Vasiyetnamenin açılması; vasiyetnamede yer verilen hususların hâkim tarafından okunması, incelenmesi, ardından mirasçıların tamamına tebliği ve tüm bu süreçlerin tutanak ile bağlanmasını ifade eden hukuki süreçtir. Mirasbırakanın ölümünden sonra yerine getirilmesini istediği arzuları, mirasçılar tarafından ikame edilecek vasiyetnamenin açılması davası ile öğrenilmektedir.
Vasiyetnamede yer alan taleplerin yerine getirilmesinden önce muhakkak vasiyetnamenin açılması prosedürünün tamamlanması gerekmektedir. İşbu prosedür 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 596. maddesinde şu şekilde hüküm altına alınmıştır;
“Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden başlayarak bir ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi tarafından açılır ve ilgililere okunur.
Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır.
Mirasbırakanın sonradan ortaya çıkan vasiyetnameleri için de aynı işlemler yapılır.”
Yazı İçeriği
- 1. Vasiyetname Nedir?
- 2. Vasiyetnamenin Hâkime Teslimi
- 3. Vasiyetnamenin Açılması Prosedürü
- 4. Vasiyetnamenin Açılması Süresi
- 5. Vasiyetnamenin Açılması Davasına İtiraz ve Kararın Kesinleşmesi
- 6. Vasiyetnamenin İptali Davası
- 7. Vasiyetnamenin Açılması Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
- 8. Sıkça Sorulan Sorular
Vasiyetnamede yer alan hususların kontrol imkânı vasiyetnamenin açılmasıyla sağlanır. Böylece dokümanın gerçek olup olmadığı, imza ve yazının tasdiki, yasal şekil şartlarına uygunluğu gibi hususların işleme katılma imkânı olmayan ilgililerce denetlenmesi imkânı doğar. Fakat değinmekte fayda var ki, bir ölüme bağlı tasarruf olan vasiyetname açılmasa da geçerlidir.
1. Vasiyetname Nedir?
Vasiyetname kişinin ölümünden sonra gerçekleşmesini arzu ettiği istek, emir ve kararlarını içeren tek taraflı, ölüme bağlı hukuki işlem türüdür. Vasiyetname; resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetname olmak üzere üç türe ayrılmaktadır.
Madde 532’de resmi vasiyetnamenin düzenlenmesi;
Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir. Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.
Madde 538’de el yazılı vasiyetname;
“El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur.
El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.”
Madde 539’da ise sözlü vasiyetname;
“Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir.
Bunun için mirasbırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler.
Resmî vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.”
şeklinde açıklanmıştır.
Vasiyetname miras sözleşmesinden farklı olarak, kişiye bağlı olma, her daim geri alınabilme ve tek taraflı olması açısından mirasbırakanın mutlak iradesine bağlıdır.
Bu konuda daha detaylı bilgi edinmek için sitemizde yer alan “Vasiyetname Nedir?” isimli makalemizi inceleyebilirsiniz.
2. Vasiyetnamenin Hâkime Teslimi
Vasiyetnamenin açılması; vasiyetnamede yer verilen hususların hâkim tarafından okunması, incelenmesi, ardından mirasçıların tamamına tebliği ve tüm bu süreçlerin tutanak ile bağlanmasını ifade eden bir süreçtir. Mirasbırakanın ölümünden sonra yerine getirilmesini istediği arzular mirasçılar tarafından ikame edilecek vasiyetnamenin açılması davası ile öğrenilmektedir.
Vasiyetnamenin açılabilmesi için öncelikle vasiyetnamenin sulh hukuk hâkimine teslim edilmesi gerekmektedir. Vasiyetnamenin tesliminde görevli kişi vasiyetnameyi elinde bulunduran (muhafaza eden) yahut vasiyetnameyi düzenleyen görevli olabileceği gibi bu amaçla görevlendirilmemiş olmakla beraber bir şekilde vasiyetnameyi bulan ve elinde bulunduran kişi de olabilir. Mirasbırakanın ölüm haberi alındığı an vasiyetnameyi elinde bulunduran kişi vasiyetnameyi sulh hukuk hâkimine teslim etmelidir. Vasiyetnameyi teslim ile yükümlü olan kişi bu yükümlülüğünü yerine getirmezse meydana gelecek zararlardan sorumluluğu doğacaktır.
Vasiyetnamenin belli başlı geçerlilik şartları vardır. Ancak vasiyetnamenin bu şartları sağlayıp sağlamamasının hâkime teslim edilmesi konusunda herhangi bir etkisi yoktur. Zira vasiyetname geçerli olsun ya da olmasın her halükarda hâkime teslim edilmek zorundadır.
3. Vasiyetnamenin Açılması Prosedürü
Vasiyetname hâkim tarafından teslim alındığında hâkim, vasiyetnamenin açılacağı tarih ve saati belirler. Belirlenen tarih ve saat, adresi bilinen mirasçılara tebliğ edilir. Adresleri belli olmayan mirasçılara ise ilanen tebligat yapılır. Vasiyetnamenin açılacağı duruşma günü geldiğinde, duruşmaya katılım sağlayan mirasçılar huzurunda vasiyetname açılır ve okunur. Katılım sağlamayan mirasçıların olması, vasiyetnamenin açılmasına engel teşkil etmez. Yapılan işlemlerin tamamı bir tutanakta belirtilir ve katılan mirasçılara imzalatılır. Mirasçılar tarafından itiraz ve beyanda bulunulması halinde bu itiraz ve beyanlar da tutanağa şerh düşülür. Tutulan tutanağın imzalanması mirasçıların, vasiyetnameyi olduğu haliyle kabul ettiği anlamına gelmektedir. Mirasçı vasiyetnameyi kabul etmiyor ise dava açma hakkı mevcuttur. Vasiyetnamenin açılması davasında yalnızca vasiyetnamenin içeriği belirlenir ve mirasçılara bildirilir.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin 13.11.2018 tarihli 2017/12569 Esas ve 2018/11426 Karar sayılı ilamında;
“Müteveffa …’in nüfus kayıtları üzerinde yapılan incelemede yasal mirasçılar içerisinde …’nın bulunmadığı, vasiyetnamesinde lehine tasarrufta da bulunulmadığı, veraset ilamı da sunmadığı, dolayısıyla …’nın vasiyetname ile ilgisinin bulunmadığı anlaşılmaktadır.”
şeklinde karar verilmek suretiyle vasiyetnamenin açılması prosedürünün mirasçıların belirlenmesi açısından etki doğurduğu vurgulanmıştır.
Vasiyetnamenin açılması ile meydana gelen maddi sonuçlar ise şu şekilde açıklanabilir;
- İptal ve tenkis davası için öngörülen mutlak sürelerin başlangıcı olarak vasiyetnamenin açıldığı tarih kabul edilir.
- Atanmış mirasçının mirası ret süresi, vasiyetnamenin tebliğ tarihidir.
- Atanmış mirasçı yahut vasiyet alacaklılarının mirasçılık belgesi (veraset ilamı) alabilmesi için Türk Medeni Kanunu madde 598/2 uyarınca geçmesi zorunlu 1 aylık süre işlemeye başlar.
- Vasiyeti yerine getirme görevlisi için öngörülen 15 günlük süresi işlemeye başlar.
4. Vasiyetnamenin Açılması Süresi
Vasiyetname her zaman belli bir yerde olmayabilir. Bazı durumlarda murisin ölümünün ardından vasiyetnamenin varlığından haberdar olunabilir. Bu durumda vasiyetnamenin açılması için mirasçılara tebliğ süresi olan 1 ay söz konusu olmaz. Vasiyetnamenin bulunması ile 1 aylık süre işlemeye başlar.
Ancak bahsetmekte fayda var ki; gerek yargı sisteminin işleyişinden gerekse somut olayın içeriğinden işbu süre uzayabilmektedir. Somut olayın şartlarına bağlı olarak; mirasçılar arasındaki hukuki ilişkiler, iptal davası, terekedeki malların akıbeti gibi birçok etken sürenin artması ya da azalmasına sebep olabilir. Bu sebeple bu tip davaların alanında uzman avukatlar ile çözülmesi her zaman temkinli ve hızlı ilerlemeyi sağlayacaktır.
Vasiyetnamenin açılması prosedürünün tamamlanmasının ardından vasiyetnamenin tenfizi için mahkemeye başvurulması gerekmektedir.
5. Vasiyetnamenin Açılması Davasına İtiraz ve Kararın Kesinleşmesi
Vasiyetnamenin açılması davasında da diğer davalarda olduğu gibi ilk derece mahkemesi tarafından karar verildikten sonra yasal itiraz süresi içinde istinafa başvuru hakkı vardır. Mahkeme tarafından gerekçeli kararın yazılıp taraflara tebliğinden itibaren 2 hafta içinde istinafa başvurulmalıdır. İlk derece mahkemesince verilen kararın hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğunun iddia edilmesi halinde istinaf makamı işbu kararı inceleyecektir. Hukuka aykırı olduğuna karar verilmesi halinde karar bozularak tekrar karar verilmek üzere ilk derece mahkemesine iade edilecektir. Kararın hukuka uygun bulunması halinde ise istinaf başvurusunun reddine karar verilir ve karar kesinleşir. Şayet taraflardan biri ilk derece mahkemesi kararına itiraz etmezse karara kesinleşme şerhi konularak kesinleştirilecektir.
6. Vasiyetnamenin İptali Davası
Vasiyetnamenin açılması davasının kesinleşmesinin ardından vasiyetnamenin iptali davası açılabilmektedir. Vasiyetnamenin iptali davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir.
Vasiyetnamenin iptali davasının, vasiyetnamenin açılması davasının sonuçlanmasından itibaren 1 yıl içerisinde açılması gerekmektedir.
Vasiyetnamenin iptal edilebilmesi için şu durumlardan birinin söz konusu olması gerekmektedir;
- Vasiyet edenin tasarruf ehliyetinin bulunmaması,
- Vasiyetnamenin yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucu yapılmış olması,
- Vasiyetnamenin içeriğinin, bağlandığı koşulların veya yükümlülüklerin hukuka ve ahlaka aykırı olması,
- Vasiyetnamenin kanunda belirtilen şekil şartlarına aykırı yapılmış olmasıdır.
Bu konuda daha detaylı bilgi edinmek için sitemizde yer alan “Vasiyetnamenin İptali” isimli makalemizi inceleyebilirsiniz.
7. Vasiyetnamenin Açılması Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Vasiyetnamenin açılması davasında görevi ve yetkili mahkeme mirasbırakanın son yerleşim yerinin bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesidir.
8. Sıkça Sorulan Sorular
Vasiyetname Açıldıktan Sonra İlgililere Tebliğ Edilir mi?
TMK m.597 uyarınca mirasta hak sahibi olanların her birine vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneği hâkim tarafından tebliğ edilir. Nerede olduğu bilinmeyenlere vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımları ilân yolu ile tebliğ olunur. Vasiyetnamenin tebliğine ilişkin giderler terekeden karşılanır.
Vasiyetnamenin Açılması Davasında Vasiyetnamenin Geçerliliğine İtiraz Edilebilir mi?
Vasiyetnamenin açılması davası, vasiyetnamenin açılıp okunmasından ibarettir. Vasiyetnamenin geçerliliğine veya içeriğine yönelik itirazlar bu davanın konusunu oluşturmamaktadır.
Vasiyetnamenin Tenfizi Nedir?
Vasiyetnamenin tenfizi, vasiyetnamenin açılması akabinde vasiyetnamenin içeriğinde yer alan mirasbırakanın arzularının yerine getirilmesidir. Vasiyetnamenin tenfiz edilebilmesi için vasiyetnamenin açılmış olması zorunludur.
Vasiyetnamenin Açılması Prosedürü Tamamlanmadan Vasiyetnamenin Tenfizi Davası Açılması Halinde Ne Olur?
Bu durumda tenfiz davasına bakan hâkim eksikliğin giderilmesi için süre verir. Bu süre içinde vasiyetnamenin açılmasına ilişkin kararın kesinleşme tarihli şerhini içerir onaylı sureti ilgili mahkemeden getirtilerek dava dosyası içerisinde konmalıdır.
Vasiyetname, Açıldığı Sırada Duruşmada Bulunmayan Mirasçılar İçin Sonuç Doğurur mu?
Vasiyetname, hâkimin belirlediği gün ve saatte açılır ve orada bulunup bulunmadığı önem arz etmeksizin tüm mirasçılar bakımından açılmış olarak kabul edilir.
Vasiyetname, Tesliminden İtibaren Bir Ay İçinde Açılmazsa Geçersiz Hale Gelir mi?
Vasiyetnamenin tesliminden itibaren bir ay içinde açılmasına ilişkin kural hâkim için getirilmiş bir düzen hükmüdür. Usulüne uygun şekilde davet yapılıp vasiyetname açılmışsa bir aylık sürenin geçirilmiş olması vasiyetnamenin geçerliliğine etki etmez.
