Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır? Katılma Alacağı Hesabı

Boşanma süreci, yalnızca duygusal değil, aynı zamanda hukuki anlamda da karmaşık ve zorlu bir süreçtir. Evlilik sona erdiğinde, çiftlerin en çok merak ettiği konuların başında boşanmada mal paylaşımının nasıl yapılacağı gelir.

• Evlilik boyunca edinilen mallar nasıl bölüşülür?
• Eşlerin kişisel malları paylaşıma dahil midir?
• Ortak mallar ve borçlar nasıl paylaşılır?
• Evlilik öncesinde sahip olunan mallar nasıl değerlendirilir?

gibi sorular, boşanma aşamasındaki bireylerin en çok yanıt aradığı meseleler arasında yer alır.

Boşanmada mal paylaşımı, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen mal rejimlerine göre belirlenir. Eşler arasında aksi kararlaştırılmadığı sürece, yasal mal rejimi olarak “edinilmiş mallara katılma rejimi” uygulanır. Ancak, her çift için aynı kurallar geçerli değildir. Eşlerin evlilik süresince farklı bir mal rejimi seçmiş olmaları, sahip oldukları varlıklar ve özel durumları, paylaşımın nasıl yapılacağını doğrudan etkileyebilir.

Bu yazıda, boşanmada mal paylaşımının nasıl yapıldığını, hangi malların bölüşüme tabi olduğunu ve haklarınızı nasıl koruyabileceğinizi detaylarıyla ele alacağız. Eğer boşanma sürecindeyseniz veya ilerde böyle bir durumla karşılaşabileceğinizi düşünüyorsanız, hukuki haklarınızı bilmek büyük önem taşır.

1. Boşanmada Mal Paylaşımı Hangi Mal Rejimine Göre Yapılır?

Mal paylaşımının nasıl gerçekleştirileceği, eşlerin evlenmeden önce veya evlenme sırasında seçtikleri mal rejimine göre şekillenir. Türkiye’de en yaygın olan mal rejimleri; edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ayrılığı rejimi ve paylı mal ayrılığı rejimidir.

• Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi: Eşlerin, evlilik süresince kazandıkları malları eşit şekilde paylaşmaları gerektiği rejimdir.
• Mal Ayrılığı Rejimi: Eşlerin, evlilik sürecinde kendi mal varlıkları üzerinde tam hakka sahip olduğu rejimdir.
• Paylı Mal Ayrılığı Rejimi: Eşler arasında belirli mal varlıkları üzerinde paylı bir hak vardır ve bunlar boşanma sırasında paylaştırılır.

1.1. Mal Paylaşımı Davası Ne Zaman ve Nasıl Açılır?

Boşanma davası sonrasında mal paylaşımı, evlilik birliğinin sona ermesinin ardından, eşler arasında edinilen malların adil bir şekilde paylaşılması amacıyla yapılır. Türk Medeni Kanunu’na göre, mal paylaşımı prensibi, eşitlik ilkesine dayanır; yani, evlilik sırasında edinilen malvarlıkları genellikle eşit bir şekilde bölüştürülür. Ancak bu süreç, belirli yasal kurallara ve mahkeme kararlarına tabidir.

Boşanma sürecinde mal paylaşımı, belirli hukuki prosedürlere tabidir. Boşanma davası ile mal paylaşımı davası aynı anda açılamaz ve belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.

Mal paylaşımı davasının açılması ve süreci şu şekilde işler:

• Boşanma davası sonuçlanmadan mal paylaşımı davası açılabilir, ancak mahkeme öncelikle boşanmanın kesinleşmesini bekler.
• Boşanma kararı kesinleşmeden, mahkeme mal paylaşımı konusunda karar veremez.
• Boşanma davası devam ederken mal rejiminin tasfiyesine ilişkin talepler dikkate alınmaz.

1.2. Boşanma Kararı Kesinleştikten Sonra Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?

Boşanma davası anlaşmalı ya da çekişmeli olarak sonuçlandıktan sonra, kararın kesinleşmesiyle birlikte mal paylaşımı süreci başlayabilir. Mahkeme, boşanma kararının kesinleşmesinin ardından malvarlıklarının paylaşılması için gerekli yargılamayı başlatır.

Mal paylaşımı sürecinde şu aşamalar takip edilir:

• Eşlerin sahip olduğu malvarlıklarının belirlenmesi
• Bu malların kişisel mal mı, edinilmiş mal mı olduğunun tespiti
• Edinilmiş mallar üzerinden borçlar ve pasif değerler çıkarılarak kalan kısmın paylaşılması
• Eşlerin katılma alacaklarının hesaplanması

2. Boşanmada Mal Paylaşımına Dahil Edilecek Malların Tespiti

Boşanma sürecinde mal paylaşımının nasıl yapılacağı belirlenirken, öncelikle hangi malların paylaşıma tabi olduğu tespit edilmelidir. Türk Medeni Kanunu’na göre, edinilmiş mallar ve kişisel mallar olmak üzere iki farklı mal türü bulunmaktadır. Mal paylaşımında sadece edinilmiş mallar dikkate alınırken, kişisel mallar paylaşımın dışında tutulur.

2.1. Edinilmiş Mallar (Mal Paylaşımına Dahil Olan Varlıklar)

Edinilmiş mallar, Türk Medeni Kanunu’nun 219. maddesi kapsamında tanımlanmış olup, eşlerin evlilik süresi boyunca karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Evlilik birliği içinde kazanılan bu mallar, edinilmiş mallara katılma rejimi çerçevesinde ortak malvarlığı olarak kabul edilir ve boşanma sonrası paylaşılır.

Edinilmiş Malların Özellikleri

Bir eşin edinilmiş malları özellikle şu başlıklar altında sıralanabilir:

• Çalışmanın Karşılığı Olan Edinimler: Eşlerden birinin çalışarak elde ettiği maaş, ücret, prim, ikramiye ve benzeri tüm gelirler edinilmiş mal sayılır.
• Sosyal Güvenlik ve Yardım Ödemeleri: Sosyal güvenlik kurumlarından (SGK, Emekli Sandığı, Bağ-Kur) alınan maaş, emekli ikramiyesi, işsizlik maaşı ve benzeri ödemeler edinilmiş mal kapsamındadır.
• Çalışma Gücünün Kaybı Nedeniyle Ödenen Tazminatlar: İş kazası, maluliyet veya mesleki hastalık gibi nedenlerle ödenen tazminatlar, edinilmiş mal kabul edilir.
• Kişisel Mallardan Elde Edilen Gelirler: Eşlerden birinin sahip olduğu kişisel bir maldan elde ettiği kira geliri, faiz, kar payı gibi gelirler edinilmiş mal olarak kabul edilir. Örneğin, eşlerden birinin evlilik öncesinde sahip olduğu bir taşınmazın kira getirisi edinilmiş mal sayılır.
• Edinilmiş Malların Yerine Geçen Değerler: Evlilik süresince edinilen ve daha sonra satılan bir malın yerine alınan yeni mal da edinilmiş mal olarak kabul edilir. Örneğin, evlilik sırasında alınan bir aracın satılıp yerine yeni bir araç alınması halinde, yeni araç da edinilmiş mal sayılır.

Edinilmiş Malların Pasifi

Eşlerin bu edinilmiş malları üzerinden çıkartılması gereken birtakım değerler mevcut olabilir. Bu değerler edinilmiş malin pasif değerlerini ifade etmektedir.

• Edinilmiş Mala Ait Borçlar: Eğer edinilmiş bir malın, örneğin bir taşınmazın ya da aracın, alımında kredi kullanıldıysa ve bu kredinin henüz ödenmemiş bir kısmı varsa, bu borç miktarı edinilmiş malın değerinden düşülmelidir.
• Kişisel Mallardan Edinilmiş Malla Yapılan Katkılar: Eğer bir eş, kendi kişisel mallarından edinilmiş mallara katkı sağladıysa, bu katkı da edinilmiş malın değerinden düşülmelidir.
• Hukuki ve İpotekli Durumlar: Eğer edinilmiş mallardan biri üzerinde ipotek veya diğer yasal yükümlülükler varsa, bu yükümlülüklerin toplamı da edinilmiş malın değerinden düşürülmelidir.

Konuyla ilgili detaylı bilgi almak , edinilmiş mallara katılma rejimi başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

2.2. Kişisel Mallar (Mal Paylaşımına Girmeyen Varlıklar)

Kişisel mal, Türk Medeni Kanunu’na göre, eşlerin mal rejimi devam ederken sahip oldukları ve yalnızca kendilerine ait olan malvarlığı değerleridir. Kanun gereğince kişisel mal olarak kabul edilen unsurlar şunlardır:

• Eşlerden Birinin Yalnız Kişisel Kullanımına Yarayan Eşyalar: Kişisel kullanım amacıyla edinilen eşyalar, eşlerden birine ait olup, mal rejimi kapsamına girmeyen kişisel mallardır.
• Mal Rejiminin Başlangıcında Eşlerden Birine Ait Bulunan veya Miras Yoluyla Edinilen Mallar: Mal rejimi başlangıcında, eşlerden birinin sahip olduğu mallar, ayrıca sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yolu ile elde edilen malvarlıkları kişisel mal olarak kabul edilir.
• Manevî Tazminat Alacakları: Eşlerden birinin, kişisel hakları nedeniyle kazandığı manevi tazminatlar da kişisel mal sayılır.
• Kişisel Malların Yerine Geçen Değerler: Kişisel malların yerini alan değerler de kişisel mal olarak değerlendirilir.

3. Boşanmada Edinilmiş Malların Tasfiyesi Süreci

Edinilmiş malların tasfiyesi, boşanma davası sonrası malların nasıl paylaştırılacağına dair bir dizi hukuki işlemi içerir.

3.1. Edinilmiş Malların Tespiti

Edinilmiş malların tespiti, özellikle karmaşık bir süreç olabilir. Bu aşamada, malvarlıkları titizlikle incelenir ve eşlerin ortak veya kişisel mallarına dair bir ayrım yapılır.

3.2. Katılma Alacağı Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Eşlerin edinilmiş mallarının aktif ve pasif değerlerinin tespiti, mal rejimi içinde önemli bir yer tutar. Bu tespit için, pasif değerlerin aktif değerlerden çıkarılması gerekmektedir.

Artık Değer Hesaplaması:

Örneğin, kadının ve erkeğin edinilmiş mallarının aktif ve pasif değerlerinin tespitiyle elde edilen şu tabloyu ele alalım:

Kadının Edinilmiş Mal Varlıklarının Artık Değeri	Erkeğin Edinilmiş Mal Varlıklarının Artık Değeri
600.000 TL (Aktif Değer)	960.000 TL (Aktif Değer)
100.000 TL (Pasif Değer)	200.000 TL (Pasif Değer)
– ___________________________________________	– ___________________________________________
500.000 TL (Artık Değer)	760.000 TL (Artık Değer)

Bu hesaplamalar sonucunda “katılma alacağı” belirlenir. Her iki eşin edinilmiş malları üzerinden hesaplanan artık değerlerinin yarısı, diğer eşin katılma alacağına tekabül eder. Örneğin:

• Kadının edinilmiş malları üzerinden hesaplanan artık değerinin yarısı: 250.000 TL
• Erkeğin edinilmiş malları üzerinden hesaplanan artık değerinin yarısı: 380.000 TL

Görüldüğü üzere her iki eşin de birbirinden alacak hakkı vardır. Bu alacaklar birbirinden mahsup edilerek, kalan miktar alacaklı eşin diğer eşten alması gereken miktarı oluşturur. Örneğimizde, bu alacak miktarı 130.000 TL’dir (380.000 TL – 250.000 TL = 130.000 TL). Bu durumda, istisnai haller dışında, kadının 130.000 TL alacak hakkı vardır.

3.3. Borçların Paylaşımı ve Mahsuplaşma İşlemleri

Boşanma sürecinde, sadece mal paylaşımı değil, ortak borçların da paylaşılması gerekir. Eşlerin birlikte aldıkları krediler veya ortak borçlar, boşanma davası sırasında belirlenir ve her bir eşin sorumluluğu mahkeme tarafından paylaşılır.

3.4. Katılma Alacağının Azaltılması veya Reddedilmesi

Katılma alacağı, boşanma davalarında, eşlerin edinilmiş mallarının paylaştırılması esnasında önemli bir hesaplama aracıdır. Bu hesaplamada kullanılan artık değer, genellikle eşlerin mal paylaşımındaki pay oranını belirler. Ancak bazı istisnai durumlar, bu pay oranının azaltılmasına ya da tamamen ortadan kaldırılmasına neden olabilir. Bu tür istisnalar, Türk Medeni Kanunu’nun 236. maddesinin 2. fıkrasında düzenlenmiştir.

Türk Medeni Kanunu m.236/2’deki İstisnai Durumlar

Türk Medeni Kanunu’nun 236/2. maddesi, boşanma nedeniyle yapılan katılma alacağı hesaplamasında, kusurlu eşin pay oranının değiştirilmesini öngörmektedir. Kanun, şu hükmü getirmektedir:

“Zina veya hayata kast nedeniyle boşanma halinde hâkim, kusurlu eşin artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir.”

Bu düzenlemeye göre, boşanmanın zina veya hayata kast nedeniyle gerçekleşmesi durumunda, hâkim, kusurlu eşin artık değerdeki pay oranını hakkaniyete uygun bir şekilde azaltabilir ya da tamamen kaldırabilir. Bu durum, eşlerin haklarının adil bir şekilde korunması amacıyla, kusurlu davranışın mal paylaşımına yansıtılması için önemli bir düzenlemedir.

4. Mal Paylaşımı Davasında Mal Kaçırma İddiaları ve Hukuki Süreç

Mal kaçırma, boşanma davalarında sıklıkla karşılaşılan ve ciddi hukuki sonuçlar doğurabilen bir durumdur. Eşlerden biri, malvarlıklarını saklamak, gizlemek veya başkalarına devretmek suretiyle, diğer eşin hakkını ihlal etmeyi amaçlayabilir. Bu tür davranışlar, sadece etik değil, aynı zamanda hukuki açıdan da yasadışıdır ve ciddi sonuçlar doğurabilir.

Mal Kaçırma Nedir?

Mal kaçırma, eşlerden birinin malvarlıklarını düşük değerle satması, başka kişilere devretmesi, veya gizlemesi suretiyle, mal paylaşımı sırasında eşinin hakkını sadece hukuki değil, ekonomik olarak da zarara uğratma amacı taşır.

Mal Kaçırma İddialarının Hukuki Boyutu

Boşanma ve mal paylaşımı davalarında mal kaçırma iddiaları, Türk Medeni Kanunu’na ve diğer ilgili yasal düzenlemelere aykırıdır. Eşlerden birinin malvarlığını gizlemesi veya başka kişilere devretmesi, bu kişinin mal paylaşımındaki hakkını doğrudan etkileyebilir. Bu gibi durumlar, adil paylaşım ilkesiyle de çelişir.

Mal Kaçırma Durumunda Mahkeme Süreci ve Tedbirler

Mal kaçırma iddiaları gündeme geldiğinde, mahkemeler, bu tür suçlamaları detaylı bir şekilde incelemek ve gerekli hukuki tedbirleri almak zorundadır. Mahkemeler, mal kaçırma iddialarını soruşturmak için taraflardan gelen delilleri değerlendirir, gerektiğinde uzman bilirkişiler atar ve mal beyanında bulunma yükümlülüğü ihlal edilen tarafı cezalandırabilir.

Mal Kaçırma İddialarına Karşı Alınabilecek Hukuki Tedbirler

• Mal Beyanı ve Haciz: Eşlerin boşanma sürecinde mal beyanında bulunmaları zorunludur. Mal kaçırma şüphesi durumunda, mahkeme tarafından malvarlıklarına haciz konulabilir veya mülkiyet hakları geçici olarak kısıtlanabilir.
• Mal Kaçırmanın Tespit Edilmesi: Mal kaçırma, her zaman kolayca tespit edilemeyebilir. Ancak, mal kaçırmanın tespiti durumunda, mahkeme yapılan işlemleri inceleyerek, malın yeniden eşin malvarlığına dahil edilmesini sağlayabilir.
• Katılma Alacağı ve Tazminat: Mal kaçırma durumunda, diğer eşin kaybı, katılma alacağı veya maddi tazminatla telafi edilebilir.

5. Anlaşmalı Boşanma Halinde Eşlerin Yapabileceği Düzenlemeler

Anlaşmalı boşanma, eşlerin boşanma sürecini daha hızlı ve uzlaşarak tamamladığı bir durumdur. Anlaşmalı boşanma durumunda, eşler arasında mal paylaşımı konusunda bir uzlaşma sağlanabilir. Türk Medeni Kanunu’na göre, eşlerin mal paylaşımı ile ilgili anlaşmaları, hukuken bağlayıcı nitelik taşır.

Ancak, mahkeme, eşler arasındaki anlaşmanın adil olup olmadığını değerlendirir ve gerektiğinde anlaşmayı iptal edebilir. Eşler arasında yapılan anlaşmalar, boşanmanın tamamlanmasından sonra hukuki geçerlilik kazanır.

6. Katılma Alacağının Ödenmesi

Katılma Alacağının Ödenmesi:

Katılma alacağı, nakden ödenmesi talep edilebilir. Farz edelim ki borçlu olan eşin gayrimenkulü bulunmaktadır. Ancak, alacaklı taraf, gayrimenkulün mülkiyetinin kendi üzerine geçirilmesini talep edemez. Bu süreçte, alacaklı eşin, katılma alacağını yalnızca nakit olarak talep etme hakkı vardır.

Aynı şekilde, borçlu taraf, ödeme yöntemini nakden ya da ayni olarak seçebilir.

Katılma Alacağının Temliki ve Devri:

Katılma alacağı, kesinleştiği andan itibaren alacak hakkı niteliği taşır. Bu da demektir ki, alacaklı eş katılma alacağını başkasına devredebilir, temlik edebilir veya mirasçılara geçirebilir. Katılma alacağı, belirli koşullar altında, alacaklı eşin başka kişilere de devredilebilen bir mali haktır.

7. Boşanmada Mal Paylaşımı Davası

Boşanma, evlilik birliğinin sonlandığı ve tarafların yasal olarak ayrı bir yaşam sürmeye başladığı bir süreçtir. Boşanma ile birlikte, eşler arasındaki mal rejimi de sona erer ve bu durum, eşlerin evlilik süresince edinmiş oldukları malların paylaşılmasını gerektirir. Türk Medeni Kanunu’na göre, boşanma sonrası mal paylaşımı yapılması hukuki bir zorunluluktur. Eşler arasında, evlilik birliği içerisinde edinilen malların paylaşımı için mal paylaşımı davası açılabilir.

Mal Paylaşımı Davası Ne Zaman Açılabilir?

Mal paylaşımı davası, boşanma davası ile paralel olarak ya da boşanma davasından sonra açılabilir. Eğer mal paylaşımı davası boşanma davası ile birlikte açılacaksa, boşanma kararının kesinleşmesi beklenmelidir. Bu, boşanma kararının hukuken kesinleşmeden mal paylaşımına dair bir karar verilmesinin engellenmesini sağlar. Boşanma kararı kesinleştiğinde ise eşlerin mal paylaşımına yönelik hakları belirlenir ve buna göre malvarlıklarının bölüştürülmesi işlemi başlatılır.

7.1. Dava Açma Süresi ve Zaman Aşımı

Mal paylaşımı davası, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra başlatılabilir. Ancak, boşanma kararı kesinleştikten sonra, bu dava için belirlenen 10 yıllık süre içinde başvurulması gerekmektedir. Eğer bu süre zarfında dava açılmazsa, eşlerin mal paylaşımı talebi hukuken geçersiz sayılabilir ve bu durumda, eşlerin malvarlıklarının paylaşımı mümkün olmayacaktır.

7.2. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Görevli Mahkeme: Boşanma ve mal paylaşımı davalarında görevli mahkeme, aile mahkemeleridir. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde, asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla görevlidir.

Yetkili Mahkeme: Boşanma kararını veren mahkeme, yetkili mahkeme olarak kabul edilir. Ancak, burada kesin yetki kuralı bulunmamaktadır. Yetkisiz bir mahkemede dava açılması durumunda, yetki itirazında bulunulması gerekmektedir.