İnternet ve Sosyal Medya İçeriklerinin Kaldırılması

İnternet ve sosyal medya kullanımının artmasıyla birlikte, hakaret, tehdit, cinsel taciz gibi suçlar da maalesef yaygınlaşmaktadır. Bu tür paylaşımlar nedeniyle birçok kişi mağdur olmakta, kişisel hakları ihlal edilmekte ve özel hayatlarına saldırılmaktadır. Bu durumu düzeltmek ve mağduriyetleri en hızlı şekilde gidermek amacıyla, kanun koyucu özel hukuki düzenlemeler yapmıştır. Bu özel düzenlemeler sayesinde, suç teşkil eden veya başkalarının mağduriyetine yol açan içeriklerin kaldırılması mümkün hale gelmiştir. Ayrıca kanunda sayılı hallerde kamu yararı gerekçesiyle ilgili internet ve sosyal medya içeriklerinin kaldırılması kararı da alınabilmektedir.

Kural olarak internet üzerindeki bir içeriğin kaldırılması talebi, Sulh Ceza Hâkimliğine yöneltilmelidir. Ancak, belirli durumlarda, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na doğrudan erişimin engellenmesi talebiyle başvurulabilmektedir.

Her halükarda, internet paylaşımı nedeniyle mağdur olan bir kişi, içerik sağlayıcıyı, platformu veya erişimi sağlayanı uyararak içeriğin kaldırılmasını talep edebilir.

1. Hukuka Aykırı İçerik Nedir?

Kanunda belli nedenlerle bir içeriğin yayından kaldırılmasının mümkün olduğu söylenmiştir. İnternet üzerinden bir içeriğin yayınlanması ve bu içeriğin görüntülenmesi aynı zamanda ifade hürriyeti, bilgi alma hakkı, basın özgürlüğü gibi hak ve hürriyetleri de içerdiğinden hangi durumlarda içeriğin kaldırılabileceği kanunda açıkça düzenlenmiştir. Bunun için öncelikle hukuka aykırı bir içerik olmalıdır.

5651 sayılı Kanuna göre kanunun 8. maddesinin dört bendinde belirtilen suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan yayınlar ve içerikler hukuka aykırı olup bunlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılması düzenlenmiştir.

Yine özel hayatın gizliliğini ihlal eden yahut kişilik haklarını ihlal eden bir içeriğin hukuka aykırı olup kanun kapsamında içeriğin kaldırılabileceği düzenlenmiştir.

2. İnternet ve Sosyal Medyadaki Yayınlara İlişkin Hukuki Düzenleme

Sanal dünya olarak da tanımlanan internet ortamında, kimi zaman farkında olmadan ciddi suçlar işlenmekte, internet ve sosyal medya kullanıcılarının önemli bir kısmı, kendilerine ulaşılamayacağı düşüncesiyle, aralarında husumet bulunan kişilere ya da tanımadığı halde düşüncelerini beğenmediği kişilere karşı, kendi hesaplarından ya da sırf bu nedenle oluşturdukları sahte hesaplar aracılığı ile serbestçe hukuka aykırı davranışlarda bulunabilmektedirler.

Dünya çapında ve çoğalarak karşımıza çıkan bu paylaşımlar, içeriklerin hukuki statüsüne yönelik tartışmaları da beraberinde getirmiş ve devletler mevzuatlarını buna göre şekillendirerek hukuki koruma sağlamaya çalışmıştır. Konuyu düzenleyen ana mevzuat 5651 sayılı kanundur.

Bunun yanında, 2007 yılından günümüze dek geçen sürede sosyal medya kullanımının yaygınlaşması ve bu platformlar yoluyla işlenen suçlarda meydana gelen artış sebebiyle ek düzenlemeler yapılması gerekmiş ve bu doğrultuda 5651 Sayılı Kanuna ek olarak 29.07.2020 tarihinde kabul edilen 7253 Sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 31.07.2020 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir.

3. İnternet ve Sosyal Medya İçeriklerinin Kaldırılmasının Şartları

İnternet üzerinden yapılan bazı içerikler, bir suçun işlenmesine, kişilik haklarının ihlal edilmesine yahut özel hayatın gizliliğinin ihlaline neden olabilir. Bu gibi durumlar için mevzuatımızda, içerik nedeniyle mağdur olan kimseye, içeriğin kaldırılmasını talep etme imkânı tanınmıştır. Hatta kamuyu ilgilendiren bazı hallerde içerik kaldırılması kararları re’sen alınabilmektedir. Mevzuatımız uyarınca aşağıdaki hallerde ilgili içerik yayından kaldırılabilecektir:

• İnternette yapılan yayınlar aracılığıyla suç işlenmesi,
• Gecikmesinde sakınca bulunan haller
• Kişilik haklarının ihlal edilmesi,
• Özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesi.

3.1. İnternette Yapılan Yayınlar Aracılığıyla Suç İşlenmesi

İnternette yapılan yayınlar aracılığıyla aşağıdaki katalog suçlardan biri veya birkaçının işlendiğine dair “yeterli suç şüphesinin” oluşması halinde içeriğin kaldırılması veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Bu suçlar şunlardır:

• İntihara Yönlendirme (TCK m. 84)
• Çocukların cinsel istismarı (TCK m. 103/1)
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (TCK m. 190)
• Sağlık için tehlikeli madde temini (TCK m. 194)
• Müstehcenlik (TCK m. 226)
• Fuhuş (TCK m. 227)
• Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (TCK m. 228)
• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda Yer Alan Suçlar
• 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Yer Alan Suçlar
• Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununun 27nci maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında yer alan suçlar.

3.2. Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller

Gecikmesinden sakınca bulunan hal olarak değerlendirilen aşağıdaki durumlarda, derhal veya en geç dört saat içinde yerine getirilmek üzere, içeriğin kaldırılması kararı verilebilir.

• Yaşam Hakkı
• Kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması
• Milli güvenlik ve kamu düzenin korunması
• Suç işlenmesinin önlenmesi
• Genel sağlığın korunması

Ayrıca, gecikmesinde sakınca bulunan bazı hallerde, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından doğrudan içeriğin kaldırılması kararı alınabilir. Bu haller;

• Cumhurbaşkanlığı veya milli güvenlik ve kamu düzenin korunması,
• Suç işlenmesinin önlenmesi,
• Genel sağlığın korunmasıdır.

Yukarıdaki sebeplerin varlığı halinde, ilgili bakanlıkların talebi ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanına karar alabilme yetkisi tanınmıştır. BTK Başkanı tarafından verilen bu karar, gecikmeksizin ilgili içerik ve yer sağlayıcılarına bildirilir. Diğer taraftan, bu kararın da yirmi dört saat içinde Sulh Ceza Hâkiminin onayına sunulması şarttır. Yapacağı inceleme üzerine hâkime, kararını açıklamak üzere kırk sekiz saatlik süre öngörülmüştür. Bu süre sonunda, hâkim tarafından onaylanmayan karar kendiliğinden kalkar.

Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde verilen içeriğin kaldırılması kararlarını yerine getirmeyen içerik, yer veya erişim sağlayıcıları bakımından idari para cezası uygulanır.

Yukarıda sayılan hallerde, içerik oluşturan ve yayan kimseler aleyhinde, Başkan’ın suç duyurusunda bulunması mümkündür. Suç duyurusu, bir dilekçe ile veya savcılıkta kayda geçirilmek üzere Cumhuriyet Başsavcılığına yapılmalıdır.

3.3. Kişilik Haklarının İhlal Edilmesi

Kişinin internet üzerinde yapılan yayınlar nedeniyle kişilik hakları ihlal edilebilir. Bu durumda mağdur olan kişiye karşı bir suç işlenmiş olması şart değildir. Söz gelimi, internet ortamında hakaret edilmemiş olsa da kişinin itibarını zedeleyebilecek çeşitli sözlerin sarf edilmesi, kişilik haklarının ihlaline neden olabilir.

Bu yolla zarara uğrayan kimse;

• İçerik veya yer sağlayıcısını uyararak içeriğin yayından kaldırılmasını talep edebilir. İçerik ve yer sağlayıcısı, içeriğin kaldırılması talebine yirmi dört saat içerisinde cevap vermelidir.
• Bir diğer seçenek ise; doğrudan Sulh Ceza hâkimliğine başvurularak içeriğin kaldırılmasının talep edilmesidir.

Kişilik haklarının ihlali nedeniyle hâkim tarafından verilen içeriğin kaldırılması kararları, Erişim Sağlayıcıları Birliğine gönderilir. Birlik tarafından karar, ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcılarına iletilir. İletilen bu kararın gereği derhal, en geç dört saat içinde yerine getirilir. Sulh Ceza Hâkimi kararını yerine getirmeyen içerik, yer ve erişim sağlayıcıları hakkında adli para cezasına hükmedilebilecektir.

3.4. Özel Hayatın Gizliliğinin İhlal Edilmesi

İnternet yapılan yayınlar yüzünden özel hayatının gizliliği ihlal edilen kişi, ilgili içeriğin silinmesi talebiyle; doğrudan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna başvurabilir. Bu talebin BTK tarafından işleme konulması için, içeriğinde muhakkak aşağıdaki unsurlar yer almalıdır.

• Hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL).
• Yapılan yayında hangi durumların hakkı ihlal ettiğine ilişkin açıklama.
• Kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgiler.

BTK Başkanı, talebe binaen gerekli önlemlerin alınması için, Erişim Sağlayıcıları Birliğine bildirimde bulunabilir.

Özel hayatının gizliliğini ihlal ettiği gerekçesiyle, BTK’ya başvuran kimse, talebi takiben yirmi dört saat içinde Sulh Ceza Hâkiminin kararına sunmalıdır. Hâkim, özel hayatın gizliliğinin ihlal edilip edilmediği konusunda kırk sekiz saat içerisinde karar verir. Bu karar doğrudan BTK’ya gönderilir.

Özel hayatın gizliliğinin ihlaline bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, sonradan Sulh Ceza Hâkiminin onayına sunulmak üzere içerik, BTK Başkanın emriyle ve BTK tarafından silinebilir.

Her halükarda, aleyhinde içeriğe erişimin engellenmesi ve içeriğin kaldırılması kararı verilen paylaşımın ilgilisi, kararın kaldırılması talebiyle, tebliğ aldığı tarihten itibaren 7 gün içinde itiraz edebilir. İtiraz için yetkili merci, erişimin kaldırılması kararını veren Sulh Ceza Hâkimliğini numara olarak takip eden Sulh Ceza Hâkimliğidir.

Konuyla ilgili detaylı bilgi almak için Özel Hayatın Gizliliğini İhlal başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

4. İçeriğin Kaldırılması Kararını Hangi Makamlar Verebilir?

4.1. Adli Makamlar

• Sulh Ceza Hâkimliği

Yukarıda açıklanan esaslar çerçevesinde bir içeriğin kaldırılması kararlarını verme yetkisi soruşturma evresinde Sulh Ceza Hâkimliğindedir.

• Mahkemeler

5651 Sayılı kanuna göre bir içeriğin kaldırılması kararını verme yetkisi kovuşturma evresinde ise mahkeme üzerindedir. Dolayısıyla ilgili içerik silinmesi kararını da kovuşturmayı yürüten mahkeme verecektir.

• Cumhuriyet Savcılığı

Gecikmesinde sakınca bulunan hal olarak değerlendirilen yukarıda da açıkladığımız bazı durumlarda, Kanuna göre her ne kadar soruşturma evresinde içerik kaldırma kararını vermeye yetkili makam Sulh Ceza Hâkimliği olsa da soruşturma evresinde Cumhuriyet Savcısı da bu kararı verebilmektedir. Ancak bu kararın hâkim tarafından onaylanması zorunludur.

Hâkimlikçe, mahkemece yahut Cumhuriyet Savcısınca verilen bu karar, gereği derhal yahut en geç dört saat içinde yerine getirilmek üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na bildirilir.

Koruma tedbiri olarak verilen içeriğin kaldırılması kararlarını yerine getirilmeyen içerik, yer veya erişim sağlayıcıları hakkında cezai yaptırımlar uygulanabilir.

4.2. İdari Makamlar

5651 s. Kanun çerçevesinde içerik kaldırılmasına karar verebilecek idari makamlar ise Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı ile Cumhurbaşkanlığıdır.

• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı

Kanunda yer alan suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe bulunan yayınlar hakkında söz konusu yayınların içerik ya da yer sağlayıcılarının yurt dışında bulunması şartıyla, doğrudan BTK Başkanı tarafından içeriğin kaldırılmasına karar verilebilir. Bununla beraber, kaldırma konusu yayının oluşturduğu suçun çocukların cinsel istismarı, müstehcenlik ve fuhşa ilişkin olması durumunda Başkanın re’sen karar verebilmesi için, yayınların içerik ya da yer sağlayıcısının yurt dışında bulunma şartı aranmaz.

Yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması gibi gecikmesinde sakınca bulunan sebeplerinin varlığına bağlı olarak da ilgili Bakanlıkların talep etmesi ile ilgili yayın hakkında BTK Başkanı tarafından içeriğin kaldırılmasına karar verilebilecektir. Bununla birlikte söz konusu karar yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur ve hâkim kararı kırk sekiz saat içinde karar verir. Aksi durumda karar kendiliğinden kalkar.

Yine internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayat gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişilerin doğrudan BTK’ya başvurarak yapacakları ilgili içeriğin kaldırılması talepleri, BTK Başkanı tarafından uygulanmak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliğine bildirilecektir. Karar, 24 saat içerisinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulacak, hâkim kararının en geç kırk sekiz saat içinde açıklayacaktır.

Kanunun 9/A maddesine göre, BTK Başkanı’nın re’sen harekete geçebileceği bir hal de söz konusudur. “Özel hayatın gizliliğinin ihlaline bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde doğrudan Başkanın emri üzerine içeriğin kaldırılması Kurum tarafından yapılır.” Başkan tarafından re’sen verilen kararlar, yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulacak ve Hâkim kararı kırk sekiz saat içinde açıklanacaktır.

• Cumhurbaşkanlığı

Kanunun 8/A maddesine göre; yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak ve gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, Cumhurbaşkanlığı’nın içeriğin kaldırılmasına karar verebilmesi mümkündür. Bu karar yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur ve hâkim kararını kırk sekiz saat içinde açıklamazsa kendiliğinden kalkar.

5. Unutulma Hakkı ve İçerik Sildirme

Unutulma hakkı kişinin geçmişte yaşamış olduğu bir duruma ilişkin haber, görüntü veya videonun internet ortamında yayımlanması ve bu durumun üzerinden uzun bir süre geçmesi sonucu bu içeriklerin kaldırılmasını isteme hakkıdır. Dolayısıyla güncelliğini yitiren bu içeriklerin kişide yarattığı mağduriyetin giderilmesi amaçlanır. Hangi içeriklerin unutulma hakkı kapsamında kaldırılabileceği önem arz etmektedir. Unutulma hakkı kapsamında bir içeriğin kaldırılması talep edildiğinde ilgili içerik açısından aşağıdaki gibi hususlar gözetilerek bir karar verilir:

• Yayının İçeriği
• Yayında Kaldığı Süre
• İçeriğin Güncel Olup Olmadığı
• Kamu Yararı Açısından Haberin Önemi
• Olgusal Bir Gerçeklik veya Değer Yargısı Taşıyıp Taşımadığı
• Habere Konu Kişinin Kamuoyu Açısından Önemli Bir Kişi Olup Olmadığı
• İçeriğin Tarihsel Bir Boyutu Olup Olmadığı
• Kamuoyunun İçeriğe Yönelik İlgisi

6. Sosyal Medyada Yer Alan İçeriklerin Kaldırılması

YouTube, Instagram, Facebook, X (Twitter), TikTok gibi sosyal medya uygulamaları günümüzde oldukça yoğun kullanıma sahiptir. Bu platformlar aynı zamanda suç işlenmesini arttırmakta hatta suçların işlenmesinde kolaylık sağlayabilmektedir.

Bu platformda yayımlanan içerikler de bazen suç oluşturabilir, kişilik haklarını yahut özel hayatın gizliliğini ihlal edebilir, kamu yararı açısından sakınca oluşturabilir. Bu durumda bu platformlardaki içeriklerin de Sulh Ceza Hâkimliğine başvurularak şartları oluşturması halinde kaldırılması mümkündür. Ancak bunun dışında bu uygulamalar kendi iç mekanizmalarına da sahiptirler. Bu kapsamda kişiler doğrudan platformdan da içeriğin kaldırılmasını talep edebilmektedirler.

• YouTube: YouTube kendi iç mekanizmasında bir içeriğin telif hakkı yahut özel hayatın gizliliğini ihlal etmesi durumunda şikâyet bildirimi ile bu içerikleri kontrol etmekte ve hak ihlallerin önüne geçmeye çalışmaktadır. Kullanıcılar böylece YouTube üzerinden bir video içeriğinin ilgili “Telif Hakkı İhlali Bildirimi” veya “Gizliliğin İhlali” bildiriminde bulunabilecektir.

• Facebook:  Facebook da oldukça yoğun kullanılan bir platform olup video, fotoğraf, yazı gibi her türlü gönderi yayınlanabilmektedir. Bu kapsamda Facebook üzerinden yayımlanan içeriklerin de hukuka aykırı olması mümkün olup bir gönderinin “Facebook Şikâyet ve İhlal Bildirimi” üzerinden kaldırılmasını talep etmek mümkündür.

• X (Twitter): Twitter günümüzde en çok kullanılan uygulamalardan biri olup söz, fotoğraf, video, haber yoluyla çeşitli hak ihlalleri yaratılabilmektedir. Bu kapsamda içerik denetiminin de daha sıkı olduğu söylenebilir. Twitter uygulamasına bu kapsamda “X Hak İhlali Bildirimi” üzerinden her türlü hak ihlalinin bildirilmesi mümkündür. Dolayısıyla özel hayatın gizliliği yahut telif hakkı ile sınırlanmış bir denetim söz konusu değildir.

• Instagram: Instagram üzerinden yayımlanan video ve fotoğraflar da özel hayatın gizliliğini ihlal edebilir yahut başka hakların ihlal edilmesine sebebiyet verebilir. Bu durumda her fotoğraf ve videonun yanında “Şikayet Et” butonu çıkmasının yanı sıra “Instagram Yardım Merkezi/Gizlilik ve Emniyet Merkezi” üzerinden de içerik şikayet edilebilir.

• TikTok: TikTok uygulaması “Topluluk Kuralları İhlalleri” kapsamında denetimler geliştirmiştir. Bu kapsamda kişiler içerik kaldırılması talebinde bulunulabilmekte ve uygulama tarafından içerik kaldırılabilmektedir. Bunun yanında kullanıcıya ihtar yapılmaktadır. İhtarlar çoğalırsa yahut ciddi bir ihlal mevcutsa tek bir ihtarda da hesap kalıcı olarak engellenebilmektedir.

7. Arama Motorlarında Yer Alan İçeriklerin Kaldırılması

Arama motorları çok geniş kapsamlı olduklarından birçok içeriğe ve içeriklerin yer aldığı internet sitelerine giriş aracı niteliğinde görülmektedir. Bu kapsamda Google, Yandex, Bing gibi arama motorları üzerinden bir içeriğin nasıl sildirileceği önem taşımaktadır. Genellikle global platformlar olan bu arama motorları devletler, kamu kurumları ve mahkemelerin başvurusunu incelemeye almaktadır.

Başvurular olumlu karşılandığında bu arama motorları ilgili içeriği yer aldığı sitelerin indeks bilgileri kaldırılmaktadır. Bu durumda indeks bilgileri kaldırılan içeriğin yer aldığı site aramalarda bulunamamaktadır. Bu durumda içerik sitede kalmaya devam etmekte yalnızca ilgili sayfa aramalarda bulunamamaktadır. Doğrudan içerik kaldırılmak isteniyorsa da yukarıda açıkladığımız kanunda öngörülen prosedürle Sulh Ceza Hâkimliğine başvuru yapılabilir.

Arama motorlarının bildirimleri aldığı ve geliştirdiği yöntemler şunlardır:

• Google: Google içerik ihlali şikâyetlerini “Google Olumsuz İçerik Bildirme” üzerinden almakta ve ilgili içeriğin hak ihlali yarattığı sonuca varırsa ilgili içeriklerin indeks bilgilerini kaldırmaktadır.

• Yandex: Yandex arama motoru üzerinden bir içerik ihlali söz konusu olduğunda “Yandex Yardım Merkezi” üzerinden bildirim yapılabilir. Bunun yanında farklı olarak Yandex’in iletişim için Türkiye’de bir ofisi de bulunmaktadır. Bu kapsamda hukuki sorunlar doğrudan Yandex İletişim Ofisine de bildirilebilecektir.

• Bing: Bing arama motoru hak ihlallerine büyük önem vermekte özellikle kişisel hak ihlalleri konusunda hızlı aksiyon almayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda “Bing Sorun Bildirme” üzerinden ilgili içerik şikâyet edilebilir ve incelemeye alınması sağlanabilir.