Yabancıların Türkiye’ye giriş – çıkışları, Türkiye’de kalışları ve koruma talep eden yabancılara sağlanacak korumanın kapsamı ile uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile düzenlenmiştir. Aynı Kanun ile yabancılar hakkında uygulanacak “Sınır Dışı Etme” ve “İdari Gözetim” kararları hakkında hükümlere de yer verilmiştir. Bu hükümlere göre Kanun’un 56. maddesinde sayılan kimseler hakkında valilikçe sınır dışı etme kararı alınabilir. Hakkında sınır dışı etme kararı alınmış kişilerden kaçma ve kaybolma riski bulunanlarla kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar ve kanunda belirtilenler hakkında “İdari Gözetim Kararı” da alınabilir. Öte yandan hakkında idari gözetim kararı alınmayanlar bakımından da idari gözetime alternatif tedbirler uygulanabilir. Verilen idari gözetim kararının hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle, sulh ceza hâkimine başvurmak suretiyle idari gözetim kararlarına itiraz edilebilir.
Yazı İçeriği
“Devletin egemenlik ilkesi” uyarınca, devletlerin kendi vatandaşı olmayan kimselerin ülkeye giriş-çıkışını denetlemesi ve yabancının ikameti hususunda bağımsız olarak karar vermesi son derece doğaldır. Yine aynı zamanda devletin egemenlik ilkesinin bir sonucu olarak, genel güvenlik ve kamu düzeni bakımından tehlikeli olduğu düşünülen yabancıların ülkeden çıkarılmasında devletin sınır dışı etme yetkisi vardır. Sınır dışı etme yetkisinin yanı sıra Kanun’da düzenlenen hallerde yabancının idari gözetim altında tutulması da mümkündür. Öte yandan hukuka aykırı olarak sınır dışı edilen yahut idari gözetim kararıyla karşılaşan kimse bu karara karşı kanun yoluna başvurabilecektir.
Sınır dışı etme kararı ve bu karara itiraz usulüne ilişkin detaylı bilgi için “Sınır Dışı (Deport) Kararına İtiraz” başlıklı makalemizi incelebilirsiniz.
1. İdari Gözetim Kararı
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54. Maddesinde kimler hakkında sınır dışı etme kararı alınabileceği düzenlenmiştir. Bu maddeye göre sınır dışı edilecek kişiler, kolluk tarafından yakalanmaları halinde, haklarında karar verilmek üzere derhal valiliğe bildirilir. Hakkında sınır dışı etme kararı alınan kimseler bakımından bazı hallerde idari gözetim kararı da alınabilir. Sınır dışı etme kararı alınan kimselerden;
- Kaçma ve kaybolma riski bulunanlar,
- Yasal giriş ya da yasal çıkış kurallarını ihlal edenler,
- Sahte ya da asılsız belge kullananlar,
- Kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın, Türkiye’den çıkması için tanınan sürede Türkiye’den çıkmayanlar
- Kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar
hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır ya da idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir.
2. Sınır Dışı Edilecek Yabancıların İdari Gözetimi ve Süresi
Hakkında idari gözetim kararı alınan kimseler kolluk kuvvetlerince yakalandıktan sonra kırk sekiz saat içerisinde Geri Gönderme Merkezlerine götürülür.
Geri Gönderme Merkezlerindeki idari gözetim süresi altı aydan uzun süremez. Ancak bu sürenin, sınır dışı etme işlemlerinin yabancının iş birliği yapmaması veya ülkesiyle ilgili doğru bilgi ya da belgeleri vermemesi nedeniyle tamamlanamaması halinde, altı ay daha uzatılması mümkündür.
İdari gözetimin devamının zorunluluk arz edip etmediği, valilik tarafından her ay düzenli olarak değerlendirilir. Gerek görülürse otuz günlük süre de beklenilmez. İdari gözetimin devamının zorunlu görülmediği yabancılar için idari gözetim derhal sonlandırılır. Öte yandan bu yabancılar hakkında belirli bir adreste ikamet etme, belirlenecek şekil ve sürelerde bildirimde bulunma gibi idari gözetime alternatif yükümlülükler de getirilebilir.
İdari gözetim kararı, idari gözetim süresinin uzatılması ve her ay düzenli olarak yapılan değerlendirmelerin sonuçları, gerekçesiyle birlikte yabancıya veya yasal temsilcisine yahut avukatına tebliğ edilir. Aynı zamanda, idari gözetim altına alınan kişi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa, kendisine veya yasal temsilcisine kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgi verilir.
3. Geri Gönderme Merkezleri
Sınır dışı etme kararının akabinde idari gözetim kararı alınanlar, Geri Gönderme Merkezlerinde tutulurlar. Geri gönderme merkezlerinde aşağıdaki hizmetler sağlanır.
- Yabancı tarafından bedeli karşılanamayan acil ve temel sağlık hizmetleri ücretsiz verilir.
- Yabancıya; yakınlarına, notere, yasal temsilciye ve avukata erişme ve bunlarla görüşme yapabilme, ayrıca telefon hizmetlerine erişme imkânı sağlanır.
- Yabancıya; ziyaretçileri, vatandaşı olduğu ülke konsolosluk yetkilisi, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği görevlisiyle görüşebilme imkânı sağlanır.
- Çocukların yüksek yararları gözetilir, aileler ayrı yerlerde barındırılır.
- Çocukların eğitim ve öğretimden yararlandırılmaları hususunda, Millî Eğitim Bakanlığınca gerekli tedbirler alınır.
4. İdari Gözetime Alternatif Tedbirler
Hakkında sınır dışı etme ve idari gözetim kararı alınabilecek olan yabancılar ile idari gözetim sonlandırılmış olanlar için idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilebilir.
6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na göre idari tedbir gözetimine alternatif yükümlülükler şunlardır:
- Belirli adreste ikamet etme
- Bildirimde bulunma
- Aile temelli geri dönüş
- Geri dönüş danışmanlığı
- Kamu yararına hizmetlerde gönüllülük esasıyla görev alma
- Teminat
- Elektronik izleme
Yabancıya yukarıda sayılan yükümlülüklerden bir ya da birkaçının getirilmesi halinde, tedbirin uygulanacağı süre yirmi dört ayı geçemez.
Bu noktada belirtmek gerekir ki; hakkında sınır dışı etme kararı olup da Kanun’un 57. maddesi uyarınca hakkında idari gözetim kararı verilebilecek olan kimse, idari gözetime tabi tutulmayabilir. Bu durumda kişi hakkında muhakkak alternatif yükümlülüklerden bir ya da bir kaçının getirilmesi gerekmektedir.
İdari gözetime alternatif yükümlülüklere tabi tutulduğu, yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına gerekçeleri ile birlikte tebliğ edilir. Hakkında idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilen yabancı, bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.
5. İdari Gözetime Alternatif Tedbir Kararına İtiraz
Elektronik izleme yükümlülüğüne tabi tutulan yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı bu karara karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir ve kararın kaldırılmasını talep edebilir. Fakat sulh ceza hâkimliğine başvurulması, kişinin tabi tutulduğu idari yükümlüğü durdurmaz. Sulh ceza hâkimi tarafından inceleme beş gün içinde sonuçlandırılır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir.
Hakkında idari gözetim kararı değil de idari gözetime alternatif yükümlülüklere karar verilmiş olan yabancılar eğer bu alternatif yükümlülüklere uymazsa idari gözetim altına alınabilir.
Kanunda elektronik izleme tedbiri dışındakiler bakımından yargı yoluna başvuru imkânın bulunup bulunmadığı düzenlenmemiştir. Bu notada kanun koyucu tarafından bu husus eksik bırakılmış dahi olsa diğer tedbirler bakımından da yargı yoluna başvurulabileceği kanaatindeyiz.
6. İdari Gözetim Kararına İtiraz
Hakkında sınır dışı etme kararı alınan kimse ilk olarak idare mahkemesine başvurarak bu karara itiraz etmelidir. Aynı kişi hakkında hem sınır dışı etme hem de idari gözetim kararı alınması halinde idari gözetim kararına karşı itirazın sulh ceza hâkimliğine yapılması gerekmektedir. Görüldüğü üzere her iki karar bakımından başvurulacak merciler birbirinden farklıdır. Dolayısıyla yalnızca sulh ceza hâkimliğine yahut idare mahkemesine başvurulması halinde hak kayıpları meydana gelebilecektir. Bu nedenle sınır dışı etme kararı alınıp da idari gözetim altına alınanlar hem idare mahkemesine hem de sulh ceza hâkimliğine başvuruda bulunmalıdır.
Öte yandan sulh ceza hâkimliğine yapılan başvuru idari gözetimi durdurmayacaktır. İdari gözetim kararına itiraz dilekçesinin idareye verilmesi hâlinde, dilekçe yetkili sulh ceza hâkimine derhâl ulaştırılır. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir. İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hâkimine idari gözetim kararının kaldırılması amacıyla başvurabilir.
7. Sıkça Sorulan Sorular
İdare Mahkemelerinde Avukat Tutma Zorunluluğu Var mı?
Türk Hukuku, tarafların mahkemelerde kendilerini bizzat savunmalarına ve temsil etmesine imkan tanımakta olup, tarafların mahkemelerde temsil edilmek için avukat tutması, bazı istisnalar dışında zorunlu değildir. Bu kapsamda İdare Mahkemelerinde de idare hukuku avukatı tutma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Ancak İdare Hukuku mevzuatının karmaşık yapısı, İdari Yargılama Usul Kanununda yer alan sürelerin kesin ve kısa oluşu gibi nedenlerle, dava sürecinin hukukçu olmayan kişiler tarafından yürütülmesi halinde, gerek şekil, gerekse de esas açısından telafisi mümkün olmayan hatalı işlemler yapılabilir. Son derece ayrıntılı düzenlemeler içeren idari yargı sürecinde hak kaybına uğranılmaması için, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.
Geri Gönderme Merkezi Nedir?
Sınır dışı edilecek yabancı hakkında aynı zamanda idari gözetim kararı verilmişse bu yabancıların ülkelerine veya güvenli bir üçüncü ülkeye gönderilene kadar tutuldukları yerlere geri gönderme merkezi adı verilmektedir.
Hakkında İdari Gözetim Kararı Alınmış Olunan Yabancılar Ne Kadar Süre İçerisinde Geri Gönderme Merkezlerine Götürülür?
Hakkında idari gözetim kararı alınmış olunan yabancılar, yakalandıkları kolluk birimlerince 48 saat içerisinde geri gönderme merkezlerine götürülürler.
İdari Gözetim Kararı Alındıktan Sonra Sınır Dışı Edilene Kadar Bu Karar Geçerliliğini Sürdürür mü?
İdari gözetim kararının devamında zorunluluk olup olmadığı Valilik tarafından her ay değerlendirilir. Eğer idari gözetim kararında zorunluluk olmadığı kanaatine ulaşılırsa bu karar kaldırılır. Eğer valilikçe bu yönde bir karar alınmazsa idari gözetim kararı yabancı sınır dışı edilene kadar en fazla 6 ay boyunca olacak şekilde devam eder.
Yabancı, Geri Gönderme Merkezlerinde Ne Kadar Süre Tutulabilir?
İdari gözetim süresi kural olarak 6 ayı geçemez. Bu nedenle yabancı kişi geri gönderme merkezlerinde en fazla 6 ay tutulabilir. Ancak bu süre, sınır dışı etme (deport) işlemlerinin yabancı uyruklu kişinin iş birliği yapmaması ya da ülkesiyle ilgili doğru bilgiler ya da belgeler vermemesi sebebiyle tamamlanamaması durumunda, en fazla 6 (altı) ay daha uzatılabilir.
İdari Gözetim Kararına Karşı Nereye Başvuru Yapılmalı?
Yabancı, idari gözetim altına alınmasının ardından bizzat kendisi, yasal temsilcisi veya avukatı aracılığıyla idari gözetim kararının kaldırılması için sulh ceza hâkimliğine başvurabilir. Ancak yapılan bu başvuru idari gözetimi durdurmaz. Sulh ceza hâkimi 5 gün içinde incelemeyi sonuçlandırır.
Sınır Dışı Edilecek Herkes Geri Gönderme Merkezlerine Gönderilir mi?
Sınır dışı edilecek olup da hakkında idari gözetim kararı verilmiş olunan yabancılar geri gönderme merkezlerine gönderilirler. Eğer sınır dışı edilecek yabancı hakkında yalnızca sınır dışı etme kararı verilmiş ancak idari gözetim kararı verilmemişse bu durumda yabancı kişi geri gönderme merkezlerine gönderilmez.
Bu yazı yalnızca bilgilendirme amaçlı yayımlanmış olup, tüm hakları Kulaçoğlu Hukuk Bürosu’na aittir. İdare Hukuku mevzuatı ve özellikle de İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer hukuk alanlarına nazaran daha ayrıntılı sayılabilecek kurallar içermekte olup, hak kaybına uğranılmaması açısından, herhangi bir işlem yapılmadan önce “İdare Hukuku” alanında hizmet veren avukatlardan hukuki destek alınmasını tavsiye ederiz.
Hakkında idari gözetim kararı alınmış olunan yabancılar ne kadar süre içerisinde geri gönderme merkezlerine götürülür ve geri gönderme merkezlerinde ne kadar süre tutulabilir?