “Aşağıdaki hallerde talep üzerine Kurum tarafından markanın iptaline karar verilebilir…” şeklindeki ilk fıkrasında “Kurum” olarak anılan müessesenin uygulamadaki karşılığı Türk Patent ve Marka Kurumu (TPMK) ’dur.
Aynı Kanunun, 192. maddesinde ise “26. maddenin yayımı tarihinden itibaren yedi yıl sonra” yürürlüğe gireceği düzenlenmiş olup SMK’nın yürürlüğe girme tarihi 10.01.2017 tarihidir. Bu nedenle, 192. madde hükmü uyarınca 10.01.2024 tarihine kadar markanın iptali talepleri markanın iptali davası yoluyla ileri sürülecektir. 10.01.2024 tarihinden sonra ise kanunun 26. maddesi uygulama alanı bulacak ve işbu tarihten sonra markanın iptali için, TPMK’e “Markanın İptali Talebi” başvurusu yapılacaktır.
Konu ile ilgili detaylı bilgi için “Marka İptali Davası” başlıklı makalemizi inceleyebilirsiniz.
4. Markanın İptali Talebinde Yetkili Makam
Yazımızın bir önceki başlığı altında yer bulan açıklamalarımızdan hareketle, markanın iptali yetkisi, 10.01.2024 tarihine kadar mahkemeler tarafından, bu tarihten sonra ise TPMK tarafından kullanılacaktır.
10.01.2024 tarihine kadar açılabilen Markanın İptali Davalarında görevli mahkeme, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri olup bu mahkemelerin bulunmadığı yargı çevrelerinde Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir. Bu davalardaki yetkili mahkeme ise iptali istenen marka sahibinin yerleşim yeri mahkemesidir.
10.01.2024 tarihinden sonra, marka iptal talepleri TPMK tarafından değerlendirilecektir.
5. Markanın İptali Talebinde Süre
Sınai Mülkiyet Kanunu’nda İptal talebinin ileri sürülmesine ilişkin herhangi bir süre öngörülmemiştir. Ancak iptal talebinin doğası gereği markanın tescil süresinin sonuna kadar iptal talebinde bulunulabilmesi mümkündür.
6. Markanın İptalini Kimler Talep Edebilir?
Markanın iptali, işbu iptal kararı verilmesinde menfaati olan ilgili kişiler tarafından talep edilebilir. Bununla beraber, halkı yanıltıcı markalar veya garanti ve ortak markalarının teknik şartnamelerine aykırı olarak kullanılan markaların iptali talebi kamu düzenine ilişkindir. İşbu sebeplerin varlığı halinde markanın iptal edilmesinde kamu yararı olduğu açıktır bu nedenle Cumhuriyet savcısının da iptal talebinde bulunması mümkündür.
7. Markanın İptali Talebinin Sonuçları ve İptal Kararının Etkisi
SMK’nın 26. maddesinde sayılı sebeplerin varlığı halinde, markanın iptaline karar verilebilir. Markanın iptal edilmesi yönünde verilen karar tıpkı markanın hükümsüz kılınmasında olduğu gibi bozucu yenilik doğuran ve inşai nitelikte bir karardır. Hakkında iptal hakkı verilen marka, sona erecektir. Diğer taraftan, “Markanın Tescili ve Markanın Sağladığı Haklar” yazımızda örneklerine yer verilen kimi durumlardaysa, marka hakkı iptal kararı olmaksızın, kendiliğinden sona erebilmektedir. Keza, markanın iptali ile birçok anlamda benzerlik içeren markanın hükümsüz kılınması konusu “Markanın Hükümsüzlüğü” başlıklı yazımızda ayrıca incelenmiştir.
10.01.2024 tarihine kadar mahkeme kararıyla, bu tarihten sonra ise TPMK tarafından verilecek markanın iptaline ilişkin karar kural olarak geleceğe etkili olarak hüküm ve sonuç doğuracaktır. Kanun koyucu tarafından öngörülen istisnai bazı hallerde ise iptal kararının geçmişe etkili olarak sonuç doğurabilmesi mümkündür. Kamu düzenine ilişkin olabilecek bir iptal hali olan markanın halkı yanıltıcı bir işaret haline gelmiş olması durumunda, markanın iptali kararı geçmişe etkili olarak sonuç doğurabilir.
